Ale zacznijmy od początku. W celu odwodnienia wyrobisk kopalni Reden już w latach 1798–1799 wykopano na głębokości 20 metrów sztolnię. Nie jest do końca pewne, czy została ona zniszczona przed 1815 rokiem (jak przypuszcza w swoim artykule A.J. Wójcik), czy zaadaptowana podczas późniejszych prac. Faktem jest, że w 1817 roku powstała sztolnia Ulmanna. Jej długość wynosiła 930 łatrów (ok. 1875 metrów), kanał wykopany był na głębokości 13 łatrów (ok. 26 metrów). Biegła ona wzdłuż wychodni pokładu Reden ciągnąc się od ujścia (NW) w kierunku SE. Ujście sztolni wraz z roznosem znajdowało się w miejscu obecnego parku obok Centrum Handlowego Pogoria (tzw. "Małpi Gaj"). Co ciekawe, w miejscu kanału roznosu powstała późniejsza ulica Ogrodowa, a w miejscu ujścia - fontanna (do dzisiaj w jej miejscu zachowała się studzienka).
W 1839 roku wyczerpano pokłady węgla do poziomu zwierciadła wody w sztolni Ullmanna, niezbędnym więc była zmiana systemu odwadniania kopalni. W tym celu wykorzystano dwa szyby z maszynami parowymi - Józef oraz Wodny. Oba szyby połączono podziemnym kanałem odwadniającym, do tego wykopano kanał na powierzchni, biegnący od szybu Wodnego do ujścia sztolni Ullmanna. Głębokość szybu wynosiła 30 łatrów (ok. 60 metrów), w związku z tym sztolnia przestała mieć znaczenie. W późniejszych latach została najprawdopodobniej zniszczona podczas poszerzania odkrywki.
Analizując archiwalne mapy można w przybliżeniu odtworzyć przebieg dawnej sztolni. Na początek mapa z 1817 roku z zasobów Muzeum Miejskiego Sztygarka. Wyraźnie zaznaczono na niej przebieg sztolni Ullmanna, widać wyraźnie także dwa świetliki.
- 1817.jpg (235.2 KiB) Przejrzano 2632 razy
Kolejna mapa (źródło: AGAD) przedstawia ujście sztolni wraz z roznosem w 1923 roku. Dziś to okolice "Małpiego Gaju" w centrum Dąbrowy.
- 1823.jpg (211.38 KiB) Przejrzano 2632 razy
Na mapie z lat 1879-89 sztolni nie zaznaczono. Dobrze widoczny jest jednak nowy system odwadniania, zbudowany w 1839 roku. Szyb Józef (Joseph Scht.) połączony podziemnym kanałem z szybem wodnym (Wasser Masch. Scht.), od którego w kierunku północnym do ujścia sztolni Ullmanna biegnie naziemny otwarty kanał. Punktem orientacyjnym jest "Pałacyk Dezona" (Directorial WHG.).Źródło: ORSIP.
- 1879-89.jpg (166.5 KiB) Przejrzano 2632 razy
Kolejna mapa - Hattowskiego i Łempickiego z 1891 roku. Przedstawia tylko południowo-wschodni odcinek sztolni - północno-zachodni został już najprawdopodobniej zniszczony poprzez pogłębienie odkrywki (źródłó: Śląska Biblioteka Cyfrowa).
- 1891.jpg (235.11 KiB) Przejrzano 2632 razy
Na koniec moja próba naniesienia dawnych urządzeń odwadniających kopalnię Reden na współczesny podkład mapowy (Bing Satellite):
- ullmann.jpg (247.04 KiB) Przejrzano 2632 razy
Na koniec dodam jeszcze, że fragment kanału roznosu zachował się do dzisiaj w postaci niepozornego cieku wodnego, wypływającego spod ziemi za garażami, nieopodal budynku przy ul. Przybylaka 14.
Poniżej wspomniane miejsce na Street Viev:
https://www.google.de/maps/@50.3286361, ... 312!8i6656
Bibliografia:
Hieronim H. Łabęcki
"Górnictwo w Polsce : opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym. T. 1"
https://books.google.de/books?id=1dlbAA ... &q&f=false
Andrzej J. WÓJCIK
"DAWNE SZTOLNIE KOPALŃ WĘGLA KAMIENNEGO W OKRĘGU ZACHODNIM KRÓLESTWA POLSKIEGO (DO 1850 r.)"
http://history-of-mining.pwr.wroc.pl/ol ... _wegla.pdf
