Warszawa - wieża ciśnień Stacji Filtrów

[Mario]

Przy ul. Koszykowej 81 znajduje się zabytkowa Stacja Filtrów z 1886 r. - dzieło Wiliama Lindleya. Symbolem Filtrów jest wysoka na 42 m ceglana wieża ciśnień. Została postawiona w najwyższym miejscu ówczesnej Warszawy. Do niej, do lat międzywojennych tłoczona była woda z odległej Wisły. Konstrukcja wieży była wyjątkowa - stanowiła nowatorskie rozwiązanie techniczne - nie posiadała zbiornika szczytowego, ale system połączonych, pionowych rur.

[pasqudek]

Artykuł "Tajemnice warszawskich Filtrów" z Newsweeka:

Uruchomione w XIX wieku, przetrwały burzliwą historię miasta i nadal zachwycają architekturą. Obecnie woda ze Stacji Filtrów trafia do ponad połowy mieszkańców aglomeracji stołecznej. Dzięki nowoczesnym technologiom uruchomionym w zakładzie, warszawska kranówka jest smaczna i możną ją pić prosto kranu.

W sercu miasta, zaledwie piętnaście minut spacerem od Dworca Centralnego znajduje się warszawska Stacja Filtrów. Uruchomiony przed ponad 130 laty zakład, w 2012 roku został wyróżniony tytułem Pomnika Historii na mocy specjalnego rozporządzenia Prezydenta RP.

Stacja powstała dzięki staraniom rosyjskiego generała Sokratesa Starynkiewicza, pełniącego wówczas obowiązki prezydenta miasta. Nękana epidemiami Warszawa, cierpiała na skutek braku dostępu do czystej wody i fatalnych warunków sanitarnych. Budowa zakładu była elementem gigantycznej inwestycji, której celem było uruchomienie nowoczesnego systemu wodociągów oraz kanalizacji. Realizacja projektu została powierzona brytyjskiemu inżynierowi Williamowi Lindleyowi, najwybitniejszemu specjaliście w tej dziedzinie. Zaledwie dwa lata później, w 1878 roku gotowy dokument trafił do warszawskiego magistratu.

Warszawska ulica protestuje

Przygotowany przez Lindleya projekt był niezwykle nowatorski, a co za tym idzie kosztowny. Na wniosek prezydenta Starynkiewicza, dokument został przetłumaczony i opublikowany w stołecznej prasie, co wywołało falę protestów wśród wielu mieszkańców. Starynkiewiczowi zarzucano rozrzutność i niegospodarność, a w anonimowej publikacji inwestycja została określona „narzędziem (…) szarlatanerii w celu zniszczenia rolnictwa polskiego”. Ten argument był podnoszony przez okolicznych rolników, czerpiących zyski z wywożenia zalegających na ulicach ekskrementów, które wykorzystywano do użyźniania pól. Mimo licznych sprzeciwów różnych grup społecznych, ostatecznie prace rozpoczęły się w 1883 roku. Nadzór nad budową systemu wodociągów i kanalizacji w Warszawie pełnił najstarszy syn Lindleya, William Heerlein, który obejmując stanowisko naczelnego inżyniera miał zaledwie dwadzieścia siedem lat. Już latem 1886 roku woda ze Stacji Filtrów popłynęła do mieszkańców. Dzięki uruchomieniu wodociągów i kanalizacji, Warszawa dołączyła do grona zaledwie kilku miast europejskich wyposażonych w tak nowoczesny system.

Ceglane majstersztyki

Stacja Filtrów została wybudowana w obrębie dzisiejszych ulic Koszykowej, Krzywickiego, Filtrowej i Raszyńskiej. Wybór tej lokalizacji nie był przypadkowy. Był to wówczas teren położony najwyżej względem Wisły (ponad 36 m ponad jej poziomem), co znacznie ułatwiało dystrybucję wody do mieszkańców. Poza tym, w rejonie stacji znajdowały się przewody wodociągowe funkcjonujące w mieście jeszcze przed uruchomieniem zakładu.
Źródłem wody dla Warszawy była Wisła, skąd pobierano ją za pomocą specjalnych przewodów tzw. smoków i przesyłano rurociągami na Stację Filtrów. Proces uzdatniania wody składał się z zaledwie dwóch etapów. Pierwszy z nich odbywał się w osadnikach, czyli zbiornikach, w których gromadzono wodę. Podczas tego procesu zwanego sedymentacją występujące w wodzie zawiesiny opadały na dno. Następnie, wodę kierowano do piaskowych filtrów powolnych, skąd po filtracji trafiała już do mieszkańców.

Zaprojektowane przez rodzinę Lindleyów filtry powolne są najbardziej charakterystycznym obiektem na terenie zabytkowego zakładu. Ze względu na konstrukcję sklepień, porównywane są do katedr wypełnionych wodą. Na terenie Stacji Filtrów zostało wybudowanych łącznie 36 filtrów powolnych, które współcześnie są jedynymi działający na świecie obiektami tego typu, zaprojektowanymi przez Williama Lindleya. Specjalnego rodzaju cegły, z których je wykonano zanim trafiły na plac budowy, były pojedynczo sprawdzane i ważone, tak aby zagwarantować najwyższą jakość i wytrzymałość budowli.

Woda z filtrów powolnych była pompowana przez maszynę parową do górującej nad zakładem blisko 40-metrowej wieży ciśnień. Obiekt został wyłączony z użytku w latach 30. ubiegłego wieku. W budynkach dawnej pompowni parowej i kotłowni znajduje się obecnie nowoczesne, multimedialne muzeum wodociągów i kanalizacji.

Marmur i płaskorzeźby

Filtry powolne to nie jedyna perełka stacji. Otwarty w 1933 r. Zakład Filtrów Pospiesznych jest unikatowym przykładem architektury przemysłowej z pierwszej połowy XX wieku. Obiekt został zaprojektowany w stylu art déco, a jego fasadę zdobią płaskorzeźby, w tym warszawskiej syrenki. Mimo zniszczeń, którym uległ podczas II wojny światowej dach budynku, w środku zachowały się oryginalne marmurowe stoły operatorskie, a nowoczesna automatyka sterująca pracą urządzeń pozostaje niewidoczna, starannie ukryta wewnątrz zabytkowych zegarów.