Dąbrowa Górnicza - dom modlitwy w kolonii Reden

kusmanek

Generał Admin

Posty: 2051
Rejestracja: sobota 07 lut 2015, 23:46

Lokalizacja: Zagłębie Dąbrowskie/Hessen

Kontaktowanie:

Dąbrowa Górnicza - dom modlitwy w kolonii Reden

Cytuj

Postautor: kusmanek » wtorek 14 wrz 2021, 10:15

Ostatnio, przeglądając nieprzebrane zasoby Internetu, natknąłem się na pracę Pani Anny Majewskiej dotyczącej żydowskich domów modlitwy. Zaintrygował mnie opis takiego obiektu w dąbrowskiej kolonii Reden, gdyż parę lat temu autor strony dawnadabrowa.pl opublikował artykuł z przedwojennej gazety o włamaniu do synagogi na Redenie. Oddajmy więc najpierw głos autorce:

O tym, jak złożony był charakter wielu domów modlitwy, świadczy chociażby relacja dotycząca jednego z nich. Mianowicie w kolonii Reden, dzisiaj stanowiącej dzielnicę Dąbrowy Górniczej, istniał dom
modlitwy, określany we wspomnieniach jednego z żydowskich mieszkańców, jako synagoga. Opisuje on,
że obiekt ten nie wyróżniał się architekturą, a jego
umeblowanie było również bardzo skromne, właściwie nieprzystające do obecności świętych ksiąg. Dom
modlitw stanowił własność prywatną i był ulokowany
w domu należącym do pana Śliwki. Ani właściciele
obiektu, ani mieszkańcy kolonii Reden, pomimo zaangażowania w lokalne życie społeczne i polityczne
nie zabiegali o to, aby użytkowany przez nich dom
modlitwy był obiektem reprezentacyjnym. Określano go jako prymitywny dom nauki dla mas, służący również spotkaniom instytucji społeczno-politycznych i organizacji dobroczynnych. Przewodniczący społeczności redeńskich Żydów ogłosił, że synagoga zostanie zbudowana w latach 1910–1912.
W tym celu stworzył fundusz pod nazwą ,,Cegła za
kopiejkę''. Ze sprzedaży ,,cegiełek'' rozprowadzano
także broszury informujące o planach budowy synagogi, aby przyciągnąć ofiarodawców. Niestety, plany
budowy nigdy nie zostały zrealizowane z powodu
zarządzenia carskiego, a także w wyniku wybuchu
pierwszej wojny światowej. Dom modlitwy na terenie kolonii Reden nie doczekał się następcy w postaci dużej synagogi. Jego małe pomieszczenia służyły zatem spotkaniom modlitewnym, organizacyjnym, politycznym i charytatywnym. Był to obiekt,
który jest doskonałym przykładem ewolucji pierwotnego miejsca spotkań modlitewnych lokalnego minjanu, do obiektu najważniejszego dla całej lokalnej społeczności żydowskiej.
Niewielki, niewyróżniający się architekturą, zapewne drewniany dom (określany w księdze pamięci jako biedny) przejął funkcje wszystkich istniejących w gminie żydowskiej obiektów użyteczności publicznej: synagogi, bejt ha-midraszu (może nawet chederu), budynku kahału, jak i siedzib organizacji dobroczynnych.

Źródło: Anna Majewska; "Funkcjonowanie żydowskich domów modlitwy w XIX i XX wieku na obszarze współczesnego województwa śląskiego"; Acta Geographica Silesiana, 11/4 (28); WNoZ UŚ, Sosnowiec, 2017, s. 13–26

Wirtualny Sztetl podaje, że w 1870 roku w Dąbrowie i jej koloniach robotniczych istniały cztery domy modlitwy:

Jeden znajdował się w Starej Dąbrowie (prywatny dom Jakoba Majmana), drugi w kolonii Reden (dom Szlomo Miodownika), trzeci na Ksawerze (dom Szlomo Parasola), a czwarty w Hucie Bankowej (dom Berta Rechnica).

Źródło: https://sztetl.org.pl/de/stadte/d/776-d ... r-gemeinde
Trudno jednoznacznie określić, czy wspomniany dom modlitwy Szlomo Miodownika jest tym samym, o którym wspomina Pani Majewska - jego właścicielem miał być człowiek o nazwisku Śliwka. Być może chodzi więc o dwa całkiem różne obiekty.
Jeszcze więcej niejasności dodaje wspomniany przeze mnie we wstępie artykuł z wydanego w 1935 roku Kuriera Porannego. W tekście wspomniano bowiem, iż właścicielem redenowskiej bożnicy był Lewek (Lejbl) Strzegowski - przedsiębiorca, radny rady miasta i filantrop.
http://dawnadabrowa.pl/bibliografia/cza ... ej-jadwigi

: Dawna Dąbrowa; FB_IMG_1631605031042.jpg (48.99 KiB) Przejrzano 1720 razy

Dzięki podanemu adresowi - ul. Królowej Jadwigi 29, w oparciu o wspomnienia mieszkańców i archiwalne materiały kartograficzne, jesteśmy w stanie precyzyjnie określić lokalizację budynku. Co ciekawe, dom modlitwy został także uwieczniony na archiwalnym zdjęciu lotniczym kolonii Reden z roku 1919, dzięki czemu wiemy jak wyglądał. Poniżej wspomniana fotografia, a także kilka fragmentów map i wygląd miejsca po domu modlitwy obecnie. Niestety,w związku z poszerzeniem ulicy Królowej Jadwigi budynek wyburzono. Dziś to okolice skrzyżowania ul Kołłątaja i Orzeszkowej.
http://dawnadabrowa.pl/widoki-i-panoram ... ykly-reden