Częstochowa - cmentarz żydowski

[Karolina Kot]

Cmentarz żydowski w Częstochowie to miejsce absolutnie niezwykłe.
Położony z dala od zabudowań miasta, przy ulicy Złotej, niemal u bram Huty "Częstochowa", należy do grona największych kirkutów w Polsce, zajmując obecnie obszar około 6 hektarów (obliczyłam to sobie sama na podstawie Geoportalu, gdyż źródła podają bardzo rozbieżne dane na ten temat).
Swoim niezwykłym klimatem miejsce to przypomina las lub "tajemniczy ogród" z ukrytymi w zieloności ponad czterema tysiącami macew w różnym stopniu zachowania, w większości spowitymi bluszczem.

Nekropolia jest wiekowa, założono ją bowiem prawdopodobnie już pod koniec XVIII wieku (Wirtualny Sztetl podaje jednak datę 1809), kiedy to lokalna Gmina Żydowska podjęła starania mające na celu stworzenie własnego miejsca pochówków. wcześniej zmarłych transportowano aż do odległego Janowa koło Złotego Potoku.
Pomniki nagrobne zaopatrzone w napisy hebrajskie, ale także i polskie wykonywano przeważnie z piaskowca i lokalnego wapienia, a o tym, jak pierwotnie kolorowe było to miejsce świadczą słabo już dziś widoczne ślady polichromii.
W sąsiedztwie znajdował się dom przedpogrzebowy, który nie przetrwał do naszych czasów.

[Karolina Kot]

Podczas II Wojny Światowej Niemcy częściowo zdewastowali kirkut, ale przede wszystkim dokonywali na jego terenie masowych mordów ludności pochodzenia żydowskiego. Ciała zabitych grzebano w zbiorowych grobach, dziś oznaczonych płytami i pomnikami pamiątkowymi. Tu także chowano zwłoki Żydów pomordowanych na terenie częstochowskiego getta.
Smutną pamiątką tamtych wydarzeń są ślady po kulach, które tu i ówdzie można dostrzec na starych macewach.

Ostatnie pochówki w tym miejscu miały miejsce po wojnie, w latach 70. XX wieku. Obecnie cmentarz jest nieczynny i dosyć zaniedbany. Na szczęście tym niezwykłym i pełnym historii miejscem opiekuje się młodzież z częstochowskich szkół. Młodzi ludzie pod przewodnictwem swoich nauczycieli już niejednokrotnie udowodnili, że można liczyć na ich dojrzałość i pomocną dłoń, co zaobserwować można było między innymi w roku 2007, po dewastacjach dokonanych przez grupę wandali.
Na teren kirkutu wiedzie współczesna brama z alejką wysypaną żwirem (w zieloności po obu jej stronach latem czycha cała masa kleszczy!), przed którą ustawiono tablicę informacyjną.
Swoistą ciekawostką związaną z tym miejscem jest fakt, iż jeszcze w latach 80. XX wieku, aby dostać się na teren cmentarza, potrzebna była specjalna przepustka. Ostrożność ta wiązała się z bezpośrednim sąsiedztwem Huty "Częstochowa", kombinatu, który swego czasu uszczuplił obszar i o mały włos w ostateczności nie pochłonął całkowicie opisywanego w tym wątku żydowskiego cmentarza.

Zdjęcia wykonałam w listopadzie 2017 i lipcu 2018 roku.
Lokalizacja