Piotrków Trybunalski - nowy cmentarz żydowski

[Karolina Kot]

Na północ od centrum Piotrkowa Trybunalskiego, u zbiegu ulic Spacerowej i Krętej, na przedmieściach zwanych pierwotnie Zagórkami, zlokalizowany jest jeden z najciekawszych cmentarzy żydowskich, jakie dotychczas dane mi było oglądać.
Nekropolia została założona w roku 1781, zastępując stary kirkut, zlokalizowany obok synagogi, a jej obszar, obecnie otoczony niemal kompletnym, ceglanym murem, był wielokrotnie powiększany, zajmując ostatecznie obszar 3,5 hektara.
Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z roku 1784.
Na szczególną uwagę zasługuje oryginalna brama cmentarna z umieszczonymi w jej sąsiedztwie hebrajskimi napisami wykonanymi z dekoracyjnie ułożonych cegieł.
Do dziś przetrwał także dom opiekuna kirkutu.
W dniu 27 grudnia 1989 cmentarz został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 408.

Lokalizacja

[Karolina Kot]

Pomimo zniszczeń wojennych na terenie cmentarza zachowało się około trzech tysięcy macew, przeważnie wykonanych z piaskowca lub marmuru. Odnajdziemy na nich religijne symbole i inskrypcje nagrobne, zapisane w języku hebrajskim, niemieckim, a czasami także rosyjskim i polskim. Wyraźnie czytelny jest podział na kwatery kobiece i męskie.
Wiele pięknych i wiekowych pomników obejrzeć można w najstarszej części nekropolii, zapomnianej dziś i zarośniętej, zlokalizowanej na niewielkim wzniesieniu.
Zapuściłam się i tam, pomimo bujnej, letniej zieleni, która opanowała to miejsce.

Symbolika płaskorzeźb umieszczonych na macewach jest oszałamiająca. Znajdziemy tu wiele prawdziwych dzieł sztuki.
Tak prezentowała się starsza część cmentarza w sierpniu 2017 roku:

[Karolina Kot]

Teren kirkutu w czasie wojny był także sceną masowych egzekucji. Wśród zabytkowych macew natrafimy tu także na symboliczne zbiorowe mogiły ofiar Holocaustu, upamiętniające tragiczny los około 30 000 Żydów z Piotrkowa i okolic, a także na dwa masowe groby. Jeden kryje szczątki ofiar rozstrzelanych w tym miejscu w czasie wojny, drugi został utworzony po przeniesieniu na teren cmentarza ciał około 3000 osób, spoczywających wcześniej w masowych grobach w podpiotrkowskim Lesie Wolborskim.
Wzruszającym świadectwem tamtych tragicznych chwil są ślady po kulach, które zauważyłam na jednym z kamieni nagrobnych.

Ślady po kulach na nagrobku.JPG (105.6 KiB) Przejrzano 7627 razy

Na nowszej części nekropolii, poza upamiętnieniami ofiar Holocaustu, zwracają uwagę duże połacie pól grobowych pozbawionych nagrobków. Pomniki zostały skradzione w czasie wojny (chociaż zapewne i po niej podobne sytuacje mogły mieć miejsce) i użyto wtórnie, najczęściej do celów budowlanych lub do utwardzania dróg.
Z nagrobków odzyskanych przy prowadzonych na terenie miasta współczesnych remontach ulic utworzone zostało lapidarium, zlokalizowane nieopodal wejścia.
Nawet podczas mojej wizyty na cmentarzu zauważyłam opartą o bramę macewę, którą ktoś znalazł na terenie miasta przywiózł tam, gdzie powinna się znajdować.

[Karolina Kot]

Znajdziemy tu także kilka grobowców, tzw. oheli, w których pochowano cadyków m.in. z Wolborza, Radoszyc czy Rozprzy. Obiekty te, zniszczone podczas Holocaustu, zostały odbudowane w roku 2004 na oryginalnych fundamentach.
W ich pobliżu w czasie wojny grupa żydowskiej młodzieży ukryła święte księgi, wykradzione z narażeniem życia z piotrkowskiej synagogi, chroniąc je w ten sposób przed zbezczeszczeniem.

W pierwszym grobowcu od lewej spoczął rabin Meir Menachem Finkler z Radoszyc (1862 - 1912).
W środkowym pochowany został rabin Isachar Dov-Ber Hacohen z Wolborza (1803 - 1878).
W ostatnim spoczywa cadyk Menachem Moshe Weltfried z Rozprzy (1841 - 1918).

W pewnym oddaleniu od trzech wymienionych wyżej grobowców, w sąsiedztwie starszej części kirkutu, można dostrzec jeszcze jeden starannie odbudowany ohel, należący do Chaima Dawida Bernarda, syna Isachara Bera z Działoszyna. Zmarł on w dniu 4 lutego 1858 roku (20 szewat 5618 roku), a za życia był cadykiem i lekarzem uznawanym za cudotwórcę.
Był uczniem Jakowa Icchaka Horowica, "Widzącego z Lublina". Chasydem został pod wpływem samego Dawida Biedermana z Lelowa.

[Karolina Kot]

Na zakończenie fotorelacji kilka zdjęć z lotu ptaka, wykonanych na szybko przez Muninna Fali.
Na fotografiach lotniczych doskonale widać, jak ogromna była skala kradzieży macew z terenu kirkutu. Dziś pozostały po nich całe połacie pustego trawnika.