Skromny pomnik upamiętnia ofiary tzw. Marszu Śmierci, czyli przymusowej ewakuacji więźniów z obozów koncentracyjnych wgłąb Niemiec.
W dniu 24 stycznia 1945 roku do Tyńca Małego dotarł kondukt zmierzający z Arbeitslager Fünfteichen (Laskowice koło Jelcza) do Gross Rosen (Rogoźnica).
W morderczym marszu zmarło z powodu śmiertelnego zmęczenia bądź zostało zamordowanych 51 więźniów.
Pochowano ich niedaleko wyrobiska żwirowni.
Ciała 51 ofiar w 1975 roku przeniesiono na Cmentarz Żołnierzy Polskich we Wrocławiu. Nie wiadomo, jak staranna była ekshumacja.
Tak całą tą tragiczną historię opisał w swoim artykule pan Stanisław Cały:
Kolumnę z Fünfteichen, rozciągniętą na przestrzeni 2 kilometrów, pilnują esesmani i jednostki ukraińskie. Trzystu nadzorców z psami, dobrze i ciepło ubranych, idzie po bokach kolumny, w której znajdują się zmarznięci, wycieńczeni i chorzy ludzie wielu narodowości, w tym również zesłani do pracy w fabryce zbrojeniowej Kruppa młodzi uczestnicy Powstania Warszawskiego i żołnierze AK. Potwierdzono to podczas ekshumacji znajdując czaszki bardzo młodych ludzi. Każde wyjście poza kolumnę kończyło się śmiercią, dobijano słabych, którzy nie dawali rady iść dalej. Wycieńczeni współwięźniowie podtrzymywali chorych i słabych, gdyż do więźnia, który upadł, natychmiast doskakiwał esesman i dobijał go.
Do Tyńca Małego kolumna dotarła od strony Żórawiny około godziny 10:00 rano w dniu 24 stycznia zatrzymała się na krótki postój. Niemieccy mieszkańcy wsi Klein Tinz (Tyniec Mały) rzucali w tłum więźniów chleb z pobliskiej piekarni, mimo że esesmani grozili miejscowym bronią. Zrobiło się zamieszanie i sytuacja wyglądała bardzo groźnie. Interwencję esesmanów zażegnał inspektor Leister – zarządca majątku. Ten sam zarządca, po ucieczce z kolumny jednego więźnia, którego nie wydali niemieccy mieszkańcy, zaopatrzył go w cywilne ubranie i pomógł go ukryć. Nikt nie mógł się z więźniem dogadać i nie wiadomo jakiej był narodowości.
Tylko na odcinku od Domasławia do Tyńca Małego dobito 51 więźniów. Za kolumną jechał wóz, na który zbierano zwłoki. Na tej trasie kilka razy zaprzęg musiał wracać po zamordowanych. Ciała wrzucono do dołu miejscowej żwirowni. Często do zasypywania mogił ściągano ludność niemiecką, a była sroga zima i ziemia zamarznięta.
Po latach szczątki zabitych z tej mogiły zostały, w listopadzie 1975 roku, ekshumowane i przeniesione do Wrocławia na Cmentarz Żołnierzy Polskich na Oporowie. W latach powojennych dzieci miejscowej szkoły pamiętały o tym miejscu pochówku porządkując mogiłę. Każdego roku prace porządkowe prowadził kierownik Szkoły Podstawowej w Tyńcu Małym – Aleksander Leśniewski. Proboszcz parafii ks. kanonik Bronisław Kazak też wraz z procesją chodził do tej mogiły, aż do czasu ekshumowania szczątków. Na cmentarzu w Tyńcu Małym znajduje się obecnie symboliczna mogiła upamiętniająca czasy wojny, pomordowanych i nieludzkiego traktowania więźniów.
Cały artykuł: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Kąckiej
Zdjęcia symbolicznego grobu wykonałam w grudniu 2020 roku.
Lokalizacja
