O Gdowie słów kilka, czyli Gdów dawniej i dziś

[Markot Roman]

Mroźna zima 1962/63 z obfitymi opadami śniegu, trzymała od połowy grudnia. Najniższą temperaturę w Bilczycach odnotowano 28 lutego 1963, minus 27 stopni.

[Markot Roman]

Bardzo wartościowe zdjęcie udostępnione przez Leszka Żyłę, z przebudowy w 1943/44 roku pożydowskiego browaru Hellerów-Kornfeldów przy ul. myślenickiej na mleczarnię, wykonane przez fotografa Franciszka Kaletę z bilczyckiego Klina. Prezentuje miejscowych robotników zatrudnionych w niemieckiej filii firmy budowlanej A.& H. Rösner z Krakowa, działającej w Gdowie w okresie 1942/43. Na pierwszym planie w garniturze bez czapki, Zygmunt Kaleta, najstarszy syn fotografa, inżynier budownictwa lądowego Politechniki Lwowskiej. W 1925 roku ukończył Gimnazjum Klasyczne w Krakowie, a dwa lata wcześniej brał udział w inauguracyjnym meczu piłkarskim gdowskiego klubu. Pod koniec 1943 roku niemieckich budowlańców przeniesiono na lotnisko pod Mielec, a prace wykończeniowe przy mleczarni kontynuowała gdowska gmina z udziałem miejscowych murarzy i pomocników. Być może niektórych z nich uda się rozpoznać.

[Markot Roman]

cd

[Markot Roman]

Po Holokauście w Gdowie zostało sporo pożydowskiego mienia: domy, place, uprawne pola w łącznej ilości kilkunastu hektarów. Z polecenia okupanta niemieckiego, grunty Salomona Hellera i Majera Kornfelda, ciągnące się pasem od myślenickiej drogi w stronę Raby, w 1943 roku ze składek członkowskich, nabyła Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Gdowie, którą kierował wtedy Zygmunt Michalik. Przejął także rozkradziony częściowo po eksterminacji Żydów, inwentarz żywy (konia i 2 krowy) oraz sprzęt rolniczy jak: wozy, sanie, uprząż, brony, pługi, sieczkarnię i wialnię. Na miejscu rozburzonego browaru, wzniesiono nowy budynek mleczarni, do tej pory wynajmowała piwnice urzędu gminnego przy rynku. Tuż po wojnie Tymczasowy Zarząd Państwowy w Myślenicach wziął pod administrację wszystkie pożydowskie majątki. Równocześnie Zarząd Gminy uważał za nieważne akty kupna i sprzedaży dokonane podczas okupacji. Na tym tle powstał spór między urzędem gminnym a OSM, która pola orne powydzierżawiała mieszkańcom gromady. Dodatkowo sprawę komplikowała komasacja części gdowskich gruntów dokonana przez okupanta w latach 1941/42, której chłopi nigdy nie uznali i zaraz po wojnie, wrócili do starych granic wcześniej uprawianych pól.

[Jacek S]

Dzień dobry. Proszę o kontakt w sprawie Jana Sobczyka.

[Franek D.]

Przy wjeździe do Rynku ulicą Krakowską ..

[Karolina Kot]

Gdowski cmentarz stracił kolejną sosnę, tę położoną tuż przy bramie.
Liczba słojów sugeruje, że drzewo liczyło sobie ponad sto lat.

[Enzuq]

Nie jestem pewien czy ten temat pasuje do tego forum lecz ostatnio zaintrygował mnie temat dwóch potoków - Kolawy oraz potoku płynącego ze Zręczyc wzdłuż ulicy Skotnica. Mianowicie jestem ciekawy od jak dawna Kolawa płynie w kanale (od ulicy Na Grobli do ulicy Młyńskiej). Nad kanałem stoją domy. Czy są jakieś wzmianki o tym na historycznych mapach?
Jeśli chodzi o potok ze Zręczyc to zastanawia mnie fakt że nie ma on ujścia do Raby. Na austriackiej mapie z 1907 roku, płynie on prosto od ul. Skotnica pod ul. Stadnicką i uchodzi do "Rabiska" a następnie do Raby. W obecnych czasach potok płynie obok zajazdu Szałas gdzie tworzy bagno po czym płynie do lasu Ispina i dalej nie wiadomo. Potoku nie ma na mapach typu Geoportal. Poniżej zaznaczyłem potok na niebiesko.

[Karolina Kot]

Rzeczywiście - ciekawa sprawa!
Dziesięć lat temu łaziłam po tych zaroślach (nie pamiętam, czego szukałam, ale pewnie jakichś grobów) i nie było tam potoku, tylko bagnisko.
W zakładce LIDAR Geoportalu potok także znika.

[Markot Roman]

W grudniu 2019, na 31 stronie pisałem:

W maju 2015 roku, na 9 i 10 stronie tego wątku staraliśmy się z Frankiem D. bezskutecznie dociec daty budowy odcinka drogi z Gdowa do Wieliczki, obecnie fragment drogi wojewódzkiej nr 966. Wówczas wiedzieliśmy, że owa szosa istniała pod koniec 18 wieku. W marcu 2016 roku dotarłem do katastru józefińskiego z 1787-88 roku dla Gdowa i Bilczyc, w którym wymienia się już nowy gościniec cesarski z odnogą w kierunku Krakowa. Całkiem niedawno, latem tego roku w archiwalnych zasobach krakowskiego oddziału państwowego trafiłem na odręczną mapę, południowej części Bilczyc i Liplasu, datowaną na 9 lipca 1784 roku. Skreślona została jako brudnopis przez geometrę Tschirscha, na potrzebę inwentarza klasztornych dóbr Bożego Ciała w Krakowie, przejętych przez władze austriackie. Widnieje na niej szosa z Gdowa do Krakowa (Chaussien von Gdow nach Krakau). Jest to niezbity dowód istnienia tego odcinka drogi w lecie 1784 roku, zatem prace budowlane rozpoczęto co najmniej jesienią 1783 roku, a w lipcu kolejnego roku był już gotowy 5-cio kilometrowy odcinek prostoliniowej szosy z gdowskiego rynku, przez całe Bilczyce, prawdopodobnie do ostrego zakrętu na Woli Podłazańskiej. Dalsze odcinki cesarskiego gościńca prowadzące przez Łazany, Trąbki i Biskupice w kierunku Wieliczki, budowano w kolejnym, nieodległym czasie. Jednak podobna, zachowana mapa dla Biskupic, Trąbek i Darczyc z 1784 roku, nie pokazuje jeszcze cesarskiego gościńca. Tak samo na prezentowanej ostatnio w Muzeum Żup Krakowskich, mapie Wieliczki z 1785 roku, (pomiar wykonano rok wcześniej), nie ma jeszcze tej szosy. Stąd wiemy, iż budowa nowej drogi do Krakowa miała początek od strony Gdowa w 1783 roku, (lokacja Podgórza dopiero w lutym 1784 roku).

Potwierdzeniem wpisu jest kolejny dokument z krakowskiego Archiwum Narodowego, ze zbiorów Teki Antoniego Schneidra. Wydaje się, że wolne tłumaczenie tytułu archiwalnej perełki liczącej około 240 lat brzmi: Plan budowy drugiego etapu drogi do miasta Wieliczka przez Trąbki, do wykonania w okresie jesień 1787 - lato 1788 roku. Z analizy zachowanej karty wynika, iż austriaccy drogowcy w owych czasach, prowadzili budowę strategicznych szlaków według wcześniej, dość szczegółowo opracowanej dokumentacji. Najogólniej mówiąc jest to projekt techniczny pasa drogowego trasy: Wieliczka, Lednica Górna, Tomaszkowice, Przebieczany, Biskupice, Trąbki, Wola Podłazańska, Gdów. Na podłużnym i poprzecznym profilu (odrębne skale długości i szerokości), wykazano niezbędne elementy potrzebne do realizacji budowy jak: przebieg trasy, nasypy i wykopy, 27 mostów typu A, B, C, D i E (most na Rudzie nosi nr 27), lokalizację kamieniołomów z podaną odległością do budowanej szosy (Biskupice i Łazany), oznaczeniem odcinków nawierzchni wyrównywanych, żwirowanych i nieżwirowanych, z podsypką i bez podsypki kamiennej. W dolej części dokumentu umieszczono dwie skale oraz legendę wyjaśniającą zastosowane kolory i znaki. Zatem odnogę cesarskiej drogi z Gdowa do Wieliczki, budowano w dwu etapach, najpierw krótszy odcinek z Gdowa do Łazan na przełomie 1783/84, drugi dłuższy z Trąbek do Wieliczki zaplanowano na lata 1787/88.

Przy tej okazji wtrącę dygresję z kilkunastoletniego pasjonowania się lokalną historią. Prowadząc kwerendy i poszukiwania w przeróżnych zasobach, najczęściej w krakowskim oddziale Archiwum Narodowego, od czasu do czasu udaje się odkryć, nie wydobyte dotychczas na światło dzienne, materiały - perełki, poszerzające naszą, dotychczasową wiedzę. Przykładem może być powyżej opisany plan budowy drogi z Gdowa do Wieliczki, czy odręczna mapa Liplasu i części Bilczyc datowana około 1600 roku. Ujawnienie takich dokumentów z przeszłości, zawsze sprawia ogromną satysfakcję niezależnym, bezinteresownym poszukiwaczom. Lecz z przykrością dodaję, że obecne przepisy i procedury nie ułatwiają dostępu takim osobom, wręcz zniechęcają i blokują chęć do dalszego działania. Po części to rozumiem, ale spotykam też przypadki nieżyciowego podejścia w niektórych urzędach. Np. wiem, że ośrodki dokumentacji geodezyjno - kartograficznej, posiadają ponad stuletnie manualia, w których jest ogromny zasób informacji z przed lat. Wg archiwalnego prawa winny być ogólnie dostępne, jednak korzystanie z nich przez zwykłego śmiertelnika, nieuprawionej osoby, jest niemożliwe. Bo np. brakuje funduszy na ich zarchiwizowanie i przekazanie do odpowiednich instytucji. Leżą więc sobie na półkach, czasem w zawilgoconych piwnicach, i w czekaniu na zmiłowanie biurokratów, dogorywają żywota.