Cmentarz w Stogach Malborskich nie jest jedynym mennonickim cmentarzem na Żuławach, ale jest najbardziej znany. Pewnie dlatego, że niegdysiejsza gmina mennonicka ze Stogów była bogata, i że od jakiegoś czasu wreszcie jest zadbany (w miarę), po powojennej dewastacji przez osadników.
Niestety pięknie zdobione granitowe stele nie przetrwały, rozkradzione przez bądź kamieniarzy, bądź poszukiwaczy kamienia na tarasy czy podjazdy swoich domów. Dobrze, że pod koniec XX wieku mennonici z Kanady zaczęli przyjeżdżać w odwiedziny, i że zaczęto jawnie mówić o dewastacjach. Także mentalność okolicznych mieszkańców zaczęła się zmieniać. Dorosło nowe pokolenie, które już nie patrzyło na historię w kolorach czarno-białych. A i zainteresowanie historią ziem, które teraz są ich - zaczęło być wręcz modne. No i dzięki temu, to czego nie zniszczono przez lata powojenne, teraz zaczęto nagle restaurować. Wciąż jednak pozostaje otwarta kwestia kto ma dźwigać finansowy ciężar prac porządkowych, czy konserwacji. Wydaje się, że historia menonitów to wciąż gorący ziemniak tych ziem. Z drugiej strony - trudno oskarżać gminy żuławskie o to, że skąpią pieniędzy. W końcu dzięki radosnej niegospodarności PRLu a także dzięki późniejszemu niezrozumieniu i zaniedbaniu tych ziem, Żuławy, z ziemi najbogatszej w niegdysiejszej Rzeczypospolitej, stały się jedną z biedniejszych ziem po wojnie. Tyle tytułem gorzkiego wstępu, którego nie mogłam sobie darować, jako że od prawie 20 lat jeżdżę z mennonitami po Europie, tropiąc ich historię.
Kim jednak są mennonici dzisiaj i kim byli mennonici tutaj, w Prusach Królewskich? Odsyłam do niezłego artykułu w portalu Histmag.org.
https://histmag.org/Mennonici-kim-byli- ... ich-18161/
Mennonitom zawdzięczamy słynną Gdańską Wódkę, wspomnianą przez Mickiewicza w Pani Twardowskiej: "cmoknął: cmok, i gdańskiej wódki wytoczył ze łba pól beczki". To Goldwasser
Mennonitom zawdzięczamy sieć dróg żuławskich i sieć kanałów (niestety zupełnie zaniedbanych po wojnie). Zawdzięczamy im także ciekawą architekturę. No i nekropolie. Tutaj moja pogaducha na temat "moich" mennonitów... https://czaykowska.com/2014/02/25/senty ... zaykowska/No, to tyle tekstu, a teraz czas na zdjęcia
