Kraków – Synagoga Wysoka

Franek D. · Postautor: **Franek D.** » niedziela 15 mar 2015, 22:10

Przed wojną na krakowskim Kazimierzu, w każdy piątek wieczorem i w każdą sobotę, Żydzi gromadzili się przy zwojach Tory na modlitwach. Na ul. Józefa, modlono się w 18 miejscach. Synagogi oraz mniejsze sztyble (domy modlitwy) mieściły się pod numerami: Józefa 5 - Chewra Kadisza, 8 - Aufim, 12 - Etz Taim, 15 - Radomsker Nowi, 16 - Krymałowska, 16 oficyna - Kromołów, 22 - Ahawat Tora, 22 - Machzikej Jesziwa Kejzer Tora, 24 - Stropkower, 26 - Bożnica Żarki, 32 - Ner Tamid Synagogi Wysokiej, 33 - Reb Aron Klaus Chasidim, 36 - Chewra Ner Tamid, 37 - Epsztein Aron, 38 - Synagoga Wysoka, 42 - Bet Hamidrash, 42 - Kowea Itim Latora.

Pierwszą, najwspanialszą wśród wyżej wymienionych, zawsze była Synagoga Wysoka (jej wielka sala modlitwy mieściła się wysoko - na piętrze).
Patrząc na przedwojenne zdjęcia synagogi, zauważyć można inny, nie pasujący do renesansowej sylwetki przeszklony szczyt dachu. W okresie PRL-u synagoga była siedzibą Pracowni Konserwacji Zabytków Rzeźby i Malarstwa, która przystosowując do swoich potrzeb zabytkowy XVI w. budynek, zburzyła sklepienie kolebkowe sali modlitewnej, a ponad nowym, płaskim stropem umieściła kolejne piętro strychu z pracownią atelier w nadbudowanym dachu.

Franek D. · Postautor: **Franek D.** » niedziela 15 mar 2015, 22:15

Do synagogi, z lewej strony dobudowany jest dwupiętrowy budynek numer 36. Na jego piętrze znajdowała się sala babińca, połączona półkolistymi otworami z męską salą modlitewną w Synagodze Wysokiej. Po wojnie zamurowano otwory owej galerii dla kobiet.

Po lewej stronie niskiego, renesansowego wejścia na parter (mieszczący księgarnię z Judaiką), widnieje tablica informująca, że budynek został zniszczony w 1939 r przez okupacyjne władze niemieckie. Po zakończeniu wojny, pustą synagogę zamieniono na magazyn papieru oraz rupieciarnię. W latach pięćdziesiątych ub.w. sala modlitewna została przystosowana na Teatr Lalki, Maski i Aktora „Groteska”. Dziś na suficie pozostały haki po kurtynie.

Franek D. · Postautor: **Franek D.** » niedziela 15 mar 2015, 22:17

Murowany budynek synagogi został zbudowany w latach 1556 - 63 w stylu renesansowym.
W południowej ścianie budynku, pomiędzy wspierającymi ją skarpami znajdują się trzy smukłe okna wielkiej sali modlitwy.

Ściany sali modlitw zdobią odsłonięte spod tynku fragmenty dawnej polichromii. Przykuwają wzrok napisy między oknami zawierające teksty z księgi Rodzaju: „Jak przerażające jest to miejsce! To nic innego, tylko miejsce Boga i brama nieba!”.
Po stronie wschodniej, w ścianie znajduje się pusta wnęka obramiona największym i najstarszym w Polsce, renesansowym Aron ha-kodesz. Pierwotnie Aron ha-kodesz zamykany był podwójnymi drzwiami: metalowymi, z motywem orła polskiego w koronie i literą S i dwoma niedźwiadkami trzymającymi szofary, oraz drewnianymi, pokrytymi polichromowaną dekoracją rzeźbiarską, przedstawiającą menorę z dzbanuszkami na oliwę i stoły na chleby pokładne.
Dziś drzwi drewniane znajdują się w Muzeum Izraela w Jerozolimie.

Po drugiej stronie sali, w biblioteczce zgromadzone zostały stare księgi żydowskie. Wielka Sala Modlitw sprawia wrażenie pustej. Nad wnęką na skarbonę zachował się ornament korony. W zasłoniętych dyktą drzwiach do sąsiedniej kamienicy, ustawiono portret bez ram. W centrum synagogi, w miejscu gdzie pierwotnie stała bima ze stołem do wykładania i czytania Tory, stoi dziś przeszklony stół gabloty ze starodrukami. Wokół ścian prezentowane są tabla kolejnych wystaw fotografii Żydów polskich. Odbywają się tu również koncerty i spotkania o tematyce judaistycznej.