Nysa - miejsce po synagodze

Posty: 27833
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Nysa - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » poniedziałek 03 gru 2018, 23:04

W ścisłym śródmieściu Nysy, przy dzisiejszej ulicy Karola Miarki (czyli przedwojennej Josefstrasse 13), znajduje się współczesny budynek miejskiego przedszkola, wzniesiony w drugiej połowie XX wieku. Wokół budynku oraz przy sąsiedniej ulicy Tkackiej wyrastają PRL- owskie bloki i brak jest historycznej zabudowy. Aż trudno uwierzyć, że niegdyś była to dzielnica żydowska i że w miejscu przedszkolnego ogrodu wznosiła się murowana synagoga.
Był to budynek pochodzący z roku 1892 i zastąpił starszy obiekt tego typu, pochodzący z lat 30. XIX wieku, a mieszczący się po sąsiedzku, przy ulicy Tkackiej (ówczesnej Weberstrasse).
Niestety, nie wiadomo dokładnie, jak synagoga wyglądała.
Jak podaje Wirtualny Sztetl:
Z mglistych zarysów na panoramach Nysy można domyślać się historycyzującej szaty budowli, prawdopodobnie neogotyckiej z elementami tzw. stylu mauretańskiego. Była zapewne nieduża pod względem powierzchni podstawy, natomiast – wysoka, może nawet strzelista. Potwierdza to zachowane zdjęcie wnętrza, ukazujące neogotycki aron ha-kodesz. Można tam też zobaczyć podział wnętrza: wysoka nawa główna pełni rolę sali modlitwy, a dla kobiet przeznanczone są galerie boczne, pełniące funkcje babińców. Okna miały prawdopodobnie charakter witrażowy z motywem Gwiazdy Dawida, można też domyślać się istnienia polichromii.


Nowa synagoga służyła lokalnej gminie żydowskiej przez niemal pół wieku. Została spalona podczas nocy kryształowej, z 9 na 10 listopada 1938 roku. Jego pozostałości rozebrano.
Obecnie miejsce, w którym stała, nie jest w jakikolwiek sposób oznaczone.

Zdjęcia wykonałam we wrześniu 2018 roku.
Lokalizacja
Załączniki
Róg ulicy Tkackiej i Karola Miarki.JPG
Róg ulicy Tkackiej i Karola Miarki.JPG (85.62 KiB) Przejrzano 4872 razy
Ulica Karola Miarki (1).JPG
Ulica Karola Miarki (1).JPG (108.54 KiB) Przejrzano 4872 razy
Ulica Karola Miarki (2).JPG
Ulica Karola Miarki (2).JPG (87.3 KiB) Przejrzano 4872 razy
Centrum Nysy na archiwalnej mapie.jpg
Źródło: Fotopolska
Centrum Nysy na archiwalnej mapie.jpg (131.78 KiB) Przejrzano 4872 razy
Centrum Nysy na archiwalnej mapie - widoczna synagoga.jpg
Centrum Nysy na archiwalnej mapie - widoczna synagoga.jpg (132.24 KiB) Przejrzano 4872 razy
Zdjęcie archiwalne przedstawiające Aron ha-kodesz.jpg
Zdjęcie archiwalne przedstawiające Aron ha-kodesz.jpg (46.97 KiB) Przejrzano 4871 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27833
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Nysa - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » poniedziałek 20 cze 2022, 06:24

Synagoga w centrum Nysy. Do jej pozostałości dokopali się archeolodzy

Mury średniowiecznych kamienic oraz ceramika. To ostatnie znaleziska pracowników nyskiego muzeum w trakcie prac archeologicznych prowadzonych w centrum miasta. Na działce przy ul. Kramarskiej, gdzie powstać ma budynek mieszkalny archeolodzy odkryli również pozostałości po synagodze.

Wcześniej pracownikom muzeum udało się odkryć w tym miejscu skarb srebrnych monet z przełomu XIX i XX wieku. Do znalezisk dodać trzeba teraz jeszcze sporą ilość ceramicznych naczyń, z których wiele zachowało się w całości. Prace ujawniły też ślady synagogi.

Została ona wybudowana na pozostałościach średniowiecznych kamienic – wyjaśnia Edward Hałajko, dyrektor muzeum powiatowego w Nysie.- Znaleźliśmy kilka fragmentów detalu architektonicznego, który identyfikujemy z synagogą znajdującą się tutaj. Był to jeden z budynków, kamienica, jedna z kilku, przy obecnej ul. Karola Miarki została w roku 1892 zaadaptowana na synagogę i bogato wyposażona.

Synagoga była częścią żydowskiego kompleksu w przedwojennej Nysie. Obok niej znajdowała się judaistyczna szkoła.

Fabian Miszkiel
9 listopada 2021
Źródło


Kolejne ślady po synagodze w Nysie

Kiedy wydawało się, że w wykopie przy ulicy Kramarskiej wszystko zostało już sprawdzone i udokumentowane udało się odnaleźć kolejne ślady po synagodze w Nysie.

Po żydowskiej synagodze w Nysie oprócz zdjęcia i planów miasta nie zostało praktycznie nic. W zeszłym roku podczas prac archeologicznych, pracownicy Muzeum Powiatowego w Nysie natrafili na elementy kamieniarki, które udało się zidentyfikować na podstawie archiwalnych zdjęć.
Synagoga, która powstała w XIX wieku została wybudowana na fundamentach starszych kamienic. W piwnicy jednej z nich odnaleziono mykwę czyli rytualną łaźnię, gdzie obywano z grzechów. Na ten cel została zagospodarowana dawna studnia, przy której wykonano nową cembrowinę i schodki.

Dziś wiadomo, że obiekt zostanie rozebrany i przeniesiony w inne miejsce.

29 kwietnia 2022
Źródło
Załączniki
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (1).JPG
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (1).JPG (91.49 KiB) Przejrzano 2355 razy
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (2).JPG
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (2).JPG (103.29 KiB) Przejrzano 2355 razy
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (3).JPG
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (3).JPG (80.89 KiB) Przejrzano 2355 razy
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (4).JPG
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (4).JPG (101.05 KiB) Przejrzano 2355 razy
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (5).JPG
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (5).JPG (97.54 KiB) Przejrzano 2355 razy
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (6).JPG
Relikty synagogi i mykwy - czerwiec 2022 (6).JPG (107.15 KiB) Przejrzano 2355 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27833
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Nysa - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » sobota 13 sie 2022, 12:16

W zbiorach Muzeum Powiatowego w Nysie znajduje się bardzo ładny, XVIII - wieczny świecznik chanukowy.
Niestety, nie mam pojęcia, czy jest to eksponat pochodzący z tego właśnie miasta.

Świecznik chanukowy
Czas powstania: XVIII w.
Wymiary: wysokość - 120 cm, szerokość - 102 cm
Materiał i technika: mosiądz

Sztuka żydowska wyraża się niemal wyłącznie poprzez przedmioty związane z kultem i obrzędowością religijną. Nie jest to sztuka monumentalna, a raczej przemysł artystyczny i zdobniczy z charakterystycznym konserwatyzmem w powielaniu raz wypracowanych wzorów i technik, przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Ma służyć Bogu, Jego czci i uwielbieniu. Dlatego aby ją zrozumieć, konieczne jest poznanie zasad wiary, filozofii, a przede wszystkim historii. Dla Żydów, jako narodu żyjącego w diasporze, istotną rolę odgrywa tradycja, dzięki której zachowali tożsamość kulturową i narodową.
Na rozwój sztuk plastycznych znacznie wpłynęły słowa Dekalogu, w których Pan nakazał ludowi Izraela: „Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią” (Księga Wyjścia 20, 3-4). Przestrzeganie owego nakazu znacznie zahamowało rozwój sztuki figuralnej. Przez wiele wieków skupiano się wyłącznie na sztuce miniatorskiej i ornamentyce. Nawet najmniejsze formy artystyczne i użytkowe pokrywano bogato elementami zdobniczymi. Większość motywów żydowskich ma znaczenie symboliczne. Obok tradycyjnej symboliki i ornamentyki roślinno-zwierzęcej występują również rozwiązania plastyczne nawiązujące do ogólnopolskich czy też lokalnych wzorów.
Chanuka (hebr. Chag Haorim), czyli Święto Światła, to święto historyczne, obchodzone na pamiątkę ważnego dla narodu żydowskiego wydarzenia, jakim było poświęcenie świątyni jerozolimskiej Bet HaMikdasz po zajęciu i zbezczeszczeniu jej przez wojska Antiocha IV Epifanesa z grecko-syryjskiej dynastii Seleucydów. Najeźdźcy ustawili w świątyni posągi greckich bogów i zmuszali ludność żydowską do oddawania im czci i składania ofiar ze zwierząt, zgodnie z ich religią nieczystych. Krew zwierząt zmieszano z krwią pomordowanych kapłanów i tych, którzy nie chcieli walczyć, gdyż był to dzień szabatu. Represjom towarzyszył zakaz lektury Tanachu (Biblii Hebrajskiej) oraz propagowanie igrzysk i religii politeistycznej. Izraelici zbuntowali się, a na ich czele stanął kapłan Matatiasz oraz jego synowie (wśród nich późniejszy wódz, Juda Machabeusz - "makab" z hebrajskiego znaczy "młot"). W wyniku walk w 165 roku p.n.Ch. Żydzi odnieśli zwycięstwo mimo przewagi liczebnej wroga.
Z ponownym poświęceniem (hebr. chanach) świątyni wiąże się pewna legenda. Gdy Żydzi chcieli zapalić świecznik - menorę, okazało się, że wszystkie naczynia z oliwą mają zerwane pieczęcie arcykapłana, więc nie były koszerne. Odnaleziono jednak jedno naczynie nietknięte, ale zawartość oliwy mogła wystarczyć tylko na jeden dzień. Wówczas „zdarzył się tam wielki cud” (nes gadol haja szam) i oliwy wystarczyło na dni osiem, dokładnie tyle czasu potrzeba do wytłoczenia i poświęcenia „liturgicznie” czystej oliwy. Stało się to 25 dnia miesiąca Kislew (z hebr. chanu kaf he znaczy "odpoczywali dwudziestego piątego dnia") i Żydzi obchodzą na upamiętnienie tego radosnego wydarzenia ośmiodniowe Święto Świateł (w tym roku przypada 20-28 grudnia). Nie jest to święto pochodzenia biblijnego - opisane zostało w I Księdze Machabejskiej (1, 36-59), która nie należy do kanonu Biblii Hebrajskiej.
Z świętem Chanuki związana jest również postać Judyty. Była to kobieta wyjątkowej urody, którą sprytnie wykorzystała do obrony swojego narodu. Zdobyła serce dowódcy wojsk asyryjskich, Holofernesa. Podczas uczty w jego namiocie podała mu słony kozi ser i aby ugasić pragnienie wodza nie szczędziła mu wina. Gdy Holofernesa zmógł pijacki sen Judyta odcięła mu mieczem głowę. Wraz z służącą zabrały ją, by pokazać wojsku asyryjskiemu, które przerażone losem wodza rozpierzchło się w popłochu. Na pamiątkę bohaterskiego czynu Judyty kobiety traktowane są w czasie Chanuki wyjątkowo - nie wolno im pracować po zapaleniu świecy.
Najważniejszą ceremonią Święta Świateł jest zapalanie chanukiji – specjalnego świecznika, który ze względu na ilość świątecznych dni tyle ma ramion, by codziennie zapalać jedną świeczkę. Kandelabr posiada dodatkowe dziewiąte ramię, zwane szamesem (sługą), w którym umieszczona jest świeca pomocnicza (ner nosef), od niej pozostałe przejmują płomień. Zapala się je po zachodzie słońca, zaczynając od prawej strony, towarzyszy temu wygłaszanie błogosławieństw, śpiewanie pieśni, modlitwy i czytania. Świeczniki chanukowe podobne są formalnie i kompozycyjnie do menory, różni je ilość ramion oraz znaczenie symboliczne. Menora kształtem nawiązuje do Drzewa Życia - oliwki, której specyficznie układające się gałązki znajdują swoje odzwierciedlenie w symetrycznie rozłożonych ramionach świecznika, zakończonych kielichowo kształtowanymi naczyniami na oliwę. Tradycyjna forma chanukiji to świecznik z podstawką, na której stoi osiem lichtarzyków na oliwę lub świeczki oraz tzw. zaplecek - zdobiona tylna ścianka.
Chanukija znajdująca się w Muzeum w Nysie pochodzi z XVIII wieku. Jej wielkość jest znaczna: wysokość wynosi 120 cm a rozpiętość ramion 102 cm. Trzon zdobiony owalnymi pierścieniami, z największym pośrodku, osadzony został na kolistej gładkiej podstawie. Zwieńczony jest orłem z rozpostartym jednym skrzydłem. W górnej partii trzonu na sześciu zaczepach osadzono wygięte esowato ramiona podtrzymujące mosiężną listwę. Przymocowano do niej talerzyki z profitkami o kształcie wazoników z rozszerzającymi się ku górze wylewami, w których umieszczano świece. Od przodu, na wysokości drugiego ramienia, osadzono szames. Ramiona, zdobione w partii środkowej kulistym pierścieniem oraz rytym ornamentem roślinnym, imitować mają zakończone trójlistnie gałązki. Świecznik ten, cechujący się nadzwyczajnym pięknem formy i wyrazu, jest jedynym judaicum znajdującym się w nyskim muzeum.

Wybrana literatura:
Izabella Rejduch-Samkowa, Jan Samek, Dawna sztuka żydowska w Polsce, Warszawa 2002.
Maksymilian Goldstein, Karol Dresdner, Kultura i sztuka ludu żydowskiego na ziemiach polskich, Lwów 1935.
Marian Fuchs, Zygmunt Hoffman, Żydzi polscy. Dzieje i kultura, Warszawa 1982.
Adam Dylewski, Anna Olej-Kobus, Krzysztof Kobus, Judaica, Warszawa 2010.

Samanta Marciniak
Źródło
Załączniki
Świecznik chanukowy (1).JPG
Świecznik chanukowy (1).JPG (42.09 KiB) Przejrzano 2164 razy
Świecznik chanukowy (4).JPG
Świecznik chanukowy (4).JPG (37.75 KiB) Przejrzano 2164 razy
Świecznik chanukowy (3).JPG
Świecznik chanukowy (3).JPG (39.55 KiB) Przejrzano 2164 razy
Świecznik chanukowy (2).JPG
Świecznik chanukowy (2).JPG (35.67 KiB) Przejrzano 2164 razy
Świecznik chanukowy (5).JPG
Świecznik chanukowy (5).JPG (41.89 KiB) Przejrzano 2164 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27833
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Nysa - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » niedziela 01 paź 2023, 00:20

Wrzesień 2023.
Na miejscu synagogi i dawnej mykwy wyrósł nowoczesny budynek mieszkalny.
Załączniki
Miejsce po synagodze (2).JPG
Miejsce po synagodze (2).JPG (59.17 KiB) Przejrzano 695 razy
Miejsce po synagodze (1).JPG
Miejsce po synagodze (1).JPG (92.63 KiB) Przejrzano 695 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."


phpbb 3.1 styles demo

Wróć do „Województwo opolskie”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 1 gość