Krzykawka - sygnatury kamieniarzy na cmentarzu żydowskim

[Karolina Kot]

Wątek ten, dotyczący nagrobnych sygnatur mistrzów kamieniarskich, chciałabym poświęcić cmentarzowi żydowskiemu w Sławkowie (a właściwie w Krzykawce, gdyż teren nekropolii położony jest już na gruntach tej małopolskiej miejscowości).
W kolejnych postach postaram się skatalogować wszystkie podpisy, jakie udało mi się do tej pory odszukać.
Muszę przyznać, iż moje wiosenne poszukiwania na sławkowskim kirkucie były wyjątkowo ciekawe, a zadanie, jakie sobie wyznaczyłam - mocno ułatwione.
A to za sprawą rewelacyjnej książki, wydanej w 2004 roku pod redakcją Leszka Hońdo oraz Dariusza Rozmusa, zatytułowanej "Cmentarze żydowskie w Sławkowie i Dąbrowie Górniczej".
Dzięki tej pozycji mogę zaprezentować nie tylko zdjęcia macew i sygnatur, ale także podać dane osoby, której omawiany nagrobek dotyczy.

Okładka książki.jpg (40.87 KiB) Przejrzano 8439 razy

Zapraszam na spacer wśród kamiennych, zabytkowych macew...

[Karolina Kot]

Wszystkie sygnatury kamieniarskie, jakie udało mi się odszukać, zapisano w języku hebrajskim. Słabo czytelny podpis rzeźbiarza znajdziemy m.in. na pomniku, pod którym spoczął Elazar Szancer, zmarły w kwietniu 1935 roku, który "rodu po sobie nie zostawił".
Z nieczytelnych literek autorom wyżej wspomnianej książki udało się odtworzyć jedynie dwa słowa "Podwale, Będzin".

[Karolina Kot]

Grobowiec upamiętniający Sarę Frumet Księską (Księżską), żonę Dow Berisza, zmarłą w październiku 1932 roku, posiada podpis kamieniarski "Kisner, Będzin".
Ta macewa zasługuje na szczególną uwagę. Zachowały się na niej pozostałości oryginalnej polichromii w kolorze złota i czerni.

Żydowskie cmentarze pierwotnie, wbrew pozorom, nie były takie szare. Mieniły się kolorami.

[Karolina Kot]

Po sąsiedzku znajduje się pomnik nagrobny, pod którym spoczęła Liba Czerna Goldberg, zmarła w dniu 13 listopada 1931 roku, wieku 75 lat.
Obok tablicy epitafijnej znajdziemy tu inskrypcję z podpisem zakładu kamieniarskiego. W tym przypadku umieszczono także jego adres.
"Kisner, Będzin
Alter Mark 9"
Czyżby trop wiódł na będziński stary rynek?

[Karolina Kot]

Dawid Jisachar Pułtorak, zmarły w kwietniu 1929 roku, najwyraźniej pochodził z rodu lewitów, gdyż na jego grobie kamieniarz wyrzeźbił symbol dłoni trzymającej przechylony dzban z wodą, służącą do rytualnego obmycia dłoni kapłanów.
Umieszczona tutaj sygnatura twórcy pomnika również zawiera adres, który różni się jednak numerem posesji.
"Kisner, Będzin
Alter Mark 16"

[Karolina Kot]

Jehuda Dawid Hendler, syn Chaima, zmarł w kwietniu 1939 roku, w wieku 75 lat.
To jedna z najmłodszych macew. Wykonał ją tuż przed II Wojną Światową dobrze znany nam już zakład kamieniarski z Będzina, którego właścicielem był Josel Kisner.

[Karolina Kot]

Bezimienny grób, bezimienna sygnatura kamieniarska.
Być może to zły trop, ale podobne, ceramiczne tabliczki, pochodzące z firmy H. Haskel, zauważyć można na kirkucie w Czeladzi.

[Karolina Kot]

Eliezer Chaim Frajbergier zmarł w styczniu 1939 roku, w wieku 54 lat.
Na jego grobie znajdziemy podpis wykonawcy macewy: "Josel Kisner".

[Karolina Kot]

Chanoch Henoch Mekelberg, zmarły w marcu 1939 roku.
Kolejna sygnatura "Kisner, Będzin".

[Karolina Kot]

Cwi Hirsz Ryng, krawiec pochodzący z Żarek, zmarł w lipcu 1936 roku. Na jego nagrobku zachowały się ślady złoceń oraz sygnatura zakładu kamieniarskiego "Josel Kisner, Alter Mark".