Jest to obiekt pochodzący z połowy XIX wieku. W latach 1865 - 1898 nosił nazwę „Zum grünen Baum”, a jego właścicielem był Joseph Rudolph.
W latach 1898-1910 zakład należał do Dominika Marschke.
W roku 1910 pan Marschke zmienił nazwę browaru na „Felsenkeller" i przekształcił go w spółkę akcyjną.
Browar zaprzestał działalności w roku 1914. W kolejnych latach funkcjonował w tym miejscu skład piwa spółki "E. Haase" z Wrocławia.
Obecnie w obiekcie mieści się Centrum Kultury i Biblioteka Publiczna. Bardzo miło
Źródło informacji
Express-miejski.pl.Znajdziemy tu doskonały artykuł znawcy historii Barda, pana Tomasza Karamona, którego wiedza o tym uroczym miasteczku jest po prostu fenomenalna.
Pozwolę sobie zacytować tę publikację w całości, bo zdarzało się już nie raz, że podobne artykuły z sieci "znikały" i ślad po nich pozostał jedynie na naszym Forum. A byłoby szkoda!
Kawał dobrej roboty!
Bardo - na tropie tajemnic historii: Kilka słów o tradycji warzenia piwa
Przy współpracy z Tomaszem Karamonem - właścicielem fanpage'a "Bardo - na tropie tajemnic historii" publikujemy historię piwowarstwa w Bardzie i garść ciekawostek.
Bardo, poniedziałek 24 sierpnia 1722 r.
„Było wpół do dziesiątej przed południem. Przepiękny sierpniowy dzień. Franciszek Fücker, gdy tylko miał wolną chwilę, otwierał okno na piętrze swojej gospody pod Złotym Słońcem i obserwował tłum ludzi. Główna ulica, olbrzymi kościół, szereg dużych murowanych kamienic, gdzieniegdzie drewnianych z balkonami - stanowiły cały jego świat. Latem w Bardzie wszyscy wylegają na ulicę albo mają szeroko otwarte okna. Ze swojego okna Franciszek słyszy śmiechy, kłótnie, głosy matron wymyślających sobie z balkonów na których suszy się bielizna, krzyki woziwodów nawołujących klientów. Widzi wózki tragarzy pełne bagaży pielgrzymów, zaprzężone w chude szkapy, które powoli wloką się brukowaną ulicą i znikają w bramach gospód. Stróżki siadają na malutkich składanych stołeczkach i obmawiają sąsiadki, złorzecząc przy tym goniącym się dzieciakom. Liczna grupa pielgrzymów, śpiewając głośno Salve Regina, tłoczy się przy drzwiach wchodząc do kościoła. Handlarze otwierają stojące przy kościele kramy, na których półkach piętrzą się towary ułożone w chwiejne stosy: ubrania, używane buty, pierniki, parasolki, dewocjonalia i święte obrazy. Rzemieślnicy naprawiają uszkodzone powozy, młode dziewczęta chodzą napełniać wiadra do studni. Od samego rana ożywia się działalność mnóstwa przeróżnych kantorków – piekarz, szewc, odlewacz wosku, kowal, piernikarz. Ludzie pokrzykują, nawołują się, wrzeszczą po niemiecku, polsku i czesku. Wyładowują skrzynki w ulicznym kurzu. W zagęszczonym letnim powietrzu z wnętrz licznych gospód wydobywa się zapach zgniłych owoców, wędzonego mięsa, cebuli, kminku, kiszonych ogórków i flaków. Skinieniem głowy Franciszek pozdrawia z okna Gründel’a – właściciela gospody pod Czarnym Niedźwiedziem, który wyładowuje właśnie z wozu beczki z piwem z browaru cystersów w Bardzie...”
Pielgrzymki od czasów średniowiecza stanowiły główny czynnik miastotwórczy i kulturotwórczy Barda. Przyczyniły się nie tylko do materialnego rozwoju miasta i wpływały na strukturę zatrudnienia ale również otwierały mieszkańców na ogromną różnorodność obyczajów, poglądów i wierzeń wnoszonych przez ludzi przybywających z różnych stron świata oraz mówiących w przeróżnych językach. W tym kontekście, tytułem wstępu, została przedstawiona co prawda literacka fikcja ale próbującą przybliżyć i oddać klimat ówczesnej epoki. Epoki przełomu XVII i XVIII wieku będącej „złotym okresem” w dziejach Barda. Okresem w którym rocznie przybywało tu od 120 do 150 tys. pielgrzymów, a mszę odprawiało około 400-600 księży. Bardo odwiedzali dygnitarze duchowni i świeccy oraz przedstawiciele najwybitniejszych rodów tamtych czasów.
Dzięki pielgrzymkom w Bardzie wykształciły się zawody uprawiane przez miejscowych rzemieślników, którzy wyspecjalizowali się ściśle w obsłudze ruchu pielgrzymkowego. Działał tutaj odlewacz wosku sporządzający dary wotywne w postaci świec, serc czy koron cierniowych, kilka pokoleń rzeźbiarzy, malarzy, pieczątkarzy czy producentów dewocjonaliów. Duża ilość przybywających do sanktuarium pielgrzymów wykształciła w Bardzie również zawody związane z zakwaterowaniem, wyżywieniem i obsługą przybywających gości w postaci gospód oraz związanych z nimi browarów, piekarni czy rzeźni.
Szczególnie interesująca na tym polu i mało znana jest tradycja warzenia piwa w Bardzie, która sięga czasów średniowiecza. Związana jest między innymi z oberżystami, którzy pełnili wówczas w mieście bardzo dużą rolę. Na przykład z dokumentu ugody zawartej 9 grudnia 1349 r. w mieszkaniu proboszcza Jakuba w Ząbkowicach Śląskich pomiędzy klasztorem cystersów z Kamieńca Ząbkowickiego, a miastem Ząbkowice Śląskie dowiadujemy się, jak ustalono, że „oberżyści w Bardzie mogą dowolnie warzyć piwo. Ci natomiast, którzy nie są w stanie tego uczynić, muszą kupować piwo w Ząbkowicach po przyjętej cenie miejskiej. Gdyby jednak nie otrzymali tu piwa lub gdyby sprzedawcy nie chcieli im go udostępnić po przystępnej cenie, mogą oni za uzyskanym pozwoleniem ząbkowickiego magistratu, a nawet gdyby go nie otrzymali, zaopatrzyć się w piwo gdzie indziej”.
W Bardzie najdłużej działającymi producentami miejscowego piwa byli cystersi, których ówczesne klasztory, będące centrami kultury i sztuki, stały się także ośrodkami piwowarstwa. To cystersi rozwinęli technologię produkcji słodu oraz użycie chmielu. Pierwsza wzmianka o związkach cystersów z piwem w Bardzie pochodzi z dokumentu datowanego na 26 kwietnia 1336 r. w którym to książę ziębicki Bolko II podarował klasztorowi w Kamieńcu Ząbkowickim wioskę Haag (obecnie prawobrzeżna część Barda za mostem w kierunku Kłodzka) razem ze znajdującymi się tam urządzeniami browarniczym. Może to wskazywać na fakt, że już w tamtym czasie ruch pielgrzymkowy był tak znaczący, że gospody warzące piwo trzeba było lokalizować również po drugiej stronie rzeki.
Szczególne znaczenie gospodarcze dla cystersów w Bardzie miał ich własny browar, który znajdował się tuż obok plebanii. Na rycinie Friedricha Berharda Wernera z 1752 roku browar znajduje się od południowej strony dzisiejszego klasztoru, w parterowym budynku, nakrytym czterospadowym dachem z wykuszem okiennym po północnej stronie, dwoma wejściami oraz wysokim kominem – zapewne słodowni. Z zapisów w kronikach wiemy, że browar został odbudowany po tym jak spalił się doszczętnie podczas wielkiego pożaru miasta w 1711 r. Tradycja warzenia piwa przez cystersów w Bardzie upadła wraz z sekularyzacją zakonu w 1810 r. W latach 50-tych XIX w. na polecenie ówczesnego proboszcza Franciszka Millera nieużytkowany, stary klasztorny browar został wyburzony. Resztki tej budowli zachowały się jeszcze do 1921 roku.
Cystersi w Bardzie zajmowali się nie tylko produkcją piwa ale troskliwie czuwali również nad obyczajowością i przyzwoitością oberżystów. I tak na przykład kamieniecki opat Gerard Woywoda zniósł w latach 20-stych XVIII w. praktykowany w bardzkich gospodach obyczaj tzw. „powtórnych odwiedzin”, według którego po sześciu kwartach piwa (kwarta odpowiadała objętości około jednego litra) dodawano gościom jeszcze jedną kwartę co prowadziło do nieumiarkowania w piciu.
Czasami dochodziło również do sporów pomiędzy cystersami, a właścicielami gospód. Na przykład w 1763 r. kamieniecki opat zarządził, by celem pokrycia kosztów związanych z pielgrzymkami, właściciele gospód w Bardzie zaopatrywali się w piwo wyłącznie z browaru klasztornego. Właściciele zbuntowali się przeciwko temu zarządzeniu. Zaopatrywanie się z innych źródeł okazało się dla nich korzystniejsze. W reakcji na powstałą sytuację opat Abundus Neumann nakazał przymknąć w gminnym budynku właścicieli zbuntowanych gospód: Franciszka Fücker’a (pod „Złotym Słońcem”), Gründel’a (pod „Czarnym Niedźwiedziem”) i Kattner’a (pod „Gryfem”). Zainteresowani odwołali się jednak do królewskiego rządu. Ten przyznał im rację i dał pełną swobodę sprowadzania piwa skądkolwiek zechcą.
Po sekularyzacji zakonu cystersów w 1810 r. tradycje warzenia lokalnego piwa kontynuowały browary działające przy gospodach w Bardzie. Jeden z takich browarów funkcjonował z pewnością w pierwszej połowie XIX w. w gospodzie pod Złotym Słońcem (dzisiejsza ul. Główna 29), gdyż jak podają źródła browar ten uległ spaleniu podczas pożaru miasta 12 sierpnia 1849 r. Wznowienie produkcji piwa pod Złotym Słońcem miało miejsce w 1890 r. Założycielem browaru był L. Rupprecht, który produkował piwo do 1898 r. Od 1898 r. działalność przejął i kontynuował Paul Rupprecht, aż do 1910 roku. W Bardzie w tym okresie, tj. na przełomie XIX i XX wieku oprócz browaru Rupprechtów funkcjonowały jeszcze trzy inne browary.
Pierwszym, funkcjonującym pod dzisiejszym adresem ul. Kolejowa 12 browarem, był browar „zum grünen Baum”, którego właścicielem był Joseph Rudolph. Browar ten funkcjonował w latach 1865-1898. Następnym właścicielem browaru w latach 1898-1910 był Dominik Marschke. W 1910 r. Dominik Marschke zmienił nazwę browaru na „Felsenkeller" i przekształcił go w spółkę akcyjną. Zaprzestał działalności w 1914 roku. Później znajdował się tutaj jeszcze skład piwa spółki E. Haase z Wrocławia. Do dzisiejszych czasów zachował się charakterystyczny, wysoki budynek słodowni, który jest ostatnim materialnym świadectwem miejskiej zabudowy związanej z tradycją warzenia piwa w Bardzie.
Pierwszy browar przy dzisiejszej ul. Głównej 6 założył w 1865 r. niejaki Völkel. Funkcjonował on do 1878 r. Produkcję piwa w tym miejscu przejął następnie w 1878 r. Michael Klieeisen. Browar, jako przedsięwzięcie rodzinne, funkcjonował do 1920 r. Jego ostatni właściciel Anton Klieeisen zakończył produkcję piwa w 1920 r. Na wydanej przez siebie pocztówce Anton Klieeisen określa swój browar jako „Dampfbrauerei” czyli browar parowy. Był to bowiem pierwszy i jedyny browar w Bardzie, który warzył piwo w kotłach podgrzewanych parą. Ta nowoczesna, jak na tamte czasy, technologia pozwalała, w przeciwieństwie do tradycyjnych „ręcznych” metod, na warzenie większej ilości piwa niejako „automatycznie” co przekładało się na jego większą sprzedaż i osiągane wyższe dochody.
Po 1920 r. znajdował się tutaj skład piwa Engelhardt. Do dzisiejszych czasów zachowała się okazała kamienica przy ul. Głównej 6 z końca XIX w., której budowniczym był Michael Klieeisen. Okazałe zabudowania browaru zostały wyburzone w latach 60-tych XX wieku pod budowę mostu i obecnej drogi krajowej nr 8.
Z początkiem XX w. produkcji lokalnego piwa zaprzestały wszystkie browary w Bardzie. Złożyły się na to bardzo szybkie przemiany gospodarcze na przełomie XIX i XX w., gdy małe, lokalne browary były wypierane przez duże browary przemysłowe oraz kryzys gospodarczy okresu pierwszej wojny światowej.
Zdjęcia wykonałam w styczniu 2024 roku.
