Będzin - Grodziec, grodzisko na Górze świętej Doroty

[Karolina Kot]

W Grodźcu, będącym obecnie jedną z dzielnic zagłębiowskiego Będzina, znajduje się dominujące nad okolicą wzniesienie, zwane Górą świętej Doroty, liczące 382 metrów wysokości.
Miejsce to kryje na swym szczycie archeologiczną tajemnicę.
Płaskie plateau, na którym postawiono kościół, otacza pierścień prehistorycznych wałów obronnych.
Wały te zbudowane są z łamanego wapienia trasowego i pochodzą z okresu tzw. "kultury łużyckiej" (około XIV-III wieku p.n.e.).
Obwałowania są wyraźnie widoczne w miejscu, gdzie przecina je szlak turystyczny. Wystarczy spojrzeć na boki, wychodząc ze szczytowej polany - przechodzi się wtedy jakby przez nasyp kolejowy.
Od strony północnej wał przecięty jest dwukrotnie przez wykopy archeologiczne.

Niżej pozwolę sobie zamieścić odręczny rysunek mojego autorstwa, pochodzący z dnia 5 sierpnia 2000 roku, przedstawiający napotkane przez nas na grodzisku fragmenty ceramiki "łużyckiej". Znaleźliśmy je głównie w przekopach wałów.
Ponieważ mój pierwszy aparat fotograficzny nie był w stanie zrobić tak dokładnego zdjęcia, znaleziska naszkicowałam w "Pamiętniku archeologa-amatora".

Ceramikę "łużycką" generalnie dzielimy na dwa rodzaje. Pierwszy typ reprezentują cieniutkie, dopracowane, często zdobione, gładkie i grafitowane naczynia "ceremonialne" (do tego typu zaliczamy przede wszystkim popielnice).
Drugi to gruboziarniste, chropowate, wypalane bez polewy, toporne naczynia, zwane przeze mnie roboczo "przedmiotami codziennego łużytku".

Kiedy podczas jednej z wizyt na "Dorotce" wpadły nam w oko jedynie te strasznie grube i nierówne fragmenty garów użytkowych, któreś z nas rzuciło hasłem: "Tu chyba nie mieszkała żadna kultura, ale samo chamstwo łużyckie!".

Na rysunku poniżej znajdują się:
a) fragment garnka z uchem
b) ten sam z boku
c) fragment grafitowanego "ceremonialnego" czerpaczka z ornamentem
d) ten sam w przekroju
e) łyżka, malutki czerpaczek lub lampka, małe naczynie noszące w środku ślady spalenizny (stąd wersja kaganka jest bardziej prawdopodobna)
f) kawałek tzw. "placka" czyli talerza, na którym odciśnięto ornament wykonany palcami
We wgłębieniach śladów palców widoczne ślady paznokci twórcy naczynia (przymierzaliśmy swoje palce, garncarzem w tym przypadku najpewniej była kobieta, tylko moje opuszki pasowały do wgłębień)
g) guzek stanowiący specyficzny uchwyt do garnka, z widocznym otworem do przełożenia drutu z brązu, umożliwiającego zawieszenie naczynia nad ogniem
h) widok z góry na guzek
i) brzeg garnka z rowkiem wygniecionym palcami
j) grafitowana popielnica ciałopalna, której fragmentów w sumie znaleźliśmy cztery - rysunek przedstawia je ułożone w całość
k) fragment grafitowanego uszka
l) fragment uszka


Źródło informacji o grodzisku: Gorgolewski Wojciech, Eugeniusz Tomczak "Grodziska Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego z lotu ptaka"
Lokalizacja warowni

Moje zdjęcia pochodzą z listopada 2010 roku.

[Karolina Kot]

Tak wyglądało nasze grodzisko jesienią 2015 roku:

[Karolina Kot]

W pochmurny, dżdżysty i bardzo wietrzny, listopadowy dzień Huginn miał przed sobą mocno utrudnione zadanie.
W dodatku, podczas lądowania, miały miejsce niespodziewane komplikacje: oto na szczyt "Dorotki" wpadły dwa wyżły!
I - co oczywiste - jak na psy myśliwskie przystało, zaczęły polować na latającego bzyczka.

Na szczęście obyło się bez ofiar.

[Franek D.]

Wyżły lubią biegać po majdanie Góry św. Doroty.
Oto nasz Cezar - 15 lat temu.

[Tomirad]

Ja spotkałem dwie historie na temat tej góry, a dotyczyły jej dewastacji:
- przez hitlerowców
- i carskiego ukazu

Pytanie, co było ukryte w tej górze że dwie armie ją rozkopywały? I czy jest to coś związane z legendami okolicznych miejscowości i dot. tej góry?

[Karolina Kot]

Halsztackich skorupek zapewne wówczas poszukiwano.
Ale spokojne, dziś "Dorotka" to jedynie nieco zapomniane, bardzo ładne wzgórze.

[cezar borgia]

Co ciekawe zanim owo wzgórze zyskało sobie nazwę od patronki kościoła, nazywało się pierwotnie Amoena czyli Wesoła.

[Tomirad]

Amoena? Pierwsze słyszę, jakieś źródło?

Wesoła to już bardziej, bo dawniej to było miejscem obrzędowym, kult pogański był, prawdopodobnie swoją świątynię miała boginii słowiańska, bo jest rzeczą zgoła tradycyjną że kościoły i kaplice były budowane w tych samych miejscach co dawniejsze miejsca kultu, a zarazem ich nazewnictwo było podobne, często tożsame.

Gniezno -> św. Mikołaj -> bóg Weles/Wołosz
Częstochowa -> Jasna Góra -> chram bogini Łady (czego pozostałością są okoliczne nazwy)
Łysica -> Święty Krzyż (pod wezwaniem Św. Trójcy) -> wcześniej składano dary bogom Świst, Poświst i Pogoda (lub Lelum, Polelum, Łada)

[cezar borgia]

Informację o tej nazwie znalazłem bodajże w pracy Krystyny Kramarskiej-Anyszek "Dzieje klasztoru pp. Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu do roku 1840"

Dorotka to jednak nie jedynaczka jako wzgórze w Grodźcu. Obok niej znajdują się jeszcze dwa: Parcina i Kijowa. Niewykluczone, że we wczesnym średniowieczu były ze sobą jakoś powiązane. Aczkolwiek to na Dorotce znajdował się łużycki gród obronny.

Według ks. Władysława Siarkowskiego w XIX w. na Dorotce lokalni włościanie mieli natrafiać na "szczątki żelaziwa i przedmioty podobne do zbroi". A jeden z pastuszków miał odnaleźć bliżej nieznane "podziemia" we wnętrzu wzgórza i trafić tam na dużą ilość "starożytnych pieniędzy".

[cezar borgia]

Zapraszam do lektury tekstu poświęconego Dorotce


https://klubzaglebiowski.wordpress.com/ ... obliczach/