Nowy Wiśnicz - cmentarz żydowski

W Nowym Wiśniczu, pięknym, galicyjskim miasteczku, położonym w powiecie bocheńskim, przy ulicy Kazimierza Wielkiego, prowadzącej w stronę Lipnicy, znajduje się bardzo interesująca nekropolia.
Cmentarzysko, zlokalizowane na stoku wzniesienia, ponad drogą, jest naprawdę duże, zajmuje bowiem powierzchnię 1,86 hektara.
Pierwsza informacja o nim pochodzi już z 1641 roku.
Do dziś zachowało się tu około 300 kamiennych macew, w tym kilka najstarszych, ustawionych w tym miejscu jeszcze w XVII wieku.

Ogromne przestrzenie pozbawione kamiennych nagrobków świadczą o zniszczeniach, jakie miały miejsca na cmentarzu w czasie i po II Wojnie Światowej. Pomniki grobowe wykorzystywano wtedy masowo głównie do celów budowlanych.
Ale nie tylko. Zdarzało się, iż "macewa codziennego użytku", po usunięciu z niej napisów, trafiała na katolicki cmentarz jako współczesny nagrobek.

Lokalizacja
Zdjęcia wykonałam w styczniu 2011 roku:

Tak prezentował się żydowski cmentarz we wrześniu 2015 roku:

Na cmentarzu, nieopodal drogi, znajduje się kamienna, dwujęzyczna tablica, opisująca jego historię:

Mario · Postautor: **Mario** » wtorek 22 wrz 2015, 11:47

Dodam również swoje, wykonane nie tak dawno zdjęcia.
Kirkut w Nowym Wiśniczu, swoim położeniem oraz zachowanymi nagrobkami należy do jednych z piękniejszych małopolskich cmentarzy żydowskich. Poza rozebranym cmentarnym murem, domem przedpogrzebowym oraz pustymi miejscami po wywiezionych macewach, nie robi wrażenia zdewastowanego.

Mario · Postautor: **Mario** » wtorek 22 wrz 2015, 11:51

Cmentarz został założony w XVII w. Większość źródeł podaje, że najstarsze zachowane do dziś macewy pochodzą z 1667 r. Informacja ta jest negowana napisem na dwujęzycznej tablicy, informującej że najstarsze płyty nagrobne pochodzą już z pocz. XV w. (ok. 1410 r?)
Z zapiskow historycznych wiemy, że w 1641 r., w dzień szabatu doszło do bójki pomiędzy szkolnkiem synagogi Salomonem Morawcem, a Polakami, którzy chodzili w tym dniu po cmentarzu żydowskim.

Ostatnie pochówki miały miejsce do 1942 r.. Po eksterminacji wiśnickich Żydów, cmentarz stał się opuszczonym.

Mario · Postautor: **Mario** » wtorek 22 wrz 2015, 11:54

31 sierpnia 1942 r. na wiśnickim cmentarzu, między macewami Niemcy rozstrzelali 3-letniego chłopczyka o imieniu Pinkes (Pinkas) oraz ukrywającego go w swoim domu Polaka Wojciecha Gicalę.

Mario · Postautor: **Mario** » wtorek 22 wrz 2015, 11:56

Na cmentarzy stoi kilkaset w większości niezniszczonych, orientowanych ku wschodowi, kamiennych macew. Wiele z nich ma czytelnie zachowaną ornamentykę.

Franek D. · Postautor: **Franek D.** » czwartek 24 wrz 2015, 11:21

Mnie również zastanowiła treść tablicy informacyjnej. Czytając ją, dowiadujemy się, że tutejszy cmentarz żydowski został założony już w czasach początków chrześcijaństwa na ziemiach polskich - za panowania pierwszych Piastów. Na tablicy wyraźnie widnieje "XI w".
Tymczasem z historii Żydów w Polsce dowiadujemy się, że pierwsze, niewielkie wspólnoty żydowskie pojawiły się w Polsce dopiero w XIII w., zaś prawdziwy napływ Żydów nastąpił w XIV w. - za panowania ostatniego z Piastów. Dodatkowo pierwsza wzmianka o wiosce "Wiśnicz" pochodzi z XIII w.

Zastanowiła mnie również informacja o XV w. płytach nagrobnych.
Z historii miasta dowiadujemy się, że Żydzi osiedlili się w Nowym Wiśniczu dopiero na pocz. XVII w., po wypędzeniu ich z Bochni na skutek obwinienia o kradzież hostii z tamtejszego kościoła. Swoje getto założyli w pewnej odległości od wiśnickiego Rynku, w rejonie ul. Żydowskiej. W swojej dzielnicy zbudowali synagogi oraz założyli kirkut. W następnym wieku, wiśnicka gmina żydowska liczyła już ponad 1000 mieszkańców. Nowy Wiśnicz stał się jednym z najbardziej żydowskich miasteczek w Galicji, przez co nazywanym był "Jerozolimą".

Żydowski cmentarz leży na wzniesieniu, pomiędzy wymienioną wyżej ul. Żydowską, a prowadzącą w kierunku Limanowej ul. Kazimierza Wielkiego (droga woj. nr 965). W stronę Lipnicy Murowanej najlepiej jest jechać ul. Lipnicką.