Jest to bardzo stara nekropolia, założona prawdopodobnie już w XVIII wieku.
Pierwotnie jego teren gęsto pokrywały kamienne macewy ustawione w czterech kwaterach, całość była ogrodzona (do dziś zachowały się spore fragmenty ogrodzenia i relikty bramy), a obok nekropolii istniał drewniany dom przedpogrzebowy z wozownią i mieszkaniem dozorcy.
Obecnie niewiele elementów świadczy o tym, że jest to dawne miejsce pochówków. Najbardziej przykry jest fakt, że cmentarz wcale nie został zniszczony w czasie II Wojny Światowej (chociaż Niemcy planowali jego dewastację), a już po niej. Masowo rozkradane były nagrobki, w latach 90. XX wieku zbudzono dom przedpogrzebowy (rozebrano go głównie jako materiał na opał), częściowo zniszczono ogrodzenie.
Pod koniec lat sześćdziesiątych z inspiracji ówczesnych władz partyjnych wydano polecenie likwidacji cmentarza żydowskiego. Cmentarz ten obejmował teren około 80 x 100 metrów, był zadrzewiony i zakrzewiony. Znajdowało się tam około 60–80 grobowców z marmuru i innych kamieni. Niektóre groby były bardzo okazałe i świadczyły o zamożności pochowanych tam Żydów. Wszystko, co tam się znajdowało, zostało rozebrane. Część kamieni nagrobkowych przewieziono do Zakładu Kamieniarskiego Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej przy ul. Szosa Chełmińska, a część pod osłoną nocy w przeciągu kilku dni po prostu rozkradziono. Cały teren zniwelowano, zasiano trawą i dziś stanowi on zielony teren rekreacyjny.
- fragment listu, przesłanego do Ambasady Izraela przez jednego z mieszkańców Torunia.
Źródło: Wirtualny Sztetl
Dziś na kirkucie nie zachował się ani jeden nagrobek, a pamięć o tym miejscu przywołuje jedynie współczesny pomnik w kształcie głazu, ustawionego w roku 2009.
Starą lipę (jej wiek wyliczono na około 170 lat) - pomnik przyrody, nazwano imieniem Hirsza Cwi Kaliszera (1795–1874). Niestety, także i ona nie przetrwała do naszych czasów: została złamana podczas wichury w 2015 roku. Obecnie możemy obejrzeć jedynie jej poskręcany pień.
Przed wejściem na teren cmentarza ustawiono tabliczki informacyjne. Na niewiele się to jednak zdało, pierwsze, co zrobiłam po wejściu na kirkut... to było wdepnięcie w psie odchody. Butelka po piwie, oparta o pomnik, także wywarła przykre wrażenie.
Zdjęcia wykonałam w grudniu 2018 roku.
Lokalizacja
