Niezwykła historia wyryta w zwyczajnych cegłach. Jedna z pamiątek stulecia niepodległości
Dwie cegły z wyrytym po rosyjsku napisem to jeden z najbardziej tajemniczych przedmiotów w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Do obejrzenia na wystawie od 16 maja.
Miasto… kamienice, wieżowce, obiekty sakralne, zakłady pracy – miejsca, w których płynie ludzkie życie… Spacerując po prostych i krętych uliczkach, trudno bez emocji przejść obok noszących na sobie piętno czasu, często pięknie dziś odrestaurowanych budynków.
Na wystawie zaprezentowane zostały dwie cegły, na których autor wyrył tępym narzędziem napis w języku rosyjskim: „Niech żyje Ojczyzna. Nie powiedziałem ani słowa. 11 II 1943”. Nie wiadomo, jak trafiły do muzealnych zbiorów. Zapewne ktoś wiedziony intuicją, rozumiejący wartość wyrytego podczas wojny z wielkim poświęceniem i trudem komunikatu, przyniósł cegły do muzeum z wyburzanego lub przebudowywanego budynku. Nie sposób dziś ustalić, kto był autorem tych słów, gdzie pozostawił po sobie ślad i jakie były jego losy. Można jedynie domniemywać, że był to pracownik przymusowy ze Wschodu lub jeniec radziecki osadzony w jednym z 14 komand pracy podlegających administracyjnie Stalagowi 318/VIII F (344) Lamsdorf.
Jeńców Stalin traktował jak zdrajców
W powiecie bytomsko-tarnogórskim czerwonoarmiści byli umieszczani w barakach zlokalizowanych przy zakładach przemysłowych, w których pracowali: w kopalniach Centrum, Powstańców Śląskich, Rozbark, Miechowice, Szombierki, Bobrek oraz hucie Julia. Jeńców radzieckich i pracowników przymusowych ze Wschodu kwaterowano także w 18 obozach zbiorczych (Gemeinschaftslager), m.in. przy ul. Jagiellońskiej, Alojzjanów, Witczaka, Siemianowickiej, Strzelców Bytomskich, Zabrzańskiej czy Łużyckiej. Wykorzystywano w tym celu istniejące już budynki lub stawiano prowizoryczne baraki. Jeńcy radzieccy zatrudniani byli w powiecie bytomsko-tarnogórskim w zakładach przemysłowych, natomiast pracownicy cywilni wykonywali różnego typu zadania: prace budowlane, przy budowie kolei czy organizacyjno-porządkowe. Jeńcy wojenni byli traktowani w ZSRR jak zdrajcy narodu, wielu po powrocie do ojczyzny trafiało do łagrów. Hołdowano zasadzie, że żołnierz powinien walczyć do ostatniej kropli krwi. Niewola była zniewagą. Być może to stąd wziął się ów dramatyczny napis jego autora, obok którego nie sposób przejść obojętnie.
Sto na sto w Muzeum Górnośląskim
16 maja o godz. 17 w Muzeum Górnośląskim otwarcie wystawy „Sto na sto”. Czynna będzie do 9 września, a zgromadzono na niej przedmioty, które są pamiątkami po minionych stu latach. Z okazji stulecia odzyskania niepodległości wspólnie z Muzeum Górnośląskim postanowiliśmy opisać historię nie za pomocą pomnikowych postaci i wielkich wydarzeń, ale przez pryzmat przedmiotów, które najbardziej utkwiły nam w pamięci.
Joanna Lusek
16 maja 2018
katowice.wyborcza.pl
