Kletno - sztolnia numer 17

[Karolina Kot]

Nieopodal wsi Kletno (Klessengrund), położonej w powiecie kłodzkim, w gminie Stronie Śląskie, na północnym i wschodnim stoku Żmijowca (w Masywie Śnieżnika), ponad drogą łączącą Kletno z Sienną, znajduje się kilkanaście sztolni poszukiwawczo - wydobywczych o różnym stopniu zachowania, wydrążonych po II Wojnie Światowej w miejscu starszych, średniowiecznych kopalni srebra.
Oficjalnie w latach 1946 - 1953 wydobywano w nich fluoryt (którego rzeczywiście jest tam zatrzęsienie), chociaż tak naprawdę poszukiwano czegoś znacznie cenniejszego - uranu.

Generalnie rzecz ujmując historia związana z wydobyciem tego pierwiastka była mocno niefajna.
Kopaliny, czyli uranowe sztolnie w Kletnie, zapisały się w historii ponura kartą.

Eksploatacją zajęły się Zakłady Przemysłowe R-1. Prace górnicze prowadzono na dość znaczną skalę. Po odbudowaniu starych sztolni, sięgnięto dalej i głębiej. W sumie w ciągu kilku lat osiągnięto łączną długość 37 km wyrobisk na 9-10 poziomach, przy czym różnica głębokości między skrajnymi wynosiła 300 m. Złoże rozpoznawano za pomocą licznych wierceń. Z powierzchni wykonano 42 otwory o łącznej długości ok. 11 km, zaś pod ziemią kolejne 10 km. Prace poszukiwawcze prowadzono również w pobliskim Marcinkowie i Janowej Górze oraz na stoku góry Krzyżnik, jednak tamtejsze złoża uznano za nieprzydatne.

Ilość urobku wydobytego w całym okresie działalności kopalni w Kletnie szacuje się na około 228 tys. m³. Pozyskano z tego ok. 20 ton uranu (w przeliczeniu na czysty metal), co stanowi ok. 5% całego radzieckiego wydobycia uranu w polskich Sudetach. Przy wydobyciu pracowali głównie polscy robotnicy przymusowi – więźniowie z obozów pracy, żołnierze z poboru oraz nieliczni dobrze opłacani górnicy.
Warunki były bardzo ciężkie. Nie zachowywano elementarnych środków ostrożności. Nikt nie prowadził statystyk chorób i wypadków, ale przypuszcza się, że było ich wiele. Ze względu na brak podstawowego sprzętu ochronnego (maski przeciwpyłowe) wiele osób zachorowało na pylicę. Urobek wywożono konwojami pod silną eskortą wojska – w całości trafiał do przerobu w ZSRR.
W tym czasie cała okolica była niedostępna dla osób z zewnątrz, na drogach ustawiono posterunki kontrolne ze szlabanami, a teren w sąsiedztwie sztolni był patrolowany przez wojsko.

Już na pierwszy rzut oka wygląda mi to na tradycyjną wymianę handlową polsko - radziecką.
Czyli w skrócie: my dajemy im uran, a oni w zamian biorą od nas węgiel. A w tle ludzkie tragedie i groby...

Ale nie o historii miał być ten wpis. Sprowadziła mnie w to miejsce raczej geologia, nie historia.

Wybierzmy się zatem do Kletna, zaparkujmy Archimedesa na jednym z parkingów. I przespacerujmy do bardzo ciekawej i udostępnionej dla turystów Podziemnej Trasy Turystycznej w Kopalni Uranu.
Jest to dawna sztolnia oznaczona numerem 18.
Z zewnątrz wygląda tak:

[Karolina Kot]

Tymczasem my omijamy udostępnioną dla turystów sztolnię (w tym miejscu obiecuję, że kiedyś zwiedzę także komercyjne podziemia Kletna, bo jestem przekonana, że warto) i ruszamy w górę dawnym roznosem, tuż obok kasy kopalni.
Pniemy się kilkanaście metrów wyżej, kierując się w lewo.

Po chwili oczom członków naszej ekipy ukazuje się cel - wylot sztolni numer 17.
Jest to naprawdę bardzo wdzięczny obiekt.
Co prawda jego wejście zostało częściowo zablokowane głazami, ale bez większych problemów przeciśnie się obok nich nawet duża osoba. Ograniczenia będą się sprowadzały raczej do sfery psychicznej.
Warto jednak powalczyć z własnymi lękami.
Osobiście mam w głowie całą masę fobii i lęków, ale przez wszelakie jaskiniowo - sztolniowe ciasne tunele przepełzam niczym jakiś jaszczuroludź.
Nic dziwnego - mój tata od maleńkości zabierał mnie do jaskiń na Jurze Krakowsko - Częstochowskiej, za co bardzo mu dziękuję.


Jesteśmy dobrze przygotowani do wyprawy: mamy kaski, czołówki, licznik Geigera - Müllera, latarkę ze światłem ultrafioletowym, młotki, dłuta... oraz Opla Corsę B, któremu ktoś nawet niedawno oleju dolał do silnika i uzupełnił płyn do spryskiwaczy.
Słowem - cuda na kiju. Pełen profesjonalizm.
Tu mamy wejście do sztolni numer 17. Jak widać, jest bezpiecznie. Licznik Geigera pokazuje zera.

[smar]

Przy wydobyciu pracowali głównie polscy robotnicy przymusowi – więźniowie z obozów pracy, żołnierze z poboru oraz nieliczni dobrze opłacani górnicy.
Warunki były bardzo ciężkie. Nie zachowywano elementarnych środków ostrożności. Nikt nie prowadził statystyk chorób i wypadków, ale przypuszcza się, że było ich wiele. Ze względu na brak podstawowego sprzętu ochronnego (maski przeciwpyłowe) wiele osób zachorowało na pylicę. Urobek wywożono konwojami pod silną eskortą wojska – w całości trafiał do przerobu w ZSRR.
W tym czasie cała okolica była niedostępna dla osób z zewnątrz, na drogach ustawiono posterunki kontrolne ze szlabanami, a teren w sąsiedztwie sztolni był patrolowany przez wojsko.

Nie wiem skąd ten cytat. Wszystko się zgadza oprócz jednego - "dobrze opłacani górnicy" stanowili zdecydowaną większość: tak coś około 100%! (z tych źródeł które ja czytałem...)

[Karolina Kot]

To Wikipedia.
Zapomniałam dorzucić źródła.

Czas chyba zajrzeć do wnętrza sztolni.
Nie mam pojęcia, ile ma ona długości, ale krótka nie jest i posiada boczne korytarze. Jej rozwinięcie w przeważającej części jest poziome, lina nie jest więc potrzebna.
Wyrobisko ciągnie się między tworami skalnymi zbudowanymi z gnejsów i łupków łyszczkowych z kwarcem żyłowym. Tu i ówdzie natrafić można także na wapienie krystaliczne.
Na ścianach sztolni mienią się pięknymi barwami wielkie soczewki fluorytu o różnych barwach: błękitnej, fioletowej, purpurowej, niebieskiej i zielonkawej. Nigdy wcześniej czegoś takiego nie widziałam na własne oczy, to mineralogiczne królestwo zrobiło na mnie ogromne wrażenie.
Poza fluorytem w sztolni natrafić można także na ametysty, hematyty, kwarc, coś co wygląda trochę jak limonit i cholera jedna wie, na co jeszcze.
Wyjątkową atrakcją (i zaskoczeniem) są zachowane do dziś tory, po których przesuwano niegdyś wagoniki z urobkiem.

Zdjęcia wykonałam w październiku 2021 roku podczas wyprawy w skład której poza mną wchodzili: Gniewko, smar i Archimedes.
Ten ostatni wymiękł i został na parkingu. Niech żałuje.