Żydzi z Gdowa

[Markot Roman]

Kupiec Jan Szostak ur. w 1893 w Niewiarowie, poślubił Mariannę Rudzińską, zmarł w Krakowie 2 lipca 1938, w wieku 45 lat. Opuszczony we wojnę pożydowski dom o 6-ciu izbach, zajęła rodzina Walerii Kuć, czynsz opłacano gminie gotówką. Nieruchomość odkupiła Marianna Szostakowa, po niej przejął syn Marian Szostak, mieszkał i prowadził w nim zakład szklarski. Kilka lat temu wnuk Mariana Szostaka rozburzył wschodnią część starego domu i wybudował piętrowy. Ostała się zachodnia, ponad 130 letnia strona, na parterze połączona z nowym budynkiem i nadal służy jako lokal handlowy.

[Markot Roman]

Jakub Kunz, s Jonasza też był rzeźnikiem i handlarzem bydła, 30 października 1901 poślubił Breindel, Rimpel urodzoną w Raciechowicach 1 listopada 1878, c Abrahama i Ruchli, Lei Kempler. Jakub i jego matka Beila Kunz, za 550 złr 27 czerwca 1899 kupili od Judy i Scheindli Weitzenhaufów realność w rynku pod nr 20 (pb 118 - 56 sążni). Chałupa, podwórze z ogródkiem, od wschodu graniczyły z gościńcem na Kraków, na północ przez przykopę z rodziną Lehrfeldów, na zachód przez fosę i płot z gruntami Kąkola, od południa z rodziną Löfelholzów.
Młodzie Kunzowie okresowo wynajmowali mieszkanie przy ul. bocheńskiej pod nr 254 gdzie 2 października 1902 ur. Ester, Marjem, 16 września 1904 ur. Debora, Około 1905 roku zamieszkali pod nr 20 - 27 maja 1906 ur. Jentel, 9 grudnia 1908 ur. Chana (Anna), 1 września 1910 ur. Sara, zm. 12 września 1910, 13 kwietnia 1914 ur. Ryfka, 1 kwietnia 1916 ur. Małka.

[Markot Roman]

W archiwach zachował się akt notarialny z 5 stycznia 1910, w którym Jakub Kunz za 200 złr, przejął od Karola Dudzika na Stryszowej niewielką parcelę gruntową nr 1103. W 1924 roku Kunzowie wyjechali na stałe do Krakowa i zamieszkali na ul. Kalwaryjskiej 88. Księga adresowa m. Krakowa z 1925 i 1932 roku notuje masarza Jakuba Kunza. Starą chałupę w Gdowie 26 listopada 1924, za 3150 zł pl, sprzedali Janowi i Marii Sobczykom z Bilczyc.

Marcin Ciężarek z Grzybowej tak wspominał tych Kunzów: „...Wyjechali do Krakowa przed wojną, ale wrócili do Gdowa po wybuchu wojny. Nie mieli miejsca do życia. Jedna z rodzin zaprzyjaźniona z moją matką, zaproponowała im dom w ulicy Grzybowskiej, którą wynajmowała moja rodzina. Rodzice i ich trzy córki dorosłe (jedna z nich, jeszcze niezamężna, zwana Hania) i czterema wnuczkami, zamieszkały w nim. Żyli małym życiem. Oni owijali resztki obiadu w ściereczce, położyli je pod kołdrę, a potem mieli na kolację. W 1941 r. na festiwalach żydowskich poprosili o pomoc w uzyskaniu koszernego jedzenia, i dostali je. Moja rodzina pomogła im, dostarczając głównie żywność i inne rzeczy, takie jak ziemniaki, mąka czy drewno. Kiedy Żydom nakazano opuścić Gdów, zostawili nam pralkę, wózek, nową koszulę i kilka prześcieradeł. Zawiozłem ich do Wieliczki, gdzie zobaczyłem rodziców oddzielonych od reszty rodziny. Po powrocie do domu znalazłem zdjęcie tej rodziny. Kiedy po wojnie w lipcu 1945 r. Hania, która przeżyła wojnę, wróciła do Gdowa, dałem jej to zdjęcie, jedyną rzecz pozostałą w rodzinie. Powiedziała, że zamierza wyemigrować do Palestyny. Nie słyszeliśmy o niej już ..”.

[Markot Roman]

Brenda i Jakub Kunzowie zginęli w holokauście 1942 roku, przeżyła ich córka Chana i wyszła za (-) Goldberga. Syn Jakob ur. w Dzierżoniowie i obecnie zamieszkały w Izraelu, nawiązał ostatnio kontakt ze Strażnikami Czasu, przesłał też kilka informacji o rodzinie Kunzów oraz 3 skany zdjęć. Mocno intryguje go trzeci z braci, Kunz Szmuel, s Jonasza, o którym milczą gdowskie dokumenty. Można domniewywać, iż tu nie mieszkał, ożenił się z Bertą Pufeles i miał kilkoro dzieci. 98 - letnia Genia, wnuczka Szmuela żyje na Florydzie.

[Franek D.]

Ostatnio byłem na grzybach w lesie na Kędzierzynce /gmina Dobczyce/

Na skraju lasu stoi okazała willa, dawna własność Altera Chaima Kemplera i jego żony Feigli, właścicieli przedwojennego zajazdu w centrum Gdowa. Chaim Kempler zbudował w Kędzierzynce willę z myślą o utworzeniu w tym miejscu ośrodka wczasowego dla przyjezdnych z Krakowa.
/historię Kemplerów szczegółowo opisał na poprzednich stronach Markot Roman/
Kempler był też właścicielem obszernego terenu lasu na Kędzierzynce i do czasu wybuchu wojny sprzedawał z niego drewno, głównie na stemple do kopalni soli w Wieliczce. Przyjeżdżał z Gdowa bryczką i chodził po lesie wskazując drwalom, które drzewa mają wyciąć (oni często na przekór jemu wycinali nie te co były wskazane).
Dziś można odnaleźć w Internecie numery katastralne leśnych działek będące? własnością Altera Chaima Kemplera i jego żony Feigli z Rosenbergów Kemplerowej.

Według relacji żyjących dziś potomków Alter i Feigla zginęli w pierwszych miesiącach okupacji, rozstrzelani przez Niemców prawdopodobnie podczas wyburzania sąsiadującej z ich zajazdem gdowskiej synagogi.

[Adam M]

Nawiązując do tekstu Franka D o lesie w Kędzierzynce myślę że grzybobranie mogło być udane.We wspomnieniach wnuków Altera Chaima Kemplera -Janka i Karola którzy do 1939 spędzali wakacje w pensjonacie przy lesie bukowy las najpiękniejszy był jesienią gdy liście zmieniały kolor a wśród drzew były borowiki i inne grzyby.Jako chłopcy często towarzyszyli dziadkowi Alterowi w konnych wyjazdach do Kędzierzynki,Do dziś mimo zaawansowanego wieku wspominają to miejsce jako najpiękniejszy las na świecie.Wspominają że w pensjonacie pod lasem wypoczywali letnicy z Krakowa i stołowali się w pawilonie obok willi.Ten szczęśliwy czas przerwała wojna i nigdy potem nie mieli możliwości odwiedzenia tego miejsca.Las po wojnie użytkowały Lasy Państwowe a los willi nie był im znany. Jakie były losy willi nie wiadomo może była tu leśniczówka lub dom. Willa wygląda na zadbaną może jest tu agroturystyka bo miejsce jest wymarzone. Los Altera i Fajgli Kemplerów wg.opowieści mieszkańcow Gdowa był tragiczny ,na początku okupacji zostali zastrzeleni na ulicy przez żandarmerię z Myślenic dowodzoną przez Kletta podczas wypadu do Gdowa.Kiedy dokładnie to było nie wiadomo .Może archiwa gminy żydowskiej w Klaśnie prowadzącej cmentarz na Grabowce miały to odnotowane/Niemcy w tym okresie nakazywali pochować ofiary Judenratowi/Nie udało się jak dotąd uzyskać wiedzy o pochówku ani o lokalizacji grobu.Najważniejsze że dzięki staraniom szlachetnych Ludzi nie zatarła się pamieć o przeszłości a tablica na Pomniku w Gdowie jest tego dowodem.

[Rick Hyman]

Moimi prapradziadkami byli Mojżesz i Rivka Zimmerspitzowie z Gdowa. Dziękuje za opublikowanie tej informacji.
My great-great grandparents were Moses and Rivka Zimmerspitz of Gdow. Thanks for posting this information.
Rick Hyman USA

[KEMDAN]

Hi Mr Hyman
I am Daniel Kempler . I read your post with great interest. My father was born in Gdow, and he may well have been born in the same house one of your grandparents lived in as well.
I refer you to page 8 (strona 8) in the same site index where you posted your query, and at the bottom of that page you will see a rendering of the house of the Zimmerspitz family, then numbered 144.
I would like to strongly recommend that you contact Mr Markot Roman who is a great historian of Gdow . He posted a lot of extremely important info regarding the past of Gdow on this site, and i am absolutely certain he has more info regarding the Zimmerspitz family.
I also refer you to Mr. Franciszek Daniel, a prominent historian and resident of Gdow who contributed a wealth of his knowledge about Gdow also on this site.
Good luck
Daniel Kempler , Israel

P.S. Straznicy Czasu has definitely become an international site. It deserves it. Great.

[Markot Roman]

Potomkowie gdowskich Zimmerspitzów mieszkają obecnie w Santa Cruz, stan Kalifornia USA. Poniżej to co udało się ustalić o rodzinie na podstawie dostępnych metryk izraelickich, świadectw szkolnych, map i innych dokumentów.

Zimmerspitz Wolf i żona Małka przebywali w Gdowie co najmniej od lat trzydziestych 19 wieku, w 1832 ur. Mojżesz, Majer, w 1839 ur. Dwora. Swojej nieruchomości nie posiadali, wynajmowali mieszkania i zajmowali się handlem. Wolf zmarł 2 września 1871, w wieku 67 lat, Małka zmarła pod nr 101 (103 ?) 17 stycznia 1882, przeżyła 72 lata.

Dwora Zimmerspitz, c Wolfa, w wieku 44 lat, 11 grudnia 1883 zalegalizowała w Klaśnie swój związek z 67 letnim Anszelem, Salomonem Goldbergierem, s Leiby i Rywki, Blimy.

Zimmerspitz Mojżesz, Majer, s Wolfa został w Gdowie i był miejscowym rzeźnikiem. Dopiero w wieku 61 lat, 5 marca 1893 poślubił urzędowo 55 letnią Rywkę Rottersman, c Arie i Sary. Zimmerspitzowie wynajmowali mieszkanie przy gdowskim rynku u Wójtowiczów pod 103, w 1865-67 ur. Jakub, w 1871 ur. Wolf, w 1873 ur. Freida, Gittel, w (?) Taube.
Rywka Zimmerspitz urodzona w rynku pod nr 144, we wschodniej części wynajmowanego domu, do 1 lipca 1907 prowadziła sklep. Pod koniec życia Zimmerspitzowie mieszkali pod nr 236, (lokalizacja domu nie ustalona) gdzie oboje zmarli, Mojżesz, Majer 20 października 1914, w wieku 82 lat, Rywka 22 maja 1922 przeżyła 90 lat.

Taube Zimmerspitz, c Mojżesza, Majera 26 stycznia 1889 pod nr 103 ur. nieślubną Małkę,
Freide, Gittel Zimmerspitz, c Mojżesza, Majera, 5 stycznia 1905 ur. nieślubną Małkę.

Zimmerspitz Wolf , s Mojżesza, Majera także trudnił się rytualnym ubojem zwierząt, początkowo poza Gdowem. Związał się z Leą Neiger urodzoną w Krzywaczce, c Süssmana i Anny, Chaji z Langerów, w grudniu 1915 dał na zapowiedzi. Ich dzieci to Rachel ur. w Wieliczce 8 lipca 1896, Abraham ur. w Taszycach 1 września 1898, Małka ur. w Rudkach 2 września 1905. Wolf Zimmerspitz prawdopodobnie w 1906-7 roku wrócił do Gdowa. Jego dzieci uczęszczały do gdowskiej szkoły ludowej, Rachel i Abraham od 1907/8 roku, Małka od 1911 do1917,wszyscy byli bardzo dobrymi uczniami. Ze świadectw szkolnych wiemy, iż Kauma Zimmerspitz, c ? ur. w 1888, uczęszczała do gdowskiej szkoły ludowej w latach 1897- 99.

Wolfa Zimmerspitza wymieniają listy poległych w holokauście, także dwóch nierozpoznanych z Gdowa, Aleksandra Zimmerspitza ur. w 1899 i Zisl, Zysl ur. w 1903.

Inne dzieje rodziny Zimmerspitzów nie są mi znane, być może uzupełni je Rick Hyman.

[Markot Roman]

Niedawno napisał do mnie Jacob Rosner: Dear Mr. Markot, My name is Jacob Rosen from Jerusalem. I got your address from Jacob Goldberg whom I know for more than 50 years but never spoke with him about his family history. I just found out that his family is from Gdow. My grandparents Chiel Jakub ROSNER and Ittla BORGENICHT lived around 1890 in Gdow where my father's older brother Abraham Mayer was born that year. There were more children in the family but some, including my father Leib Rosner were born in Dobczyce. I wonder whether it will be difficult to find any records of this family in the city's archive. I was born in Walbrzych in 1948 and know Polish.Thanking you in advance.

Jacob Rosner podał też nieco informacji o rodzinie i przesłał 3 skany zdjęć. Przypomnę, jego babka Ittel Borgennüht, c Löbla urodzona w 1867 w Gdowie pod nr 146, 14 listopada 1889 wyszła za 23 letniego kupca Chiel, Jakuba Rosnera, syna Rubina i Małki Pelbergerg zastępcy rabina w Żabnie. 11 września 1890 ur. Abraham, Majer. Po 1891 roku rodzina Rosnerów przeniosła się do Dobczyc, gdzie urodził się kolejny syn Leib, a także cztery kolejne córki, Chana w 1894, Estera w 1895, Beila w 1898 i Necha w 1901 roku. Beila Rosner zamieszkała w Krakowie, w 1928 roku wyszła za Mojżesza Futeltauba z Tarnowa.

Dwoje dzieci Chiel, Jakuba i Ittel Rosner uratowało się z holokaustu. Jednym z nich był Abraham, Majer Rosner urodzony w 1890 w Gdowie, przed wojną mieszkał w Krakowie, na Kazimierzu przy placu Wolnica 8. m. 10. Rubin, syn Abrahama, Majera przeżył wojnę w ZSRR i zmarł na Florydzie w 2019 roku, jego syn Abe (Abraham) mieszka do dziś pod Waszyngtonem w USA.