Bochnia - cmentarz żydowski

[Karolina Kot]

Mieliśmy szczęście.
Pan Leon właśnie kończył swoje codzienne prace pielęgnacyjne i powoli zbierał się do domu, gdy przy ogrodzeniu cmentarza zaparkował nasz samochód.
Na wstępie dostaliśmy lekką reprymendę, że trochę nie w porę zabieramy się za zwiedzanie (zbliżał się bowiem piątkowy wieczór), ostatecznie jednak Opiekun cmentarza nie tylko wpuścił nas do środka, ale i oprowadził po zabytkowej nekropolii.

Kirkut w Bochni znajduje się przy ulicy Krzęczków. Został założony w 1872 roku na planie prostokąta. Od ulicy oddziela go się niewielki sad, w którym niegdyś znajdował się dom przedpogrzebowy.
Dziś stoi tam budka z narzędziami ogrodowymi.
Cmentarz ogrodzony jest ze wszystkich stron wysoką siatką, zwieńczoną drutem kolczastym. Dzięki temu do środka można się dostać tylko za wiedzą i zgodą Pana Leona.
I bardzo dobrze. Dzięki temu jest to prawdopodobnie jeden z najbardziej zadbanych kirkutów, jakie można obejrzeć w Polsce. Żadnych śmieci, butelek, zniszczonych przez wandali nagrobków. Cisza, spokój i pełna harmonia.
"Niegdyś wszystko otaczał wysoki mur. zburzyli go jednak Niemcy. Po wojnie nie było tu ogrodzenia, obsadziłem więc teren drzewami dookoła, żeby w ten sposób zaznaczyć granice cmentarza. Potem udało się go ogrodzić. Było to konieczne, bo zdarzało się, że ludzie przychodzili tu spożywać alkohol" - opowiadał nam Pan Leon.

[Karolina Kot]

Na kirkucie ma znajdować się, według słów jego Opiekuna, ponad 800 macew. Nie liczyliśmy ich sami.
Nagrobki są zadbane, nigdzie nie widać walających się po ziemi szczątków pomników, chociaż niektóre macewy zostały uszkodzone przez spadające z góry konary drzew.
"Klony są jak przekleństwo. Na wiosnę pełno jest samosiejek. Niby to takie małe, a nie sposób tego z ziemi wyciągnąć, takie ma długie korzenie".

Na wielu nagrobkach czarną farbką starannie poprawiono inskrypcje. Prace wykonali uczniowie Liceum Plastycznego z Nowego Wiśnicza.
Pan Leon uśmiecha się wspominając odnawianie grobów: "Dziewczynki dostały wydrukowany alfabet hebrajski, żeby sobie mogły podejrzeć, gdyby jakiejś literki nie były pewne. Wybrałem do odnowienia tylko te macewy, na których napisy były jeszcze w miarę widoczne".

Wiele zbudowanych z drogiego kamienia nagrobków przepadła - te najdroższe, wzniesione ze szwedzkiego granitu, zostały zagrabione w czasie II Wojny Światowej przez Niemców.
Część macew odtworzono i umieszczono w miejscach, gdzie z ziemi wystawały samotne tumby.

Niektóre tablice zostały już po wojnie użyte powtórnie. Na ich odwrocie wyryto nowe inskrypcje, a stare skuto.
"Nie rozumiem, dlaczego tak zrobiono. Mogli przecież zostawić stary napis, nawet z drugiej strony. A tak przepadła pamięć o kimś" - smucił się Pan Leon.

[Karolina Kot]

Najstarsze nagrobki zachowały się w oddalonej od ulicy, północnej części cmentarza.
Wielkie, kamienne macewy robią ogromne wrażenie.

W obrębie kirkutu, przy zachodniej jego granicy, znajduje się także kwatera z okresu I Wojny Światowej - cmentarz wojenny nr 313.
Po lewej stronie od wejścia zlokalizowany jest natomiast zbiorowy grób ludności żydowskiej pochodzącej z Bochni, Nowego Wiśnicza i okolic. Pochowano w nim prawdopodobnie około 300 osób. Dziś nad masową mogiłą wznosi się pomnik.

W obrębie cmentarza można wypatrzeć także inne groby z okresu II Wojny Światowej. Niekiedy symboliczne.

Ostatnią osobą pochowaną na cmentarzu był Samuel Landwirth.
Przeżył wojnę i wrócił do Bochni, by tu zginąć śmiercią tragiczną. Co mu się przytrafiło?
Gdy zapytałam o to Pana Leona, nasz Przewodnik szepnął tylko zdawkowo: "W mieście mówiono, że miał dużo pieniędzy".

[Karolina Kot]

Po prawej stronie bramy cmentarnej znajduje się grób rabina i cadyka Aszera Majera Halberstama .
Znajdujący się pierwotnie nad jego grobem ohel nie przetrwał II Wojny Światowej, jednak zarys jego fundamentów do dziś można dostrzec w trawie.
Obok grobowca rabina znajdują się trzy powojenne pomniki: żony rabina, jego córki oraz wnuczki. Wszystkie trzy zginęły w czasie II Wojny Światowej.

Wiele historii opowiedział nam tego popołudnia Pan Leon.
Jednak zapadał powoli zmrok i przyzwoitość nakazywała opuścić kirkut.

Pożegnaliśmy się z naszym Przewodnikiem ciepło.
Na koniec zapytałam, jak to się stało, że przez tyle lat opiekował się on cmentarzem, licząc jedynie na siebie, sponsorów oraz skromne datki turystów.
"Przed wojną kosiłem tu trawę. Pozwalano mi ją potem sprzedawać. Po wojnie żal mi się zrobiło opuszczonego cmentarza. Przecież leży tu tylu moich kolegów ze szkoły" - odpowiedział.

Lokalizacja
Zdjęcia pochodzą z września 2011 roku. Po kirkucie bocheńskim oprowadził mnie i Conana wieloletni opiekun cmentarza - pan Leon Gawąd.

[Karolina Kot]

Listopad 2018.
Z braku czasu zdjęcia tylko z zewnątrz.