Śladami dawnych młynów - wycieczka z chorzowskim Skansenem

[Karolina Kot]

W dniu 8 kwietnia 2017 roku Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie", przy współpracy z forum "Strażnicy Czasu", zorganizowało pierwszą, pilotażową wyprawę terenową śladami dawnych młynów.
Celem wycieczki było zapoznanie się z zagadnieniami związanymi z tradycyjnym młynarstwem, przeprowadzenie badań terenowych oraz nauka rozpoznawania miejsc po dawnych młynach zbożowych, po których nie został już praktycznie żaden ślad.
Spośród kilku lokalizacji zdecydowaliśmy się wybrać dolinę rzeki Dramy, na której jeszcze przed stu laty działało kilkanaście tego typu zakładów. Zahaczyliśmy także o Zabrze - Makoszowy i rzekę Kłodnicę.

Cała wyprawa została skonstruowana w specyficzny sposób: jej uczestnicy najpierw mieli okazję obejrzeć wnętrze działającego młyna zbożowego i wysłuchać opowieści jego właściciela na temat praktycznego funkcjonowania poszczególnych urządzeń. Wiedza ta bardzo przydała się w dalszych etapach poszukiwań, podczas których odkrywaliśmy młyny nieczynne, opuszczone lub przebudowane na budynki mieszkalne, a nawet na restaurację.
Zaopatrzeni w niezbędną wiedzę i archiwalne mapy śmiałkowie otrzymali na koniec wcale niełatwe zadanie samodzielnego odszukania w terenie miejsc po dwóch nieistniejących już młynach wodnych.
Muszę przyznać w tym miejscu, że zadanie to zostało wykonane szybko, sprawnie i jak najbardziej poprawnie.
Obydwie lokalizacje zostały namierzone bezbłędnie, a badania terenowe sprawiły radość nie tylko poszukiwaczom, ale przede wszystkim organizatorom!
Bardzo miło podróżuje się w tak sympatycznym i chłonnym wiedzy gronie. Mam nadzieję, że pierwsza skansenowa wyprawa śladami dawnych młynów przyniosła przynajmniej tyle samo frajdy i radości jej uczestnikom, co mnie samej.
I że nie pozostanie jedyną.

Na początek fotorelacji pozwolę sobie zaprezentować zdjęcia ze zbrosławickiego młyna, należącego do pana Henryka Kucias. Właściciel oprowadził nas po swoim zakładzie zdradzając wiele tajemnic młynarskiej pracy i cierpliwie odpowiadając na liczne pytania. Ta wizyta była tak ciekawa, że z ogromnym trudem udało się zagonić grupę do busika i ruszyć w dalszą drogę. Nikomu za bardzo nie spieszyło się do opuszczenia gościnnego, sympatycznego gospodarstwa młynarskiego.
Bardzo dziękujemy i serdecznie pozdrawiamy właścicieli!

[Karolina Kot]

Potem rozpoczęła się "bardziej terenowa" część naszej wspólnej wyprawy.
Z archiwalną mapą w ręce, na której zaznaczono charakterystyczne symbole wodnych młynów, posuwaliśmy się systematycznie w dół doliny Dramy, odszyfrowując ślady i czytając znaki.
A było ich całkiem sporo: a to kapliczka lub krzyż i biegnąca w kierunku rzeki droga o intrygującej nazwie "Ulica Młyńska", a to stary jaz lub kępa olszy czarnych, wyznaczających koryto dawnej młynówki...

Przy odrobinie wprawy i opatrzeniu się rozpoznanie budynku po dawnym młynie, nawet mocno przebudowanego i od lat niepełniącego już swej pierwotnej funkcji, przestawało być trudnym zadaniem.
Z każdą kolejną lokalizacją wszyscy nabieraliśmy coraz większego doświadczenia.
Niezwykle interesująca była także wspólna wymiana zdań i wiedzy. Od uczestników wyprawy usłyszałam wiele bardzo przydatnych informacji! Sama dużo mówiłam i opowiadałam, ale także bardzo uważnie wszystkich słuchałam. To było dla mnie ważne i cenne.

Oczywiście, podczas wyprawy nie ograniczyłam się do opowiadania jedynie o młynach. Będąc w takim miejscu, jak Kamieniec, trudno nie wspomnieć przecież o Mysiej Wieży i ciekawych rezultatach przeprowadzonych w niej badań archeologicznych lub o intrygującym, zapomnianym cmentarzyku, który odkryłam zaledwie tydzień wcześniej, podczas mojej samotnej wyprawy, stanowiącej przygotowanie do skansenowej wycieczki.

[Karolina Kot]

Zmęczeni poszukiwaniami pozwoliliśmy sobie na krótką przerwę i odpoczynek w restauracji urządzonej w dawnym młynie zbożowym.
Oczywiście zamówiliśmy pizzę upieczoną na mące pochodzącej z dobrze nam już znanego młyna pana Kuciasa.

Spory zapas tej samej mąki, zakupionej na miejscu, mieliśmy zresztą zachomikowany w busiku.

[Eworu]

Wycieczka była jednym z najciekawszych projektów tego roku. Wydaje mi się że wszyscy byli bardzo zadowoleni z jej przebiegu. Wizyta w młynie w Zbrosławicach była jedną z moich najbardziej niesamowitych i niepowtarzalnych wizyt w karierze eksploratora. Najważniejszy czynnik wycieczki - pogoda - dopisała znakomicie. Dziękuje wszystkim za przybycie i mile spędzony czas .

A teraz wypada coś napisać o głównej organizatorce. Pomijając już fakt świetnego zorganizowania i rzucania ogromem wiedzy merytorycznej na każdym kroku, należy powiedzieć że szkieletkowi wejście w rolę przewodnika zajęło około 10 sekund. Gdy tylko chwyciła mikrofon rozpoczęła pasjonujący, ponad półgodzinny wykład na temat sztuki młynarskiej oraz historii okolic które przemierzaliśmy. Widać było prawdziwą pasję w wypowiedziach, które choć długie przez cały czas pozostawały ciekawe. Ludziom w busie głowy po prostu latały non stop lewo prawo lewo prawo. PS. Mam nawet krótki filmik z wykładu :p

I powiedzmy coś jeszcze o drugim głównym organizatorze, Pawle który w genialny sposób załatwił nam dobrego kierowcę i wspierał na każdym kroku wiedzą specjalistyczną. Podczas wizyty w młynie wyciągał od właściciela setki drobnostek i ciekawostek dotyczących działania zakładu, przez co reszcie grupy zostało zadanie jedynie kilku "błahych" pytanek .

Oczywiście nie obyło się bez mojego małego skoku w bok do opuszczonej szwalni.

Właściwą relację z młyna i poszczególnych obiektów wkleję do osobnego wątku, tutaj jedynie kilka kadrów z uczestnikami .

[Karolina Kot]

Ludziom w busie głowy po prostu latały non stop lewo prawo lewo prawo.

Nic dziwnego. Nagminnie myliłam prawą stronę z lewą i pewnie stąd taki efekt.

I powiedzmy coś jeszcze o drugim głównym organizatorze, Pawle który w genialny sposób załatwił nam dobrego kierowcę i wspierał na każdym kroku wiedzą specjalistyczną. Podczas wizyty w młynie wyciągał od właściciela setki drobnostek i ciekawostek dotyczących działania zakładu, przez co reszcie grupy zostało zadanie jedynie kilku "błahych" pytanek.

Ja zadałam tylko jedno zapytanie: "Czy w młynie są koty?". I byłam mocno zawiedziona, że młynarskie sierściuchy ze Zbrosławic wcale nie łapią myszy wśród worków mąki, tylko raczej wylegują się wygodnie w domowych pieleszach. Te wszystkie koty to już chyba zupełnie zeszły na psy...

Nasza wycieczka z założenia miała zakończyć się aktywnym poszukiwaniem przez jej uczestników miejsc po dawnych młynach. W tym celu udaliśmy się do Przyszowic, nad Kłodnicę. Paweł Roszak-Kwiatek na starych mapach upatrzył w rejonie zabrzańskiej dzielnicy Makoszowy kilka bardzo interesujących miejsc, oznaczonych charakterystycznym symbolem koła wodnego.
To było zadanie godne prawdziwych pionierów.
Tych lokalizacji dotychczas próżno szukać w internecie, nich ich wcześniej nie badał. A na pewno nie tak dokładnie. W Przyszowicach ruszyliśmy w teren spod krzyża. Pisząc te słowa wiem już, że został on wzniesiony współcześnie, a pierwotny krucyfiks znajdował się nieco dalej na północ. Zmyłka uderzyła w nas już na samym początku, ale i tak bez najmniejszego trudu trafiliśmy na kanał młynówki i - analizując stare mapy - ruszyliśmy w dół jej przebiegu.

Najszybciej z nas biegła najmłodsza uczestniczka wyprawy - śliczna, mała dziewczynka o imieniu Kasia. Śledziła pilnie bieg młynówki, ale w pewnym momencie stanęła niepewnie, wyraźnie zbita z tropu.
- Ale tu jest śmietnik!
Rzeczywiście, w korycie wyschniętego cieku wodnego ktoś urządził śmietnisko.
- Nie przejmuj się tym. Czasami śmieci przysłaniają coś, co jest ważne - odpowiedziałam.
Chwilę później Kasia odkryła usypisko starych cegieł, będące namacalną pozostałością po zburzonym budynku. Po dokładniejszym zbadaniu tego terenu odnaleźliśmy ceramiczne rurki, stanowiące najpewniej element wentylacyjny dawnego spichlerza oraz ewidentny dowód na istnienie w tym miejscu młyna: zardzewiały, metalowy pojemnik podajnikowy.
Podobny widzieliśmy kilka godzin wcześniej, w czynnym młynie w Zbrosławicach.

[Karolina Kot]

Na ostatnią z lokalizacji uczestnicy naszej wycieczki trafili sami, jak po sznurku.
Przy pomocy starej mapy odnaleźli młyńską drogę, krzyż na rozstajach, a chwilę później relikty dawnych zabudowań, wzniesionych w XIX wieku na solidnym, kamiennym fundamencie.
Nikomu nic nie musiałam już podpowiadać, każdy doskonale wiedział, czego i jak szukać.

Warto zaznaczyć, iż sporym utrudnieniem w prowadzonych przez nas badaniach terenowych był fakt, iż w tym rejonie Kłodnica została całkowicie uregulowana, zatracając zupełnie dawny przebieg. W dodatku miejsce to upodobali sobie bezdomni.

[Suzie27]

Dziękujemy za wspaniałą przygodę połączona z nauką innego spojrzenia na to co nas otacza.