2016.02.10 17:28
Album: Nowy Sącz - Bulwar Narwiku
Kategoria : architektura
W 1867 roku został wybudowany przez Jędrzeja Jenknera - osadnika ze Sląska - młyn na gruncie zakupionym od miasta w miejscu dawnego folusza.
7 października 1869 roku Rada Miejska przyjęła i zatwierdziła protokół spisany z Jędrzejem Jenknerem, właścicielem nowo wybudowanego i na sposób amerykański zarządzanego młyna.
Po Jędrzeju - na podstawie dekretu dziedziczenia z 31 grudnia 1908 roku i jego ostatniej woli z dnia 3 października 1906 roku zawartej we Wiedniu - właścicielem realności został syn Maksymilian Jenkner, który prowadził młyn do II wojny.
W 1907 roku właścicielem młyna zostaje Dorota z Matznerów Jenkner. Kolejną właścicielka była Teodora z Jenknerów Zając, która w roku 1919 sprzedała prawo własności po połowie małżeństwu Arnoldowi i Reginie Horowitzom.
W czasie II wojny rodzina Horowitzów została wymordowana przez hitlerowców. 22 sierpnia 1942 roku został zastrzelony w szpitalu żydowskim przy ul. Kraszewskiego Arnold. W połowie września 1942 roku zginęła w Nowym Sączu Schneidla z Reinschedów - jego adoptowana córka, a także jej mąż Eliasz Einhorn oraz dwójka dzieci - Sara i Zygmunt.
Młyn funkcjonował po II wojnie. Zarejestrowany był na Emila Steinlaufa, jednego ze spadkobiorców - właściciela części nieruchomości.
Młyn amerykański Horowitza był jednym z najnowocześniejszych zakładów w mieście.
Posiadał wysokiej klasy wyposażenie: jedną parę kamieni francuskich, dwie pary walców stalowych -1- z 1922 roku a 2- z 1928 roku, holender do do krup, łuszczarkę do zboża, maszynę do grysiku praz wialnie i odsiewacze.
Zakład Horowitza był jedynym, który po II wojnie został całkowicie upaństwowiony - 27 kwietnia 1946 roku.
Pozwolenie na używanie wody cofnięto decyzją Wydziału Gospodarki Wodnej i Ochrony Powietrza Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Nowym Sączu z dnia 23 marca 1967 roku.
W 1974 roku budynek młyna został rozebrany w związku z budowa obwodnicy i ronda w sąsiedztwie stadionu Sandecja.
PS - brak zdjęć - nie dotarłem do nich...
" W młynie zainstalowana jest turbina opracowana przez amerykańskiego inżyniera Jamesa Francisa. W turbinie francisa woda z górnego zbiornika spada na łopatki poziomego wirnika i przyspiesza a następnie zasila jego obrót. Teoretycznie wygląda to jak na tym diagramie./zdjęcie/
Turbina Francisa została skonstruowana w 1848 roku przez amerykańskiego inżyniera Jamesa Francisa (1815-1892). Jest ona udoskonaleniem poprzednich typów turbin wynalezionych przez Fourneyrona, Poncelet oraz Howda. Jest to turbina reakcyjna w której ciśnienie wody przy wlocie do wirnika jest wyższe od ciśnienia atmosferycznego.
Najważniejsze elementy z których zbudowana jest turbina Francisa to:
Kierownica – regulacja dopływu wody do wirnika. Składa z opływowych łopatek, umieszczonych dookoła wirnika. Można je obracać wokół swych osi, regulując w ten sposób strumień wody i kierunki przepływu.
Wirnik – zamiana energii wody na energię mechaniczną. Jest zbudowany z stalowych łopatek zakrzywionych przestrzennie, umieszczonych w dwóch wieńcach. Nie ma możliwości regulacji łopatek.
Rura ssąca – wytwarza się podciśnienie w rurze (dyfuzor), co powoduje, iż rura zasysa wodę z wirnika, który na wlocie ma nadciśnienie.
Obudowa (opcjonalnie) – specjalnie uformowana w kształcie spiralnym, która doprowadza wodę do kierownicy, nadając jej odpowiedni kręt.
Zasada działania
Turbina Francisa jest umieszczona pomiędzy zbiornikiem wodnym o wyższym poziomie, a zbiornikiem o niższym poziomie wody. Odpowiednio ukierunkowana woda (np. za pomocą rurociągu) trafia do specjalnie ukształtowanej spirali, a następnie do kierownic. Regulowany układ kierownica powoduje nadanie przepływowi wody właściwy kierunek w stosunku do łopatek wirnika, zwiększając jednocześnie prędkość. Energia statyczna ciśnienia wody w wirniku jest przetwarzana na pracę mechaniczną w wyniku działaniu sił hydromechanicznych, które wywoływane są siłą naporu wody (lista firm zajmująca się turbinami Francisa). Następnie woda trafia do rury ssącej, która podwyższa sprawność całego układu za pomocą podciśnienia. Do utrzymywania stałej prędkości obrotowej wirnika przy zmieniającym się spadzie i obciążeniu, stosuje się automatyczny regulator natężenia przepływu wody (przez obracanie łopatek kierownicy)."
Bogdan Potoniec - Nowosądeckie młyny wodne w XIX i XX wieku.
