Koprzywnica - kościół i dawne opactwo cysterskie

[Karolina Kot]

W Koprzywnicy, miasteczku o bardzo ciekawej przeszłości, położonym w powiecie sandomierskim, przy drodze krajowej 79, czyli dawnym dukcie łączącym Kraków z Sandomierzem, znajdują się przykuwające wzrok zabudowania zabytkowego kościoła pod wezwaniem świętego Floriana z przycupniętymi doń murami dawnego opactwa. Już na pierwszy rzut oka bryła świątyni zdradza cechy niejednej przebudowy. Wyraźnie widać, że swój ostateczny wygląd obiekt ten kształtował przez wieki i że tak naprawdę jest bardzo stary.
I rzeczywiście, dane historyczne zdradzają, że pierwsze zabudowania sakralne powstały w tym miejscu już na początku XIII wieku. Wzniesiono je najprawdopodobniej w latach 1207 - 1220 w stylu romańskim, a następnie wielokrotnie rozbudowywano i modernizowano, czego efektem jest dominujący dziś w architekturze obiektu barok.
Obok kościoła od roku 1183 funkcjonował także klasztor cysterski, istniejący w tym miejscu przez całe stulecia, aż do roku 1819, kiedy to nastąpiła jego kasacja decyzją władz carskich. Zakonników do Koprzywnicy z francuskiego Morimondu sprowadził wojewoda sandomierski, Mikołaj Bogoria ze Skotnik, tworząc opactwo cysterskie wysunięte najdalej na wschód w całej Europie.

Kościół klasztorny zachował w stanie prawie nienaruszonym do czasów współczesnych bryłę, układ wnętrza, system konstrukcyjny oraz detale architektoniczne. Współczesna fasada wykonana została podczas przebudowy w XVIII wieku. Kościół jest budowlą bazylikową, trójnawową, o systemie filarowym z transeptem, przykryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym, z prostokątnym prezbiterium. Zawiera elementy architektury romańskiej, w tym wykonane z ciosów kamiennych sklepienia ostrołukowe, fryz ząbkowy oraz zamurowaną rozetę. Filary i półkolumny są zdobione płaskorzeźbionymi ornamentami geometrycznymi i roślinnymi, natomiast zworniki zdobione są tak zwaną dekoracją plecionkową. Szczególnie cenny zwornik przedstawiający Baranka Bożego znajduje się na przecięciu naw.

W konstrukcji kościoła i klasztoru zauważyć można wpływ przebudów i renowacji w kolejnych wiekach. Z pozostałości gotyckich zachowały się gotyckie polichromie z początku XV w.
Na południowej ścianie prezbiterium widoczne są sceny Sądu Ostatecznego oraz dzieje Marii w historii zbawienia. Gotycki charakter mają pozostałości krużganków w postaci śladów ostrych łuków na północnej ścianie kościoła. Efektem gotyckich przebudów są również podniesione szczyty uzupełnione cegłą.

- Wikipedia

Kościół w dużej mierze zachował swój pierwotny wygląd, pomimo zniszczeń, jakie przyniosły mu działania wojenne. Duże straty spowodowała zwłaszcza I Wojna Światowa, podczas której, w roku 1915, spłonął dach świątyni i klasztor. W efekcie bezpowrotnie rozebrano dużą część zabudowań klasztornych (ocalało skrzydło wschodnie), ale świątnia na szczęście ocalała, chociaż jej dach przez długi czas kryty był strzechą. Nad odbudową oraz rekonstrukcją charakterystycznej wieży sygnaturki czuwał profesor Adolf Szyszko - Bohusz.

[Karolina Kot]

Wpływ baroku na wygląd kościoła uwidacznia się nie tylko wyglądem zachodniej fasady, ale przede wszystkim wyposażeniem wnętrza. Wczesnobarokowy ołtarz główny wybudowany został w 1645 roku. Umieszczono w nim namalowany w tym samym roku obraz Bartłomieja Strobla przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. U dołu obrazu namalowane zostały klęczące postaci św. Floriana i św. Bernarda. Zgodnie z tradycją Strobel sportretował na tym obrazie sobie współczesnych, w tym króla Władysława IV Wazę. Inny barokowy ołtarz, bogato złocony pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem znajduje się po prawej stronie prezbiterium. Ołtarz został ufundowany przez opata Franciszka Rzerowskiego na początku XVII wieku. W kościele znajdują się jeszcze między innymi ołtarze św. Walentego, Pana Jezusa Ukrzyżowanego i św. Anny Samotrzeć. Zabytkowe stalle mają malowane na zapleckach sceny z życia św. Bernarda z Clairvaux.

Innym ciekawym elementem wyposażenia kościoła jest ambona wykonana w stylu regencji, pochodząca z około 1730 roku. Nad amboną umieszczony jest baldachim. Unoszony przez anioły i putta na tle obłoków i draperii, zwieńczony jest rzeźbą pelikana. Interesujące są również nagrobki i epitafia, w szczególności sarkofag Niedrzwickich z 1581 roku, wykonany przez rzeźbiarza Santi Gucci.

- Wikipedia

[Karolina Kot]

Niestety, z pierwotnego klasztoru nie zachowało się zbyt wiele. Po zniszczeniach wojennych dawne zabudowania klasztorne rozebrano, zachowując jedynie wschodnie skrzydło, mieszczące przepiękny, romański kapitularz, obecnie spełniający rolę swoistego lapidarium (zgromadzono w nim ocalałe elementy architektoniczne rozebranych budowli).
Bystre oko dostrzeże na zewnętrznym murze budowli ślady skutych sklepień i z łatwością wyobrazi sobie otoczony krużgankami, czworoboczny ogród, po którym w zamyśleniu spacerowali niegdyś mnisi.
Dziś w tym miejscu zalegają ocalałe fragmenty kolumn.