Tajemnicze okręgi na murach zabytkowych kościołów

[Karolina Kot]

Jak się zapewne zorientowaliście, jedną z moich największych życiowych pasji jest gapienie się w ściany. Serio, serio. Potrafię to robić godzinami.
Lustruję przedwojenne elewacje w poszukiwaniu starych napisów, tropię strzałki LSR z czasów II Wojny Światowej, ale najbardziej ze wszystkich typów elewacji uwielbiam kamienne, a zwłaszcza ceglane ściany zabytkowych kościołów.
Nie ma szans, żebym mijając jakąś gotycką świątynię pozbawioną tynku nie rzuciła nań z bliska okiem w poszukiwaniu dołków pokutnych, odciśniętych psich lub kocich łap, albo różnej maści wydrapek.
Zebrała nam się na Forum już całkiem pora kolekcja tego typu znalezisk.

W wątku tym chciałabym poruszyć temat symbolu, który przewija się regularnie na starych kościołach, a którego znaczenia nie potrafię wyjaśnić. Jest to rodzaj koła z wychodzącymi z jego centralnego punktu promieniami, taki swoisty znak solarny.
Wydrapki tego kształtu znajdują się najczęściej na południowej elewacji zabytkowych kościołów, ale nie tylko. Od kilku miesięcy zastanawiam się, co to takiego i co mogły oznaczać takie znaki.
Czy są to zacheuszki? Czy może znaki tego typu służyły niegdyś jako prosty zegar słoneczny lub rodzaj kalendarza? Czy też miały znaczenie czysto symboliczne?
A może wpakowałam w tym wątku kilka różnych typów tych ciekawych okręgów do jednego worka?

Mam nadzieję, że wspólnymi siłami uda nam się rozwiązać tę nurtującą zagadkę. A na razie zapraszam na spacer w poszukiwaniu promienistych wydrapek.

Miejscem, jakie odwiedzimy na początek będzie podkrakowski Giebułtów, gdzie zetknęłam się z naszym tajemniczym symbolem po raz pierwszy.
Wyryto go na południowej ścianie zabytkowego kościoła pod wezwaniem św. Idziego, wybudowanego w latach 1690-1694, najpewniej w miejscu starszej, drewnianej świątyni.

[Karolina Kot]

Zewnętrzne mury kaplicy zamkowej pod wezwaniem świętego Tomasza Becketa (Kantuaryjskiego) w Raciborzu także mogą się poszczycić podobnym symbolem. Wydrapka pochodząca z XVII wieku nie została umieszczona na południowej ścianie i różni się wyglądem od zaprezentowanej wyżej. Być może to zupełnie coś innego, inny motyw?

[Karolina Kot]

A tak wyglądają z kolei symbole, na które można natrafić na południowej ścianie gotyckiego kościoła pod wezwaniem świętych Wojciecha i Jerzego w Zatorze (powiat oświęcimski):

[Karolina Kot]

Czarnocin w powiecie kazimierskim, znaki solaropodobne na południowej ścianie średniowiecznego kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny:

[Karolina Kot]

Skalbmierz w powiecie kazimierskim. Podobne okręgi widoczne są na południowej ścianie zabytkowego kościoła pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela. Obok jednego z okręgów umieszczono datę 1831.
Czy dotyczy ona Powstania Listopadowego, czy raczej panującej wówczas epidemii cholery - nie wiem.

[Karolina Kot]

Dla całkowitego zamieszania sprawy pozwolę sobie zamieścić w tym wątku zegar słoneczny z kolegiaty w Wiślicy, który po usunięciu stylusa niewiele różniłby się od przedstawionych wcześniej obiektów.

[Karolina Kot]

Prandocin koło Słomnik, fasada romańskiego kościoła pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela. Świątynia ta pierwotnie wyglądała zupełnie inaczej, posiadała dwie absydy na końcach nawy, od wschodu i od zachodu, a jedyne wejście znajdowała się od strony południowej.
Podczas mojej wizyty w roku 2017 akurat trwało czyszczenie fasady. Co zniknęło na zawsze podczas takiej konserwacji - nie mam pojęcia i chyba nie chcę wiedzieć, nie przepadam za piaskowaniem zabytków.

Lokalizacja

[Karolina Kot]

O ile jeden z okręgów z Prandocina można od biedy uznać za coś na kształt zegara słonecznego (przyszło mi do głowy sprawdzić tę teorię empirycznie przy użyciu jakiegoś patyka w roli gnomonu), o tyle okrąg zauważony na południowej ścianie XIV - wiecznego kościoła klasztornego pod wezwaniem Świętego Ducha w Książu Wielkim (powiat miechowski) już mi do tego pomysłu nie pasuje.
Co to mogło być?

[Karolina Kot]

Szydłów w powiecie staszowskim.
Bardzo słabo widoczne okręgi zauważyłam na przylegających do cmentarza ruinach szpitala i kościoła Świętego Ducha. Znaki znajdują się na starym tynku, w typowym miejscu, na południowej ścianie prezbiterium.
Ruiny aktualnie są remontowane i nie mam pewności, czy te dziwne wydrapki, których znaczenia co najwyżej na razie się domyślam, przetrwają. Szczerze mówiąc nie są zbyt atrakcyjne, nie wiadomo, jak są stare, a w dodatku trzeba się dobrze napatrzeć, by je w ogóle dostrzec.

No ale na naszym Forum miejsce się znajdzie także i dla nich.
Lokalizacja

[Gatoma]

A może te okręgi to po prostu prowizoryczne zegary słoneczne, na których oznaczano każdego dnia " dniówki robocze" , dla robotników zatrudnianych przy budowie kościoła. Ponieważ nie byli to raczej chłopi pańszczyźniani, ale robotnicy najemni, należało im się wynagrodzenie. Taki zegar wyznaczał więc, tak jak obecnie " dzień pracy" , czyli dniówkę wynagrodzenia.