Gdów - kula w wieży kościoła

[Karolina Kot]

Gania człowiek po całej południowej Polsce i nie tylko, opisując kościoły z powbijanymi i wmurowanymi na pamiątkę szrapnelami, łuskami i tego typu ustrojstwami, a czegoś, co ma dosłownie pod nosem, jak zwykle nie widzi.

Na szczęście moje kuzynki (które niniejszym bardzo serdecznie pozdrawiam!) uświadomiły mi niedopatrzenie.
- Karolina, jak to się stało, że napisałaś na Forum o pociskach w murze kościoła w Staniątkach i w tylu innych miejscach, a o naszym, gdowskim kościele jeszcze słowem nie wspomniałaś!?
Oczy zrobiły mi się kwadratowe, a uszy momentalnie nastawiły się na słuchanie, jak u owczarka niemieckiego.
- No bo tak, nie jesteśmy gorsi. Też mamy tu w ścianie kościelnej wieży wbitą kulę armatnią. Nie wiedziałaś o tym?
Przyznam, że nie wiedziałam. Musiałam chyba mieć w tym momencie lekko zielonkawy kolor twarzy i wybitnie głupią minę.

Cóż było robić - błyskawicznie pognałyśmy we trzy pod gdowski kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Spojrzałam w górę, lustrując elewację wieży, zwieńczonej niemiłosiernie przekrzywionym hełmem. No i była tam!
Wmurowana do połowy w północną ścianę najprawdziwsza kula!

Nie mam pojęcia, skąd tam się wzięła, jaka jest jej historia, ani nawet z jakiego okresu pochodzi. Najważniejsze jednak, że jest.
Jak to czasami trzeba patrzeć blisko, zamiast mierzyć daleko..

Zdjęcia wykonałam w czerwcu 2018 roku.

[Franek D.]

Tadeusz Kulig w opracowaniu „Sanktuarium Matki Bożej Gdowskiej” nic nie wspomina o lokalizacji i genezie umieszczonej w wieży kuli armatniej. Jej kształt sugeruje pochodzenie z czasów Potopu Szwedzkiego lub Konfederacji Barskiej - w tamtych czasach kościół gdowski miał wolnostojącą, murowaną wieżę, do której ok. 1793 r. doklejono przedłużoną ukośnie nawę.

Tego typy kule używane były do pocz. XIX w.

Zapewne nie jest to pozostałość po Powstaniu Krakowskim 1846 r. - fragment z ww. opracowania: „(…) pod murami kościoła rozegrała się tragiczna bitwa powstańców krakowskich z wojskiem austriackim i oddziałami chłopów rabacyjnych. Kościół nie został zniszczony (…)”.

Może jest to symboliczna pamiątka z przejścia frontu wojennego w 1914 r. I wojna światowa ? - fragment z ww. opracowania: „(…) Gdów zajęły oddziały kozackie. Wobec miejscowej ludności byli bardzo agresywni. Zapowiedzieli, że spalą wieś. Wycofujące się od Wieliczki, Dobczyc i Mierznia oddziały rosyjskie spotkały się w Gdowie. Zgrupowanie ostrzeliwane było przez artylerię austriacką. Spaleniu uległy dwa domu i stodoła. Zniszczony został tynk na wieży kościoła od strony zachodniej (…)” – w tym czasie wieża była niższa od obecnej o jedną kondygnację, posiadała barokowy hełm, który został rozebrany w 1936 r.

W latach 1938/39 wieża została nadbudowana i zwieńczona podobnym, barokowym hełmem.

Może jest to symboliczna pamiątka z przejścia frontu wojennego w 1945 r. II wojna światowa ? - fragment z ww. opracowania: „(…) W styczniu 1945 r. odwrót wojsk niemieckich odbywał się szosą Bochnia – Myślenice. Na ich zgrupowania padały pociski z dział radzieckich, ustawionych za Rabą. Na kościół również spadło kilka pocisków. Jeden przebił na wylot mury wieży, nie burząc jej. Inny pocisk uderzył w czoło prezbiterium, przebił mur grubości 1 m i został w murze. Siła uderzenia wypchnęła kamienie, które uszkodziły obraz Matki Bożej (…)”

[Franek D.]

Zapytałem o genezę kuli emerytowanego księda seniora Stanisława Jarguza - długoletniego proboszcza Parafii Gdów. Wyjaśnil mi, że jest to łuska pocisku, który w 1945 r. przebił scianę prezbiterium, uszkadając obraz św. Józefa, zasłaniający cudowny obraz NMP.
Została ona umieszczona na wieży z polecenia ówczesnego proboszcza Jana Smółki.

[Karolina Kot]

Nie wygląda mi toto na łuskę pocisku, ale ja się tam nie znam.

[Franek D.]

Jak pamiętam z opowiadań mojego taty - co również potwierdzają lokalne opracowania - 21 stycznia 1945 r. Sowieci zza Raby, od Zręczyc, ostrzelali Gdów 8-ma pociskami rakietowymi Katiusza.

[Karolina Kot]

Chyba że tak. Trzeba będzie użyć teleobiektywu i przyjrzeć się temu wystającemu z muru "czemuś" dokładniej.

[Karolina Kot]

Szczerze mówiąc trochę mi to na atrapę wygląda.

[Franek D.]

Dzięki inicjatywie obecnego proboszcza ks. Bogusława Seweryna, Rady Parafialnej, a przede wszystkim hojnym ofiarom złożonym przez Parafian oraz dotacji Starostwa Powiatowego w Wieliczce, remont wieży kościoła w Gdowie zostal zakończony.
W 2022 r. dokonany został remont kopuły wieży https://parafiagdow.pl/2022/05/25/remont-wiezy-3/, a w bieżącym roku remont jej ścian.

Zachowana została kula w wieży kościoła

[Karolina Kot]

Najwyższy czas, bo kopuła była już tak krzywa, że groziła katastrofą budowlaną.