Marszowice – dawny pomnik Armii Czerwonej

[Franek D.]

W gminie Gdów (woj. małopolskie), na poboczu drogi nr 967, przed budynkiem Szkoły Podstawowej w Marszowicach, na 4-ro stopniowym postumencie stoi obelisk z umieszczonym na nim krzyżem prawosławnym i tablicą z napisem "Pamięci ofiar wojny 1939-1945 i poległych żołnierzy w Marszowicach 18 I 1945".

Obelisk został postawiony w 1973 r., jako pomnik "ku czci" Armii Czerwonej.
Do 1989 r. na obelisku umieszczona była czerwona gwiazda pięcioramienna oraz napis "Bohaterom Armii Czerwonej". Gwiazdę oraz napis ktoś zniszczył w czasie przemian ustrojowych w Polsce.
Po 11 latach, w 2000 r. na pustym miejscu, gdzie wcześniej umocowana była gwiazda, miejscowe Koło Związku Kombatantów RP umieściło prawosławny krzyż (licząc że krzyża nikt nie zniszczy).

Obelisk powstał w związku z trudnościami, jakie wystąpiły podczas budowy w Marszowicach gmachu nowej szkoły. Prowadzona przez mieszkańców inwestycja, wykonywana była całkowicie w czynie społecznym, systemem gospodarczym. Mieszkańcy wsi licznie pracowali na budowie, a także dobrowolnie opodatkowali się na ten cel po 100 zł od każdego hektara.
Niestety ich wielkie zaangażowanie oraz wyjątkowy zapał, w trzecim roku budowy zostały zahamowane. Nie uzyskano zgody na zakup kolejnych materiałów budowlanych. Nie pomagały petycje składane w powiatowym PZPR.
I wtedy ktoś w Marszowicach przypomniał sobie, że w styczniu 1945 r. nad Rabą zginęło dużo żołnierzy Armii Czerwonej.
Członkowie Komitetu Budowy Szkoły (Samek Władysław, Bartosik Józef, Miąsko Mieczysław, Turakiewicz Andrzej, Radomski Jan, Dziedzic Stanisław, Subtelny Stanisław, Wójtowicz Jan, Sala Bronisław, Samek Stanisław, Tuleja Józef oraz kierownik dotychczasowej starej szkoły Hadowski Adam) zwrócili się do władz z pomysłem, aby nowej szkole nadać imię "Armii Czerwonej", a przed nią postawić pomnik czczący pamięć poległych nad Rabą 43 żołnierzy radzieckich.
Wkrótce też szybko zrealizowano obie inwestycje i w 1973 r. uroczyście odsłonięto pomnik oraz otwarto szkołę imienia "Armii Czerwonej". Otwarcia dokonał Olek Łoś z Leningradu, lejtnant Armii Czerwonej który feralnego styczniowego dnia 45 r. atakiem od strony Klęczanej podprowadził przez zamarzniętą Rabę swój oddział pod sam Folwark w Marszowicach, wprost pod umieszczony na poddaszu niemiecki CKM. Olek Łoś, (jego ojciec był Polakiem z Wilna) wycofał się z miejsca rzezi rowem w kierunku Raby i dalej do Nieznanowic. Tam w jednym z domów miał powiedzieć: "Będę pamiętał Marszowice jak Leningrad. Wielu naszych chłopaków tu zginęło". Dziś wspomina go p. Bronisław Sala: "Gdy po latach wrócił do Marszowic, poprosił aby budynek nowej szkoły nazwać imieniem Armii Czerwonej i aby zachować pamięć o jego żołnierzach".
W styczniu 45 r. Olek Łoś miał 22 lata i był dowódcą plutonu w 252. samodzielnej kompanii karnej 60. Armii. Należy podkreślić, że żołnierze oddziałów karnych rzucani byli na najcięższe odcinki frontu, w celu rozpoznania bojem. Tzw. sztrafnicy mieli tylko jedną drogę - do przodu.

W 2007 r. odbyły się inne uroczystości, związane z nadaniem szkole imienia "Orła Białego".

Obelisk przy szosie nr 967 nie jest miejscem pamięci, ale "Miejscem ku Czci".
Kilometr w stronę Raby, w polach za Folwarkiem w Marszowicach, znajduje się prawdziwe "Miejsce Pamięci". Stamtąd w lutym 1948 r. dokonano ekshumacji 42 poległych żołnierzy radzieckich i przeniesiono ich na cmentarz wojenny w Bochni.

[Franek D.]

Pomnik w Marszowicach prezentuje się coraz bardziej niegodnie, jak na Miejsce Pamięci, czy Miejsce ku Czci.
Przystawiono do niego kontenery na odpadki oraz śmieci. Obok urządzono plac zabaw oraz boisko sportowe.
Władze Gminy Gdów zastanawiają się nad przebudową pomnika do skromniejszej postaci z odpowiednią tablicą, a także nad jego przesunięciem (w celu wykorzystania atrakcyjnej lokalizacji placu na którym stoi).

[Franek D.]

Władze Gminy Gdów zadbały o otoczenie pomnika, usuwając z niego pojemniki na zużyte ubrania i inne odpady. Prostokątny teren z pomnikiem został wytyczony słupkami pod przyszłe ogrodzenie.
Równocześnie z obelisku ktoś zerwał krzyż prawosławny. Obecnie jest on wetknięty za tablicę z napisem...

[Czech]

Dawny pomnik Armii Czerwonej został rozebrany. W sąsiedztwie na terenie Szkoły Podstawowej postawiono mniejszy pomnik z orłem w koronie i napisem "Pamięci ofiar wojny 1939 -1945 oraz poległych żołnierzy w Marszowicach 18.01.1945" http://www.mojgdow.pl/marszowice-tablic ... t-pomnika/ Obok szkoły w Marszowicach od wielu lat znajdował się głaz z pięcioramienną gwiazdą, poświęcony pamięci 43 żołnierzy radzieckich, którzy zginęli 18 stycznia 1945 r. walcząc ze stacjonującym we wsi oddziałem niemieckim (...) Przed dwoma laty Wydział Rewaloryzacji Zabytków Krakowa i Dziedzictwa Narodowego w Małopolskim Urzędzie Wojewódzkim powiadomił wójta gminy Gdów, że obelisk poświęcony pamięci ofiar wojny 1939 –1945 i żołnierzy radzieckich poległych w Marszowicach narusza przepisy ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego m.in. poprzez pomniki. W związku z tym wójt Zbigniew Wojas zwrócił się do Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie o opinię oraz stosowne uzasadnienie w tej sprawie, gdyż część lokalnej społeczności uważa, że pomnik w Marszowicach nie symbolizuje, ani nie propaguje komunizmu. Wójt wydał też zarządzenie o przeprowadzeniu lokalnych konsultacji społecznych. Podczas otwartego zebrania mieszkańcy sołectwa Marszowice zaproponowali, aby rozebrać pomnik, wykonać tablicę upamiętniającą tragiczne zdarzenia i usytuować ją w innym miejscu na terenie szkolnym. W grudniu udało się zrealizować ten projekt.