Częstochowa - fortyfikacje polowe wokół twierdzy jasnogórskiej

[smar]

Swoją drogą, ciekawe na starej Częstochowie zachowały się gdzieś ślady po miejskich murach obronnych. W literaturze można znaleźć informacje że była ona obawarowana

Żeby podsumować ten wątek znalazłem opis wykopalisk archeologicznych w 1968r. dotyczący owych "murów". Niestety w Częstochowie żadne ślady murów miejskich na powierzchni nie zachowały się. Cytat pochodzi z "Informatora Archeologicznego Badania 1968r."

sprawozdanie01.jpg (173.79 KiB) Przejrzano 3598 razy

sprawozdanie02.jpg (175.03 KiB) Przejrzano 3598 razy

[ChickenInvaders]

Dzięki za podrzucenie tych cennych informacji Zastanawia Mnie natomiast, w którym miejscu dokładnie został zaznaczony przebieg murów miejskich. Na starym mieście nieraz bywałem z racji, że to moje rodzinne miasto, niestety na ślady takowych nie natrafiłem.

[smar]

... Zastanawia Mnie natomiast, w którym miejscu dokładnie został zaznaczony przebieg murów miejskich. Na starym mieście nieraz bywałem z racji, że to moje rodzinne miasto, niestety na ślady takowych nie natrafiłem.

Praktycznie w miejscu które oznaczyłem na zdjęciu satelitarnym zielonym okręgiem. Jadąc z Krakowskiej w Warszawską prawe koła samochodów jechały po zachodnich krańcach owego zaznaczenia. Gdy skręcałeś z Krakowskiej w Mirowską to samochód centralnie "przejeżdżał" po kwadratowej baszcie i opisie umieszczonym "wewnątrz" baszty. Niestety nie pamiętam dokładnie kiedy owo zaznaczenie zniknęło pod asfaltem ale wydaje mi się ( a nawet prawie na pewno ) że już przed ostatnią przebudową ulic i placu było niewidoczne

[kusmanek]

Strasznie ciekawy off-topic nam się zrobił
Trafiłem na kolejną historyczną mapę (Koppia Mappy Miasta Starey Częstochowy (...) z Ułożonej w Roku 1819. wykończona w roku 1927), co ciekawe - w pobliżu kościoła Św. Zygmunta zaznaczono na niej prostokątny obiekt, będący najprawdopodobniej dzwonnicą wybudowaną na fundamentach baszty dawnych murów obronnych:

Pierwotnie wokół kościoła zlokalizowany był cmentarz grzebalny. Staraniem ojca Andrzeja Gołdonowskiego w 1643 r. został on powiększony w kierunku zachodnim (do linii obecnych ul. B. Joselewicza i Ogrodowej). W tym samym czasie wspomina się także kaplicę cmentarną pw. Św. Krzyża, wymurowaną z cegły, którą rozebrano w 1826 r. w związku z urządzaniem Alei i likwidacją grobów do linii ul. Krakowskiej. Po spaleniu wieży kościoła w latach 70-tych XVIII stulecia na fundamentach dawnej baszty miejskich murów obronnych, w północno-zachodnim narożniku cmentarza wzniesiono dzwonnicę, opisaną w wizytacjach z lat 1802 i 1821. Konstrukcję tę rozebrano prawdopodobnie w 1823 roku, a dzwony do czasu wyremontowania wież kościelnych (ok. poł. XIX w.) umieszczono w nowowybudowanej w południowo-wschodnim narożniku cmentarza dzwonnicy drewnianej. W 1825 r. cmentarz grzebalny ostatecznie przeniesiono na tereny przy ul. Ogrodowej (po południowej stronie placu przykatedralnego). Plac kościelny pierwotnie otoczony był kamiennym murem, zachowanym częściowo od wschodu, północy i zachodu. Później ogrodzenie kilkakrotnie zmieniano, by ostatecznie je zlikwidować w roku 1965 przy poszerzeniu ul. Mirowskiej.

Źródło.
Fragment wspomnianej mapy:

Źródło: AGAD, Zbiór Kartograficzny, sygn. 340-27

PL_1_402_340-27_0001.jpg (278.98 KiB) Przejrzano 3524 razy

Co ciekawe, na innej mapie (z 1923 roku), tego obiektu już nie zaznaczono - w tym miejscu przebiega mur kościoła:

Źródło: Archiwum Państwowe w Łodzi, sygn. 39/609/0/-/184

1823.jpg (101.59 KiB) Przejrzano 3524 razy

I jeszcze fragment Ortofotomapy z 2011 roku - wydaje mi się, że wspomniane powyżej upamiętnienie baszty jest widoczne w postaci ciemniejszych łat asfaltu:

Źródło: www.geoportal.orsip.pl

2011.jpg (117.22 KiB) Przejrzano 3524 razy

[smar]

...co ciekawe - w pobliżu kościoła Św. Zygmunta zaznaczono na niej prostokątny obiekt, będący najprawdopodobniej dzwonnicą wybudowaną na fundamentach baszty dawnych murów obronnych

Dokładnie o tym obiekcie mówimy

I jeszcze fragment Ortofotomapy z 2011 roku - wydaje mi się, że wspomniane powyżej upamiętnienie baszty jest widoczne w postaci ciemniejszych łat asfaltu

Obawiam się że nie... Wtedy owo "upamiętnienie" nie było już widoczne a plamy są przypadkowe (choć blisko właściwego miejsca )
O ile mnie pamięć nie myli była to szara, granitowa kostka w czarnym asfalcie. Niestety nie mogę nigdzie znaleźć fotki choć z pewnością były i były publikowane w prasie

[kusmanek]

Sprawdziłem też starsze ortofotomapy (w ORSiP dostępnesąod 1996 roku), ale niestety niewiele na nich widać. Muszę jeszcze sprawdzić archiwalne zdjęcia lotnicze.
Co do zdjęcia z 2011 - wyraźnie wyróżnia się tam prostokątny kształt - może kostka granitowa została zaasfaltowana i w jej miejscu powstały jakieś nierówności, które odznaczają się inną barwą? Takie swoiste "wyróżniki asfaltowe" Bo lokalizacja jednak się zgadza i plamy są mocno regularne jak naprzypadkowe.

2011.jpg (116.12 KiB) Przejrzano 3506 razy

[smar]

Normalnie jestem (niestety ) bardzo zadziorny i bronię swojej opinii jak niepodległości ale w tym przypadku sprzeczał się z Tobą nie będę; pozostanę jedynie przy swoim zdaniu (zwróć tylko uwagę że o ile zachodnia i północna "plama" z grubsza pasują to południowo-wschodnia jest ukośna (sic!), tak jak przebieg drogi a tam był zaznaczony kwadrat jak na mapce którą odnalazłeś; dodatkowo w środku był opis który też ślad powinien zostawić...)
Ale nic to jak mawiał pułkownik Wołodyjowski - otóż Kusmanku miałeś rację co do tej najbardziej północnej reduty i jej wschodniego szańca!
Akurat dzisiaj przejeżdżałem w pobliżu i nie mogłem nie skręcić w Mazowiecką i Krynicką na wizję lokalną. I uważam że na 90 % ślad po tym szańcu pozostał!

szaniec-01.jpg (249.55 KiB) Przejrzano 3496 razy

Roślinność - bardzo bujna - maskuje ślady ale pierwsze co się rzuca w oczy to to, że ulica Krynicka łukiem omija niewielką wyniosłość (ścieżka oznaczona strzałką prowadzi pod górkę)
Na wyniesieniu "zainstalowano" kiedyś wieżę triangulacyjną co świadczy o ty że było to maksymalne lokalne wyniesienie:

szaniec-02.jpg (298.84 KiB) Przejrzano 3496 razy

Wyniesienie owo nie jest "łagodne" - przeciwnie, zachowały się ślady po "kanciastych" kształtach:

szaniec-03.jpg (206.54 KiB) Przejrzano 3496 razy

Zbocza (szczególnie wschodnie) nie jest obłe a prosto ścięte; dodatkowo u podstawy zbocza zachowały się ślady jakby miniaturowej fosy:

szaniec-04.jpg (248.26 KiB) Przejrzano 3496 razy

Poprzednia fotka była od północy. Kolejne od południa:

szaniec-05.jpg (235.77 KiB) Przejrzano 3496 razy

szaniec-06.jpg (237.69 KiB) Przejrzano 3496 razy

Koniecznie muszę tu wrócić jesienią lub zimą - mam nadzieję że wtedy zarysy reduty będą bardziej widoczne

[kusmanek]

Dzięki za szybki rekonesans - faktycznie wygląda to obiecująco

Normalnie jestem (niestety ) bardzo zadziorny i bronię swojej opinii jak niepodległości ale w tym przypadku sprzeczał się z Tobą nie będę; pozostanę jedynie przy swoim zdaniu (zwróć tylko uwagę że o ile zachodnia i północna "plama" z grubsza pasują to południowo-wschodnia jest ukośna (sic!), tak jak przebieg drogi a tam był zaznaczony kwadrat jak na mapce którą odnalazłeś; dodatkowo w środku był opis który też ślad powinien zostawić...)

Ja oczywiście też się nie spieram - Ty ten obiekt widziałeś na własne oczy

Sprawdziłem tymczasem Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Częstochowy - okazuje się, że w tym miejscu znajduje się stanowisko archeologiczne numer 71 (AZP 86-48 23) - umocnienia ziemne obozu wojskowego z poł. XVII wieku, obiekt jest więc w jakiś sposób chroniony:

czestochowa.jpg (275.31 KiB) Przejrzano 3432 razy

[smar]

...Sprawdziłem tymczasem Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Częstochowy - okazuje się, że w tym miejscu znajduje się stanowisko archeologiczne numer 71 (AZP 86-48 23) - umocnienia ziemne obozu wojskowego z poł. XVII wieku, obiekt jest więc w jakiś sposób chroniony...

To dobrze choć ta biegnąca obok linia wysokiego napięcia jest chyba silniejszym zabezpieczeniem
Za to dziwi mnie ta "połowa XVII wieku" - ja tam nadal odstawiam Konfederację Barską. Pod linkiem który zapodałeś można znaleźć taki fragment:

... Rosyjskie oddziały zbliżały się do Jasnej Góry od strony Kłobucka. 31 grudnia 1770 r. straż przednia próbowała z marszu podejść pod jej mury, ale została zaskoczona przez ogień artylerii z reduty zlokalizowanej koło kościoła św. Jakuba, a następnie odrzucona przez atak kawalerii. W efekcie czego wycofała się aż pod Rędziny ...

szaniec-12.jpg,.jpg (136.96 KiB) Przejrzano 3405 razy

Gdy spojrzymy na załączoną przez Ciebie mapę wszystko pasuje. Kłobuck leży na NW od Jasnej Góry. Maszerujące z tego kierunku wojsko rosyjskie chciało zapewne obejść od północy fortyfikacje na zachód i północ od Klasztoru i zaatakować teoretycznie z najłatwiejszego kierunku - od wschodu. Jednak tu stanęła mu na drodze wspomniana reduta którą na mapce zakreśliłem okręgiem (oczywiście kościoła św. Jakuba wtedy jeszcze nie było ale miejsce się zgadza!). Pasuje również kierunek odwrotu agresora który w tej sytuacji wydawał się najbezpieczniejszym - Rędziny czyli NNE od owej reduty, z dala od umocnień i od miasta.

[kusmanek]

Widocznie ktoś, kto datował to stanowisko w AZP nie zagłębił się w historię walk o Jasną Górę.

Właśnie o tym fragmencie opisu walk miałem pisać, ale zabrakło mi póki co czasu Ze strategicznego punktu widzenia wszystko się zgadza, tak jak to opisałeś.

Ta reduta jest zaznaczona na jeszcze innej z archiwalnych map, dzięki niej udało mi się ją w miarę dokładnie zlokalizować. Wstawię grafiki jak tylko znajdę trochę więcej czasu