Witraże i mozaiki z Krakowskiego Zakładu Witrażów S. G. Żeleński

Postautor: **Karolina Kot** » czwartek 07 cze 2018, 12:40

Cikowice w gminie Bochnia. Okna wybudowanego w czasie I Wojny Światowej, zabytkowego kościoła pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego ozdobione są witrażami z zakładu S.G. Żeleński.
Niestety, podczas mojej wizyty we wnętrzu świątyni rozstawione były rusztowania.

Przenosimy się na Śląsk. Oto pochodzący z roku 1872 śliczny, neogotycki kościół pod wezwaniem Świętego Augustyna, znajdujący się przy ulicy Chorzowskiej w Świętochłowicach - Lipinach. We wnętrzu budowli zachowały się przepiękne, przedwojenne witraże, wykonane w pracowni Richarda Schleina z Zittau (Żytawa). Podczas swoich wypraw zetknęłam się już z nimi kilkukrotnie i za każdym razem robiły na mnie piorunujące wrażenie.
Oto one:

: Pracownia witrażów Richarda Schleina z Zittau (1).JPG (83.79 KiB) Przejrzano 13280 razy

: Pracownia witrażów Richarda Schleina z Zittau (2).JPG (34.89 KiB) Przejrzano 13280 razy

: Pracownia witrażów Richarda Schleina z Zittau (3).JPG (72.79 KiB) Przejrzano 13280 razy

: Pracownia witrażów Richarda Schleina z Zittau (4).JPG (80.54 KiB) Przejrzano 13280 razy

: Pracownia witrażów Richarda Schleina z Zittau (5).JPG (59.62 KiB) Przejrzano 13280 razy

Obok tych szklanych arcydzieł znajdziemy równie piękne, chociaż wykonane już w zupełnie innym stylu witraże zaprojektowane przez Adama Bunscha, którego niepowtarzalny styl także zaczynam już rozpoznawać z daleka (okna pochodzą z lat 50 XX wieku, brak na nich sygnatury) oraz umieszczone w prezbiterium, urzekające kolorami dzieła, których projektantem był Wiktor Ostrzołek (lata 70 XX wieku).
Na nich znajdziemy sygnaturę Zakładu, wraz z adresem i numerem telefonu. Niestety, mój Nikon 1, aparat po wielu przejściach, nie poradził sobie ze zbliżeniem, więc musicie mi uwierzyć na słowo, a najlepiej osobiście odwiedzić świątynię z Lipin.

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 06 lip 2018, 20:33

Podczas naszych poszukiwań zajrzeliśmy także do centrum Katowic, na słynną ulicę Mariacką.
Na jej końcu wznosi się dumnie neogotycki kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. W półkolistych oknach naw bocznych obejrzeć tu można wyjątkowej klasy witraże, wykonane w latach 1938 - 1939 w pracowni S.G. Żeleński w Krakowie.
Te po lewej stronie przedstawiają wady, a te po prawej - główne cnoty chrześcijańskie.
Autorem projektu witraży był Adam Bunsch.

Postautor: **Karolina Kot** » niedziela 15 lip 2018, 22:44

Powracamy do Małopolski.

W Bolesławiu, miejscowości położonej w gminie Bukowno, w powiecie olkuskim, w prezbiterium pięknego, lśniącego bielą kościoła pod wezwaniem św. Macierzyństwa NMP i św. Michała Archanioła, znajduje się grupa witraży wykonanych przez Krakowski Zakład Witrażów.
Ich losy okazują się być bardzo burzliwe.
Zaprojektował je w czasie II Wojny Światowej Władysław Jastrzębski (1906‒1995), artysta urodzony w Sosnowcu, twórca zachowanej do dziś polichromii omawianego tu kościoła. Na podstawie namalowanych przez niego szkiców w zakładzie S.G. Żeleński stworzono przeszklenia, jednak ostatecznie nie zamontowano ich w zaplanowanym miejscu.
Witraże na szczęście trafiły jednak ostatecznie na swoje miejsce.

Na stronie bolesławskiej parafii czytamy:

W 2008 roku odnaleziono witraże, o których wielu słyszało, ale nikt współcześnie żyjący ich nie widział. 16 września przystąpiono do ich montażu w trzech oknach prezbiterium: centralnym, środkowym i dwóch skośnych bocznych. Zdemontowano okna z żeliwnymi ramkami wewnętrznymi, które służyły od samego początku. Podziwiać można było dokładność i solidność ich wykonania. Na miejsce tych stuletnich wstawiono nowe ramy okienne wykonane z profili zamkniętych i w nie zamontowano witraże. Centralne, środkowe okno wypełnił witraż prawie w całości oryginalny, natomiast dwa boczne oryginałem są tylko w części podstawowej. Wymagały uzupełnienia, ponieważ te dzieła sztuki nie zachowały się w całości. Centralny witraż przedstawia św. Michała Archanioła wraz z zastępem aniołów, a boczne: św. Tomasza Apostoła i św. Tomasza Becketa. Autorem projektu witraży był Władysław Jastrzębski (1906‒1995) urodzony w Sosnowcu i mieszkający w Bolesławiu, artysta malarz. W roku 1935 ukończył krakowską ASP. Był żołnierzem wojny obronnej w 1939 roku. W czasie okupacji, za probostwa księdza Jana Skalskiego, malował polichromię bolesławskiego kościoła. Wtedy właśnie narysował projekt witraży do jego okien. Zostały one, zgodnie z tym projektem, wykonane w pracowni Żeleńskich w Krakowie, lecz do dzisiaj nie zamontowane, przeleżały w ukryciu. Te, które odnaleziono, okazały się niekompletne. Żadna dokumentacja nie przetrwała, nie wiadomo nawet, ile ich było, jak miały być rozmieszczone i gdzie ewentualnie znajduje się reszta. Jastrzębski w swoim dorobku artystycznym posiada ponad tysiąc witraży montowanych w kościołach, między innymi w USA i Kanadzie. W Bolesławiu pozostał bezcenny ślad jego twórczości. Grób artysty znajduje się na cmentarzu w Wieliczce. Warto przeczytać fragmenty jego listów, przedstawione w postaci wywiadu Józefa Liszki opublikowanego w „Bolesławskich Zeszytach Historycznych” – zeszyt nr 8 z 1999 roku pt. Rozmowy z Władysławem Jastrzębskim o dawnym Bolesławiu.

A oto wspomniane w wątku witraże. Oczywiście zdjęć tego najciekawszego, centralnego, z Michałem Archaniołem, nie posiadam. Jest ukryty za ołtarzem.

Postautor: **Karolina Kot** » niedziela 05 sie 2018, 22:51

Chrzanów, kościół pod wezwaniem św. Mikołaja. W oknach świątyni znajdują się piękne witraże, wykonane w Krakowskim Zakładzie Witrażów w roku 1914.
Prawdopodobnie pracował nad nimi osobiście Stanisław Gabriel Żeleński, zanim porwała go na front ciężka i nieubłagana machina Wielkiej Wojny.

Postautor: **Karolina Kot** » czwartek 16 sie 2018, 20:56

Czeladź - Piaski. W kościele pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej, zbudowanym w latach 1922 - 1924, natrafić można na kilka witraży wykonanych w zakładzie S.G. Żeleński.
Lokalizacja

Pierwszy z nich, znajdujący się w oknie południowej nawy nosi nieco dziwny tytuł: „Najświętsze Serce Pana Jezusa błogosławiące zaprzyjaźnione narody Polski i Francji”.
Wszystko staje się jasne, jeśli weźmiemy pod uwagę, iż wspomniany kościół, zbudowany w latach 1922 - 1924, został ufundowany przez francuskie Towarzystwo Bezimienne Kopalń "Czeladź" przy współudziale pracowników kopalni.
Na stronie Regionalnego Instytutu Kultury w Katowicach znajdziemy bardzo dokładny opis tego zabytku:

Witraż według projektu Alfreda Żmudy wykonany został w 1924 r. przez Zakład Witraży i Mozaik S. C. Żeleńskiego w Krakowie. W bocznych częściach przedstawieni są reprezentanci narodu francuskiego i polskiego. Z prawej strony Chrystusa klęczy główny patron Francji, święty Ludwik IX, ubrany w szaty królewskie, z koroną na głowie, za królem żołnierz piechoty być może armii Hallera (z trójbarwną flagą Francji) oraz francuski bohater pierwszej wojny światowej, marszałek Ferdynand Foch. W skrajnym witrażu przedstawicielki społeczeństwa francuskiego późnego średniowiecza: dama ze służącą, mieszczka i wieśniaczka. W tle za kobietami zieleń drzew oraz sylweta paryskiego kościoła Sarcé-Coeur.

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 17 sie 2018, 07:18

Drugi witraż, umieszczony naprzeciwko, przedstawia świętą Barbarę i górników:

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 17 sie 2018, 07:19

No i mamy jeszcze takie mniejsze witraże, umieszczone wysoko. W środkowym oknie został przedstawiony Henri Guillemin de Monplanet.

Franek D. · Postautor: **Franek D.** » niedziela 26 sie 2018, 18:34

(zdjęcia ze zbiorów Mario – październik 2016 r.)

Nowy Sącz, kościół parafialny pw. św. Kazimierza. Witraże pochodzące z roku 1911 zaprojektował Stefan Matejko, bratanek Jana Matejki.

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 03 maja 2019, 11:16

XIX - wieczny kościół pod wezwaniem świętego Marcina w Krzeszowicach także może się poszczycić witrażami z Krakowskiego Zakładu Witrażów.
Niestety, podczas naszej wizyty był zamknięty. Trzeba będzie wątek kiedyś uzupełnić...