Strażnicy Czasu

W lesie na wzgórzu wznoszącym się nad małopolską wsią Jawczyce, leżącą przy drodze prowadzącej
z Wieliczki do Łapanowa, znajduje się niepozorna grupa kilkunastu kurhanów, pochodzących z epoki neolitu
i przypisywanych kulturze pucharów lejkowatych.

Odkryte zostały przez pana Piotra Galasa (1887-1975) w 1948 roku.
Największy z kopczyków, o średnicy wynoszącej ponad 20 metrów i wysokości jedynie 2 metrów, został przebadany przez archeologów.
Zbadano wówczas wewnątrz dwie jamy grobowe, datowane na epokę neolitu lub wczesnego brązu.
Położony nieco dalej, mniejszy kopiec, który również przebadano, zawierał pochówek szkieletowy, pochodzący prawdopodobnie z XI wieku. Pozostałości szkieletu miały głowę skierowaną na wschód.

Według danych zachowały się fragmenty mózgoczaszki, pojedyncze zęby oraz resztki obu kości udowych - czyli najtrwalsze części szkieletu.
Ekspertyza antropologiczna przeprowadzona w Zakładzie Antropologii Uniwersytetu Jagiellońskiego wykazała, że były to najpewniej szczątki mężczyzny w starszym wieku.
W jamie grobowej, obok górnej części prawego uda zmarłego, leżał denar krzyżowy z XI wieku. Przy lewym udzie odkryto natomiast pozostałości przedmiotu żelaznego z tulejką i ostrzem.
W obrębie tego kopca znaleziono ponadto fragmenty górnej części naczynia wczesnośredniowiecznego z ornamentem w postaci poziomych żłobień.

Miejsce jest mroczne, trafić tam nie jest łatwo - kiedyś były kierunkowskazy, ale przegrały one w nierównej walce z czasem i wandalami.
Generalnie z głównej drogi prowadzącej do Łapanowa należy skręcić w Jawczycach w lewo. Gdy po prawej stronie pojawi się las, skręcamy dla odmiany w prawo, w polną drogę szutrową (mój Archimedes nie miał problemów z dojazdem).
Potem, pośród lasu, na rozwidleniu, znowu kierujemy się w prawo...
i wypatrujemy...takich niepozornych pagórków... w lesie... po prawej stronie. Dla ułatwienia dorzucam lokalizację na Wikimapii.
Jesienią rosną tam wspaniałe kurki (sprawdzilim i nie otrulim się).

Widok na LIDARze Geoportalu.

W lesie Jawczyc zachowało się ponad 20 kurhanów. Dwa największe zostały rozkopane przez archeologów i pozostawione w formie głębokich dołów. Podczas badań, w nasypie jednego wyróżniono 3 kompleksy nawarstwień: humus, zwietrzałą glinkę barwy brunatnej oraz zbitą glinkę o ciemniejszej barwie z białymi żyłkami. Pod warstwami nasypu odkryto wydrążoną w gliniastym calcu jamę ze szczątkami szkieletu.
Z innego kurhanu wystaje ku górze tajemnicza rura żółtej dreny?
Leżąca na Podgórzu Bocheńskim, porośnięta ciemnym lasem Jawecka Góra (304 m npm), prawdopodobnie już od czasów prehistorycznych wybierana była na miejsce pochówków, tak ciałopalnych jak i szkieletowych. Mogli tu grzebać swoich zmarłych przedstawiciele żyjących w okolicach kilku kolejnych kultur, od epoki kamienia gładzonego, aż po czasy chrystianizacji w średniowieczu. W sąsiedztwie kurhanów z Jawczyc, na terenie Liplasu i Wiatowic odnaleźć można kolejne kopce ziemne.

Teresa Kaczmarczyk w monografii historycznej "Ziemia Gdowska" podaje szczegółowy opis wyników badań archeologicznych, przeprowadzonych w 1984 r. przez Stację Archeologiczną Oddziału PAN w Krakowie:

"We wsi Jawczyce gm. Biskupice, na pograniczu z gm. Gdów, występują stanowiska grzebalne w ilości 18 tajemniczych kurhanów położonych w lesie jawczyckim, na szczycie wzgórza w odległości ok. 600 m od drogi Wieliczka – Gdów. Ostatnie badania zespołu nekropola jawczycko – wiatowickiego, wniosły zasadnicze elementy dla odtworzenia pradziejów ludności tych terenów.
Spośród znajdujących się tam kopców-mogił przebadano 3: w Jawczycach nr 2 i nr 15 oraz w Wiatowicach nr 4.
W największym kopcu nr 2 w Jawczycach znajdowały się drobne ułamki ceramiki oraz pozostałość 3 palenisk obrzędowych. Na poziomie gruntu odkryto 2 jamy grobowe, zawierające pochówki szkieletowe datowane na epokę neolitu lub wczesnego brązu. Jama pierwsza otoczona była rowkiem, na zewnątrz którego stwierdzono obecność śladów słupów świadczących o konstrukcji drewnianej otaczającej grób. Na dnie jamy znaleziono niekompletny szkielet i połamane kości. W jamie i jej otoczeniu odkryto naczynia gliniane i narzędzia krzemienne z okresu paleolitu, mezolitu i neolitu oraz kawałki węgla drzewnego. W jamie drugiej zalegał ułożony szkielet człowieka, być może płci męskiej z podkurczonymi kończynami dolnymi, ok. 180 cm wzrostu. Pod szkieletem znajdowała się cienka warstwa węgla drzewnego, bez śladów spalenia kości. Zmarły posiadał naszyjnik z kręgów rybich i 2 skręty drutu miedzianego lub brązowego oraz drobne fragmenty ceramiki. Pochówek ów jest datowany na XI w. i łączy w obrządku elementy pogańskie i chrześcijańskie. Obecnie na tym miejscu znajduje się kopiec z tablicą informacyjną dotyczącą znaleziska.
W odległości około 1,5 km od cmentarzyska jawczyckiego znajduje się zgrupowanie kilku kopców w Wiatowicach. Po przebadaniu jednego z nich stwierdzono, iż pochodzą prawdopodobnie z okresu wczesnego średniowiecza".

Zdjęcia nigdy nie oddadzą całego uroku tego miejsca, bo nie są trójwymiarowe.
Tak wyglądały kurhany w ostatnim dniu 2017 roku. Mocno zdumiała mnie obecność nowego kopca, usypanego współcześnie.

Znajdujący się na wschodnim krańcu stanowiska kurhanów wysoki kopiec, swoim stożkowym krztałtem psuje wyobrażenie o prehistorycznym miejscu.
Wyraźne ślady poprowadzonej do niego drogi dojazdowej sugerują współczesne jego pochodzenie. Czyżby tu ktoś wywiózł gruz do lasu?

Ale jak pięknie zawilcami porósł!
Niebawem będzie nie do odróżnienia od tych oryginalnych kurhanów.

Zawilce oraz inne prawdziwe kurhany

Na oryginalnych kurhanach ktoś pozostawił znicze

Gdy dziś pokazałem kurhany gościom z Francji stwierdzili, że to jakże ważne dla europejskiej historii miejsce powinno zostać odpowiednio udostępnione, oznakowane i opisane, a skupisko kurhanów uwidocznione poprzez wycinkę porastających na nich drzew.

Ćwierć kilometra dalej, w dość trudnym do odnalezienia miejscu znajduje się pojedynczy kurhan