Dawne kamienie granicy polsko - niemieckiej

[Karolina Kot]

W Bytomiu, przy ulicy Wojciecha Korfantego, w ogródku dawnej siedziby Starostwa Powiatowego, znajduje się słupek, wyznaczający dawną granicę polsko - niemiecką.
Został przeniesiony w obecne miejsce prawdopodobnie z rejonu ulic Stanisława Witczaka i Starej.
Do dziś zachował się tam zresztą budynek niegdyś pełniący funkcję komory celnej.

[Karolina Kot]

Podobną pamiątkę możemy obejrzeć w Gliwicach, w muzeum znajdującym się na Zamku Piastowskim:

[Velder]

Koło przychodni na ulicy Wincentego Witosa w Tarnowskich Górach – Reptach Śląskich, zauważyłem taki oto słupek granicy polsko-niemieckiej:

[Velder]

Długo się jednak znaleziskiem nie cieszyłem, ponieważ nieopodal, przy Źródełku Młodości znajduje się całe zatrzęsienie podobnych słupków.
Pierwotnie, tak jak powyższy słupek, wyznaczały one dawną granicę polsko-niemiecką w okolicy, lecz obecnie służą za obudowę źródła. Zostały tu przeniesione w tym celu przez członków Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, w latach 70.

[Velder]

Tuż powyżej źródła znajdziemy także bardziej okazały słup graniczny, stojący na kamiennym cokole.
Wyryto na nim napis: „Versailles 28.6.1919”, który upamiętniać ma traktat wersalski, po którym odrodziło się Państwo Polskie. Niestety i on nie znajduje się w pierwotnej lokalizacji. Prawdopodobnie dawniej wyznaczał granicę polsko-niemiecką na odcinku pomiędzy Reptami a Ptakowicami.

Kamien graniczny Repty (1).jpg (202.1 KiB) Przejrzano 17493 razy

Kamien graniczny Repty (2).jpg (193.61 KiB) Przejrzano 17493 razy

Kamien graniczny Repty (3).jpg (174.96 KiB) Przejrzano 17493 razy

Kamien graniczny Repty (4).jpg (175.87 KiB) Przejrzano 17493 razy

Kamien graniczny Repty (5).jpg (194.08 KiB) Przejrzano 17493 razy

Kamien graniczny Repty (6).jpg (219.43 KiB) Przejrzano 17493 razy

Wprawne oko dostrzeże także, że nogi pobliskich ławeczek również nie są przypadkowe .

Kamien graniczny Repty (7).jpg (171.11 KiB) Przejrzano 17493 razy

Kamien graniczny Repty (8).jpg (171.31 KiB) Przejrzano 17493 razy

Kamien graniczny Repty (9).jpg (195.45 KiB) Przejrzano 17493 razy

[Velder]

Ciekawe wiadomości na temat niemieckich słupków granicznych płyną z Ligoty Tworkowskiej. Wieś co prawda została zlikwidowana, a cały ten teren niebawem stanie się dnem zbiornika przeciwpowodziowego, ale pomyślano o tym, aby ocalić dawne graniczniki, znajdujące się nad Odrą.

Kamienie graniczne muszą zostać u nas

W Ligocie Tworkowskiej zachował się kompleks międzywojennych kamieni granicznych, które w latach 1922-1939 znakowały granicę między Polską a Niemcami. Chętnie w swoich zasobach widziałoby je Muzeum Straży Granicznej w Szczecinie.

W okresie międzywojennym na terenie Ligoty Tworkowskiej wzdłuż Odry przebiegała polsko-niemiecka granica. Została ona oznaczona szeregiem granitowych kamieni granicznych, które zostały wkopane na metr głębokości do ziemi. W latach 60-tych część kamieni została wykopana i zgrupowana w małym parku obok kaplicy w Ligocie. - Takich kamieni może być wzdłuż Odry znacznie więcej, ale prawdopodobnie zostały zamulone i ich nie widać. Dlatego w latach 60-tych zapadła decyzja by te, które jeszcze są widoczne przenieść w jedno miejsce. Pamiętam, że robiliśmy to wówczas w czynie społecznym – opowiada Gerard Drobny, sołtys Ligoty Tworkowskiej, małego sołectwa w gminie Lubomia. Los wioski jest przesądzony. Znajdzie się ona w czaszy zbiornika Racibórz Dolny. Dlatego obecnie znajdują się tu już tylko 3 zamieszkałe domy – w sumie mieszka tu kilkanaście osób.

Muzeum Straży Granicznej upomniało się o kamienie graniczne

Wraz z Ligotą znikną tutejsze zabytki, m.in. ponad stuletnia kaplica, której najcenniejsze elementy zostaną przeniesione do budowanej właśnie w ramach odszkodowania kaplicy. Z kolei o granitowe kamienie graniczne upomniała się Straż Graniczna, a konkretnie działającej przy niej Muzeum Polskich Formacji Granicznych. Kilka miesięcy temu w sprawie słupów zwróciło się do władz gminy Lubomia. Słupy miałyby trafić do Szczecina, gdzie znajduje się Archiwum Straży Granicznej. - Dostaliśmy pismo, w którym Straż Graniczna informowała nas o chęci przejęcia tych kamieni. Odpowiedzieliśmy, że możemy im kilka wysłać, dwa może trzy, ale na pewno nie wszystkie – mówi Czesław Burek, wójt Lubomi.

Niemi świadkowie historii

Ale miłośnicy lokalnej historii obawiają się, że do Szczecina wyjadą wszystkie słupy. - W Ligocie Tworkowskiej przetrwał niezwykle cenny, zespół takich kamieni z okresu międzywojennego, oznaczonych symbolami „P” i „D”. Mógłby być wyeksponowany na terenie sołectwa Buków, w pobliżu dawnej granicy lub w przyszłości w Nowych Nieboczowach, względnie przy szkole w Syryni, w której istnieje znakomita izba regionalna. Na terenie naszego powiatu rozwija się turystka rowerowa, weekendowa. Turyści szukają miejsc zielonych i pamiątek przeszłości, których mamy niestety coraz mniej. Kamienie graniczne z dawnej granicy austriacko-pruskiej i czechosłowacko-polskiej znajdują się m.in. w Boguminie oraz w okolicach Zebrzydowic-Marklowic. Wspominają o nich przewodniki turystyczne, gdyż stanowią dla przyjezdnych dużą atrakcję krajoznawczą. U nas mogłoby być podobnie. Plenerowa ekspozycja mogłaby także być miejscem, w którym będą się odbywać lekcje edukacji regionalnej – przekonuje Daniel Jakubczyk, radny powiatowy i miłośnik lokalnej historii. Podobnego zdania jest Sławomir Kulpa, dyrektor Muzeum w Wodzisławiu. - Nie mamy w naszym powiecie zbyt wielu materialnych zabytków bo wiele z nich uległo zniszczeniu w czasie działań wojennych. Dlatego najważniejszą sprawą jest by te kamienie zostały w naszym powiecie. A gdzie zostaną umieszczone to kwestia do uzgodnienia. Myślę, że najlepiej gdyby jednak zostały na terenie gminy Lubomia, skoro stamtąd pochodzą – mówi Kulpa.

Sołtys słupy zabezpieczył. Bo zaczynały znikać.

Innego wyjścia nie wyobraża sobie sołtys Gerard Drobny. - Skoro te kamienie znajdowały się w Ligocie, to najlepiej będzie jeśli zostaną umieszczone tam gdzie trafi część Ligoty, czyli w Grabówce. Tam przecież powstaje świetlica, w której Ligota będzie miała swoją izbę pamięci – argumentuje Drobny. Sołtys po naradzie z włodarzami gminy kilka dni temu odkopał słupy i przeniósł je na teren swojego gospodarstwa. Tu mają być bezpieczne przed zakusami prywatnych kolekcjonerów. Jak przekonuje Gerard Drobny operacja była niezbędna bo z 12 słupów zostało już tylko 10. - W styczniu ktoś wykopał i zabrał dwa kamienie. Skoro zainteresowanie nimi jest tak duże to obawiam się, że wkrótce mogłyby się zgubić kolejne – mówi sołtys.

Artur Marcisz

żródło: nowiny.pl

[Velder]

Przeglądając zasoby Śląskiej Biblioteki Cyfrowej, natrafiłem na stare zdjęcie podobnego kamienia granicznego, jak ten z Rept. Pochodzi ono z "Heimatkalender für den Kreis Tost-Gleiwitz für das Jahr 1931".

granicznik Pilchowice.jpg (83.01 KiB) Przejrzano 16682 razy

Widać takich słupków z napisem „Versailles” było jednak więcej.
W każdym razie, po opisie do zdjęcia możemy się domyślić, że Niemcy nie darzyli ich sympatią

Jeden z kamieni granicznych koło Pilchowic, który stale przypomina nam o niesprawiedliwości, która dokonała się w Wersalu.

Na podstawie numeru słupka można ustalić, że stał w tym miejscu:

granicznik Pilchowice (1).jpg (224.25 KiB) Przejrzano 16682 razy

[majeranek]

Nie umiem znaleźć teraz na to artykułu, ale z tego co pamiętam, to granicę polsko-niemiecką w okresie międzywojennym wyznaczały właśnie słupy "wersalskie", pomiędzy nimi były duże słupy graniczne, a pomiędzy nimi małe. Może komuś chce się poszukać?

[Velder]

O, nie wiedziałem, że był jeszcze trzeci rodzaj tych słupków. Znalazłem taki artykuł, to o ten chodziło?
https://geoforum.pl/?menu=47155,47282,4 ... y#page_top

Przy okazji, dołączę też ciekawy schemat z tej strony, prezentujący rodzaje słupków granicznych, o których mówi majeranek:

[Karolina Kot]

A tymczasem przenieśmy się do Olesna. W miejscowym muzeum obejrzeć można granitowy kamień graniczny, znaleziony nad rzeką Prosną w okolicy wsi Kościeliska (gmina Radłów):