Igloo i inne dziwne budynki w kształcie UFO, czyli architektoniczne dzieła Witolda Lipińskiego

[Karolina Kot]

Witold Lipiński (1923 - 2005) to profesor Politechniki Wrocławskiej oraz żołnierz, należący między innymi do Armii Krajowej.
Jego dzieło, czyli Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne im. Tadeusza Hołdysa na Śnieżce, zna chyba każdy. Lipiński zaprojektował obserwatorium wraz z Waldemarem Wawrzyniakiem, a budynek wzniesiono w latach 1966–1974.
Oczywiście własnego zdjęcia obserwatorium na Śnieżce nie posiadam, chociaż jako smarkacz byłam tam oczywiście (tata mnie tam przegonił).

Na potrzeby wątku pozwolę sobie użyć fotografii wykonanej przez pana doktora Jacka Samora.

Obserwatorium na Śnieżce.jpeg (66.48 KiB) Przejrzano 1983 razy

Architekci, w tym sam Lipiński przyznawali, że inspiracją dla nietypowego kształtu obiektu były doniesienia o latających spodkach, czyli UFO.

Konstrukcję dysków stanowi stalowa kratownica, oparta centralnie na betonowym fundamencie. W założeniu budynek miał zastąpić stare obserwatorium oraz stare schronisko z 1862, w związku ze złym stanem technicznym budynków i wzrostem ruchu turystycznego. Docelowo nie przewidziano jednak w nim funkcji noclegowych, lokalizując w obiekcie tylko obserwatorium i restaurację. Realizacja nowego budynku obserwatorium uzyskała wyróżnienie na Światowej Wystawie Architektury w Meksyku. Prowadzenie obserwacji w nowym budynku rozpoczęto 1 stycznia 1975.

- Wikipedia

Od listopada 2015 roku część restauracyjna nie jest już, niestety, czynna.
W roku 2020 budynek obserwatorium został wpisany do rejestru zabytków.

[Karolina Kot]

Ale to nie jedyna realizacja projektu Witolda Lipińskiego.
Żeby obejrzeć pozostałe, należy przenieść się do Wrocławia. A konkretnie na Zalesie.
Przy ulicy Stanisława Moniuszki 33 znajduje się tu dom własny architekta, czyli "Igloo". Został wzniesiony w latach 1962-1964.
W projekcie uwzględniono około 75 metrów kwadratowych powierzchni na parterze, 35 metrów kwadratowych na antresoli oraz taras i ogród.

Budynek to półkoliste sklepienie. Jego średnica wynosi 10 m, a grubość powłoki (jednakowa w całym przekroju) 12 cm. Wykonany jest z cegły rozbiórkowej metodą „z wolnej ręki”, bez użycia deskowań i podpór w czasie budowy, a jedynie przy pomocy sztywnego promienia (łaty drewnianej) o dwóch stopniach swobody (w pionie i poziomie). Dom nie jest podpiwniczony; posadzkę ułożono na podłożu gruzobetonowym, ocieplono 10-centymetrową warstwą trocinobetonu z poziomą paroizolacją i gładzią wyrównawczą, do której przylepiono parkiet mozaikowy. Izolację termiczną sklepienia zapewnia pianka z żywicy formaldehydowej o grubości 7 cm, ułożona od strony wewnętrznej, podtrzymana drutem zamocowanym do kopuły. Do drutu podwiązana jest siatka o oczkach 1 x 1 cm, otynkowana tynkiem wapiennym. Z zewnątrz budynek pokryty jest folią aluminiową grubości 50 μm, przylepioną do cementowego podłoża. Większe otwory przesklepiono łękami. Zastosowano metalowe okna, przeszklone szkłem dwuwarstwowym wilapleks. Eksperyment – chęć sprawdzenia pewnych koncepcji – i przesłanki ekonomiczne (konieczność wybudowania domu taniego) skłoniły mnie do podjęcia się tej pracy. Przez 23 lata dom nie sprawiał większych niespodzianek. Zróżnicowanie wysokości pomieszczeń oraz dobrana izolacyjność przegród zapewniają do chwili obecnej korzystny mikroklimat w okresie letnim i zimowym.

Źródło: architektura.muratorplus.pl

[Karolina Kot]

Kolejne dzieło Witolda Lipińskiego znajdziemy nieopodal, na osiedlu Zacisze, przy ulicy Księdza Emila Szramka 3.
Jest to dom noszący nazwę "Mir".
Tym razem budowla, także pochodząca z lat 60. XX wieku, nie przypomina latającego spodka, projekt jest rozciągnięty i nieco wydłużony. Ludziom jego kształt skojarzył się najwyraźniej z nieistniejącą już stacją kosmiczną i ostatecznie nadano mu obecną nazwę.
Jest to mało znana i często pomijana realizacja pana Lipińskiego.

[Karolina Kot]

Aby zobaczyć dom o nazwie "Grzybek" musimy udać się na drugi koniec Wrocławia. Budowlę znajdziemy przy ulicy Wyścigowej 5.
"Grzybek" jest większy i młodszy od "Igloo". Również ma kształt kopuły, ale wyższej i większej. Kopuła wykonana została ze stalowej siatki oblanej betonem i przykryta ocynkowaną blachą. Zwieńczono ją ją świetlikiem ze szkła zbrojonego. Budowę, trwającą około 7 lat, rozpoczęto w roku 1968.
Dom o powierzchni 110 metrów kwadratowych ma się bardzo dobrze, jest nadal zamieszkiwany i wygląda świetnie.

Zdjęcia wszystkich trzech domów wykonałam w grudniu 2021 roku.
Czy są to jedyne realizacje pana Witolda Lipińskiego - nie wiem. Będę szukać i czujnie się rozglądać.
Już teraz wiem, że powinnam wybrać się do Rokitek, wsi pod Chojnowem.