Bolesław - świetliki sztolni przy DK94

[Karolina Kot]

Zasuwa sobie człowiek Archimedesem w tę i z powrotem trasą pomiędzy Krakowem, a Dąbrową Górniczą nieraz kilka razy w tygodniu i czasem mu przez głowę przemknie, że już chyba niemal wszystko, co ciekawe, odkrył i obejrzał w najbliższej okolicy.
A tymczasem nic bardziej błędnego! A to się bowiem w sąsiedztwie krzyż szrapnelowy trafi, a to opuszczony młyn nawinie, a innym razem okaże się znowu, że cały czas nieświadomie rozjeżdżało się mogiłę epidemiczną, znajdującą się praktycznie pod ruchliwą trasą.

Nawet doskonale znana droga potrafi zaskoczyć i zaintrygować, o ile się ma oczy otwarte.
Tak właśnie było w przypadku opisywanych w tym wątku świetlików. Pewnego wieczoru, przeglądając sennie Geoportal, uświadomiłam sobie, że w rejonie ulicy Górnej w Bukownie trasa olkuska przecina dawną linię świetlików zapomnianej sztolni. Podczas kolejnych "przelotów autem" w tym miejscu przypatrzyłam się dokładniej i ostatecznie umówiliśmy się z Falą na mały rekonesans po okolicy.
Ja ruszyłam z buta w trawy pełne kleszczy (przytargałam ze sobą aż cztery sztuki wyraźnie mną zafascynowane, ale obok samochodu rozstałam się z nimi bardzo stanowczo, bo już mi zupełnie nie w głowie tego typu romansidła), a Fala, stojąc na asfalcie, kirał sobie w tym czasie po niebie Muninnem, w nosie mając boreliozy i temu podobne ustrojstwa. Rezultaty tego specyficznego blitzkriegu okazały się być całkiem interesujące.
Zaznaczam, ze penetrowaliśmy jedynie południową stronę DK 94, świetliki ciągną się jednak także na północ od trasy.

Pytanie za 100 punktów - jak się ta sztolnia nazywała?
Zdjęcia powstały w kwietniu 2018 roku.
Lokalizacja
Widok na LIDARze Geoportalu

[kusmanek]

Tu akurat będzie łatwiej - to świetliki Sztolni Ostowickiej, czyli Centauryjskiej.
Jej przebieg dobrze widać na mapie zamieszczonej przez Veldera tutaj:
viewtopic.php?f=78&t=9339#p27612
To czerwona jedynka:

[Velder]

Skoro Kusmanek zgarnął już główną nagrodę za odgadnięcie nazwy sztolni, to pozostało mi tylko dorzucić coś na temat jej historii .

Czwartą sztolnię olkuską poprowadzono równolegle do Czajowskiej celem osuszenia tego samego rejonu. Zaczęto ją jednak dalej od złóż, przez co uzyskano większą głębokość. Od imienia jej głównego gwarka, osiadłego w Krakowie włocha Antoniego de Cento, zwanego Osthowic-Italus, nadano jej imię Ostowickiej, nazywając też wymiennie Centaurujską. Budowę jej rozpoczęto w 1566 r. od rzeki Białej poniżej Lasek. Latem 1568 r. doszła do kopalń w Dołkach. Wymierzono wtedy dalszą jej linię ku 10 kopalniom w Irzmanówce, co spowodowało przecięcie jej linii z linią sztolni Czajowskiej. 5 XI 1569 r. chodnik sztolni najechał bezpośrednio na złoże. W wyniku nowych pomiarów wytyczono dalszych 10 świetlików w jej linii głównej i 9 w chodniku bocznym. W latach siedemdziesiątych trwały intensywne prace nad jej rozbudową, głównie na terenie Ujkowa oraz kolo pagórka Stymbark. W 1574-1576 r. wszczęto spór, czy kopalnie w tym rejonie odwadnia sztolnia Ostowicka, czy Starczynowska. Widać z tego, ze chodniki tych sztolni, idące rzeczywiście naprzeciw siebie, penetrowały te same partie złóż. Za koniec jej rozbudowy można uznać 1580 r.
Pierwszy odcinek sztolni zaznaczony jest wyraźnie na mapie z 1769 r. jako "Reczkower Stolln", od młyna o tej nazwie na rzece Białej. Przebieg końcowej partii podziemnego odcinka można odtworzyć tylko hipotetycznie ponieważ prace XIX-wieczne bardzo intensywne w tym rejonie zatarły ślady jej świetlików, które ponadto nakładają się na świetliki sztolni Czajowskiej. Dlatego obie te sztolnie często mylono na mapach z XIX w., a nawet odbudowaną sztolnię Czajowską uznano za Ostowicką.
Jak można odczytać z mapy 1769 r., długość roznosu wynosiła około 1500 m, a ciąg 32 zapadłych świetlików wyznaczał chodnik podziemny długości około 1900 m. W następnym odcinku za świetliki tej sztolni przyjęto ciąg oznaczony mylnie na mapie z 1769 r. jako końcowy odcinek bocznego ramienia sztolni Starczynowskiej. Łącznie oszacować można, że cała sztolnia miała 3600 m, a boczne jej ramię 1000 m, czyli razem 4600 m podziemnych chodników z 60 świetlikami. Ówczesne źródła donoszą, że była głębsza o kilka metrów od sztolni Czajowskiej.

Źródło: Danuta Molenda, 1972: Kopalnie rud ołowiu na terenie złóż śląsko-krakowskich w XVI-XVIII wieku: z dziejów postępu technicznego w eksploatacji kruszców.

Zrobiłem też małe porównanie i wychodzi na to, że roznos naszej sztolni wykorzystano podczas budowy kanału Dąbrówka. Szkoda trochę, bo to pewnie oznacza, że nie znajdą się już żadne ślady po wylocie sztolni.
Drugi koniec sztolni biegnie natomiast prosto do miejsca, gdzie w XX wieku działała jeszcze odkrywka galmanu (obecnie zrekultywowana), złoże musiało mieć zatem niemałe zasoby.