Wieliczka – cmentarz żydowski na Grabówkach

Mario · Postautor: **Mario** » piątek 11 mar 2016, 20:12

Przeszło 2 km od zatłoczonego turystami centrum miasta, w zboczu górującego nad Wieliczką Pogórza znajduje się cmentarz żydowski. Jego zalesiony, rzadko odwiedzany teren, nazywany jest potocznie Parkiem na Grabówkach. Wśród drzew odnaleźć można ok. 50 kamiennych nagrobków.

Mario · Postautor: **Mario** » piątek 11 mar 2016, 20:15

Żydzi w Wieliczce pojawili się w XIV w. Od początku zajmowali się handlem solą. Ich stopniowa dominacja nad katolickimi kupcami spowodowała, że 200 lat później król Zygmunt August wydał im całkowity zakaz osiedlania się w mieście. W odpowiedzi, społeczność żydowska założyła poza granicami Wieliczki swój kahał o nazwie Klasno, a w pobliskich Grabówkach swój kirkut.
Tak więc cmentarz żydowski na Grabówkach powstał w XVI w.

Mario · Postautor: **Mario** » piątek 11 mar 2016, 20:19

W większości opisów dotyczących genezy tego cmentarza widnieje:
"Założony w XVIII w. cmentarz żydowski w Wieliczce usytuowany jest na terenie historycznej Sierczy, przy granicy Wieliczki, w zachodniej części miasta żydowskiego Klasno, na zboczu wzgórza, w obrębie działu należącego pierwotnie do dworu w Sierczy".
Opis o założeniu cmentarza dotyczy oficjalnego wyznaczenia jego granic, które miało miejsce w XVIII w. Wytyczony wówczas kirkut obejmował niecałe 2 ha powierzchni.
Przez dwa wieki (aż do okresu PRL-u) cały teren cmentarza otoczony był kamiennym murem.

Mario · Postautor: **Mario** » piątek 11 mar 2016, 20:22

Cmentarz żydowski został zdewastowany w czasie okupacji przez Niemców oraz po wojnie przez Polaków. W czasach PRL-u, kamienne ogrodzenie oraz znaczna część nagrobków zostały rozkradzione. Zapomniana, pozbawiona opieki nekropolia, przez lata pozostawała w ruinie, znikając powoli w gęstych zaroślach.

Mario · Postautor: **Mario** » piątek 11 mar 2016, 20:25

Od kilku lat cmentarz jest zadbany.
Prowadzi do niego wyżwirowana droga, na końcu której stoi tablica informacyjna.

W pobliżu wejścia na teren kirkutu znajduje się masowa mogiła ok. 1000 Żydów.
W czasie okupacji Niemcy utworzyli w Wieliczce Getto, w którym stłoczyli ponad 7 tys. ludzi. Do czasu ich wywózki do komór gazowych w KL Bełżec (sierpień 42 r.) część z nich była systematycznie rozstrzeliwana na terenie cmentarza na Grabówkach.
Rozstrzelano na nim również Żydów z pobliskiego Klasna.
Obecnie w okolicach masowej mogiły ustawiony jest pomnik martyrologii.

Mario · Postautor: **Mario** » piątek 11 mar 2016, 20:29

Cmentarz jest sporadycznie odwiedzany. Podczas mojego dość długiego pobytu, raz tylko stromą ścieżką pomiędzy macewami pędził na rowerze jakiś chłopak. Na zachowanych macewach nie widać śladów wandalizmu sprejem.

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 11 mar 2016, 21:59

Lokalizacja
Tak to wyglądało w grudniu 2010 roku:

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 11 mar 2016, 22:00

I pomnik, wzniesiony w 1980 roku z inicjatywy rodziny Kichler:

Franek D. · Postautor: **Franek D.** » piątek 11 mar 2016, 22:55

Dodam od siebie, że cmentarz na Grabówkach, w obecnym XXI w. był kilkakrotnie porządkowany (przez uczniów krakowskiego liceum, przez izraelskich żołnierzy, a ostatnio przez Urząd Miasta i Gminy Wieliczka).
W sierpniu 2012 r. na cmentarzu odbyła się uroczystość upamiętniająca 70-tą rocznicę Zagłady Żydów w mieście. Udział w niej wzięli potomkowie wielickich Żydów, żyjący świadkowie tamtych wydarzeń oraz liczni mieszkańcy Wieliczki. Na uroczystość przybyli też: przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej z Krakowa Tadeusz Jakubowicz, rabin Eliezer Gurary, rabin Tanya Segal oraz prof. Uri Shmueli z Izraela - uczestnik tragicznych wydarzeń z sierpnia 1942 roku, który cudem uniknął wywiezienia do Bełżca i śmierci w tamtejszym obozie zagłady (uroczystość poprzedziło Spotkanie "Wieliczka- Wieliczanie", w którym miałem okazję uczestniczyć).

Cmentarz na Grabówkach przez kilka wieków był miejscem pochowku - tak dla Żydów ortodoksyjnych z Klasna i postępowych z Wieliczki - jak i dla Żydów z kilku sąsiednich gmin żydowskich. Np. grzebano na nim Żydów z odległego o 16 km Gdowa.

Do czasu powstania cmentarza żydowskiego przy Jerozolimskiej viewtopic.php?f=66&t=561 z cmentarza na Grabówkach korzystała również Gmina Żydowska Wolnego Miasta Podgórza (lewobrzeżnego Krakowa).