Strażnicy Czasu

Są historie, które raz przeczytane, zostają w głowie na zawsze. Są zagadki, których rozwikłanie nie daje spokoju. Są wydarzenia, które swoim tragizmem potrafią przeniknąć człowieka do szpiku.

Kiedy dziesięć lat temu, na jednym z nieistniejących już forów internetowych odnalazłem opowieść o rodzinie żydowskiej, która próbując przedostać się do Generalnej Guberni została zdradzona przez swojego przewodnika i zastrzelona przez hitlerowskiego żandarma z Łośnia, przyjąłem za punkt honoru odnaleźć ten zapomniany grób. Kiedy dwa lata temu, po kilku nieudanych próbach poszukiwań w terenie, zapytałem o tą historię jednego z lokalnych pasjonatów, odpowiedź przeszła moje oczekiwania. Okazało się, że mogiła istnieje, w dalszym ciągu oznacza ją charakterystyczna sosna ze znakiem krzyża i literą "Ż", w dodatku są ludzie, którzy potrafią ją wskazać.
Dwa lata zajęło mi, aby ostatecznie umówić się z moimi Informatorami i trafić nad "Patokę", w bagniste ostępy lasu zwanego "Jodliną".

18 marca tego roku, po niemal dekadzie - wreszcie się udało - stanąłem we właściwym miejscu!
Pomiędzy widocznymi na zdjeciach sosnami ze znakiem krzyża spoczywają doczesne szczątki siedmiu osób pochodzenia żydowskiego, zastrzelonych z zimną krwią przez hitlerowskiego żandarma 08.08.1943 roku. Zbrodni dokonano kilkadziesiąt metrów dalej, pod pomnikowych rozmiarów grabem.
Cześć ich pamięci.

Nie wierzyłam, że kiedykolwiek komuś uda się odszukać to drzewo z wyrytym krzyżem.
Byłam w wielkim błędzie.
Z ludźmi trzeba rozmawiać, ludzka pamięć jest niesamowitym zbiorem informacji, tych nigdzie nie zapisanych także.

Kusmanku, Marian Kantor - Mirski byłby dumny z takiego następcy.

Wiele z tych mogił, co dnia wczorajszego melancholijnie stały wśród pól, jutro zaorze pług oracza lub rozkopie rydel zagrodnika.
Niejeden z pamiątkowych krzyżów, co zapomniany stał smutnie wśród lasu dnia poprzedniego, w następnym dniu rozpadnie się w próchno.

Według ustnych przekazów, zamordowane w tym miejscu osoby były spokrewnione z właścicielami wapiennika w Ząbkowicach. Najprawdopodobniej chodzi o rodzinę Fiszela Siegreicha, właściciela spółki Eltes. Według informacji zamieszczonych przez Pana Andrzeja Lorenca, autora dwutomowej monografii Ząbkowic, część rodziny Fiszela zginęła podczas Holokaustu:
https://m.facebook.com/story.php?story_ ... 0531658649

Matka Fiszela, dwaj jego bracia i trzy z czterech sióstr zostali zamordowani podczas hitlerowskiej okupacji. Fiszel ocalał, a co ciekawe, mimo żydowskiego pochodzenia nieprzerwanie kierował ząbkowickimi zakładami dolomitowymi. Z Holokaustu ocalała również bratowa Fiszela, która po wojnie odziedziczyła w spadku po mężu i dzieciach udziały w firmie, mającej także oddział w Będzinie.

Ta zapomniana leśna mogiła trafiła w końcu na mapy:
https://histosm.org/#17/19.37171/50.38025/0.12/

Kolejna rozmowa z Panem Antonim rzuciła więcej światła na tą tragiczną historię. Sama data tego zdarzenia wydaje się być nieprzypadkowa. W dniach 01-06.08.1943 roku dokonano likwidacji getta na Środuli i Kamionce. Rodzina, o której mowa, przez większość wojny ukrywała się w Ząbkowicach. Miejscowość ta miała szczęście do komendanta żandarmerii - był nim Czech z pochodzenia, o nazwisku Rudi Novak. Był on przychylny ludności polskiej, ostrzegał mieszkańców o obławach Gestapo i wywózkach na roboty przymusowe. Musiał wiedzieć, co wydarzyło się w Sosnowcu i Będzinie, skoro przekonał tych ludzi do ucieczki do Generalnej Guberni - pozostanie na "wschodnim Górnym Śląsku" (Ost Oberschlesien) było dla nich zbyt niebezpieczne, sam Novak obawiał się przy tym wysyłki na front wschodni. Granica Generalnego Gubernatorstwa przebiegała na wschód od Ogrodzieńca, za Podzamczem, kierując się na południe, w stronę Ryczówka. Były to tereny o mniejszym zaludnieniu, głównie wiejskie, gdzie łatwiej można było zdobyć pożywienie i schronienie do końca wojny.
Niestety, tym siedmiu osobom odebrano ostatnią szansę na przeżycie...

Ciekawe śledztwo. Czy uda się doprowadzić do ekshumacji ?

W sprawę zaangażowała się fundacja Zapomniane z Warszawy, która zajmuje się odszukiwaniem i oznaczaniem grobów ofiar Holokaustu. W tej mogile pochowano Żydów, a zgodnie z ich prawem ekshumacje grobów nie są dozwolone.
Miejsce po weryfikacji metodami nieinwazyjnymi zostanie wpisane do wykazu miejsc pamięci województwa śląskiego a także trwale oznaczone w terenie.