Sosnowiec - mogiła żołnierzy Armii Czerwonej na cmentarzu prawosławnym przy ulicy Smutnej

[kusmanek]

Na cmentarzu prawosławnym w Sosnowcu znajdowało się kilkanaście mogił żołnierzy Armii Czerwonej, zmarłych głównie z powodu ran w okolicznych szpitalach. Miejsce ich pochówku oznaczone było numerem ewidencyjnym 1588. Grobów było najprawdopodobniej 15, w dwóch rzędach (pierwszy 12 mogił, pozostałe w drugim).

Bardzo ciekawy komentarz na temat tego miejsca zostawił pan Janusz Maszczyk pod artykułem naszego forumowego kolegi Cezara:

W Sosnowcu po 1945 roku Armia Czerwona zajęła prawie wszystkie szpitale. Z tego co pamiętam, a nie jak to wynika z konkretnych dokumentów, to pozostawiono polskiemu społeczeństwu tylko jeden, jedyny obiekt – „Szpital Pekiński”.
W szpitalu określanym jako nr 2 przy późniejszej ulicy Czerwonego Zagłębia, a obecnie ulicy 3 Maja była stosunkowo duża śmiertelność wśród żołnierzy radzieckich. Na terenie szpitala, w okolicy prosektorium, stała więc zawsze charakterystyczna furka z dwoma dyszlami pozbawiona całkowicie burt. Na tej niskiej furze był zabudowany z desek w kształcie ogromnej trumny dziwny, nieznany nam nigdy Polakom, obiekt. Na jego szczycie była umocowana czerwona gwiazda. Prawdopodobnie do tej zabudowanej z desek wielkiej trumny, od tyłu fury wsuwano dopiero mniejszą trumnę ze zwłokami zmarłego żołnierza. Nie mogę bowiem sobie wyobrazić, że przewożono tam tylko same zwłoki tych zamarłych biedaków. Znając powojenną rzeczywistość, nie mogę też tego absolutnie jednak wykluczyć.
Mniej więcej co kilka dni z terenu tego szpitala wyjeżdżała ta charakterystyczna furka, którą wtedy już ciągnął mizerniutki konik zaprzągnięty w znane nam z Kresów Wschodnich – hołoble.
Trasa tej fury z hołoblem wiodła zawsze na cmentarz przy dzisiejszej uliczce Smutnej. Mój brat jako dwunastoletni już wówczas chłopiec twierdzi, że zmarłych żołnierzy chowano wtedy na cmentarzu prawosławnym. Po jakimś okresie czasu tych grobów z charakterystyczną na nich czerwoną bolszewicką gwiazdą było wiele. Ile?
Czy były to wyłącznie tylko pochówki zmarłych żołnierzy ze Szpitala nr 2, to obecnie już to trudno ustalić.
W każdym bądź razie, po jakiśm bliżej nieokreślonym czasie, te groby nagle „zniknęły” z sosnowieckiego cmentarza prawosławnego. Podobno wszystkich pochowanych na tym cmentarzu żołnierzy, przewieziono wtedy na cmentarz rzymsko – katolicki do Zagórza.
To tyle z zastosowaniem znacznych skrótów myślowych.
Serdecznie pozdrawiam.

Mała galeria planów tej kwatery (źródło: http://www.obd-memorial.ru):

fullimage (5) (Copy).jpg (69.43 KiB) Przejrzano 8944 razy

fullimage (4) (Copy).jpg (58.26 KiB) Przejrzano 8944 razy

fullimage.jpg (43.82 KiB) Przejrzano 8944 razy

fullimage (3) (Copy).jpg (53.12 KiB) Przejrzano 8944 razy

fullimage (1) (Copy).jpg (52.28 KiB) Przejrzano 8944 razy

fullimage (2) (Copy).jpg (54.48 KiB) Przejrzano 8944 razy

Pierwotnie pochowani na cmentarzu prawosławnym (listę uzupełnię w miarę możliwości):

1. Крисков Александр Степанович
   Ur. 1911 Вологодская обл., Пришекснинский р-н, Шигоевский с/с
   32 бр. Воинское звание старшина
   Zmarł od ran 25.05.1945
   rząd 2, mogiła № 3
2. Писаренко Иван Дмитриевич
   Ur. 1919 Украинская ССР, Одесская обл., г. Одесса
   304 сп Воинское звание красноармеец
   Zmarł od ran 29.05.1945
   rząd 2, mogiła № 15
3. Нагул Максим Федорович
   Ur. 1900 Саратовская обл., Дурасовский р-н, с. Гайворон
   п/п 49965 м Воинское звание красноармеец
   Zmarł od ran 31.05.1945
   rząd 2, mogiła № 15
4. Ровнейко Яков Александрович
   Ur. 1914 Белорусская ССР, Брестская обл., Шерешевский р-н, с. Валово
   п/п 74071 Воинское звание красноармеец
   Zmarł od ran 24.05.1945
   rząd 1, mogiła № 12
5. Серебряков Павел Иванович
   Ur. 1917 Челябинская обл., г. Златоуст
   п/п 69656 Воинское звание красноармеец
   Zmarł od ran 24.05.1945
   rząd 1, mogiła № 12
6. Баю Дмитрий Максимович
   Ur. 1924 Краснодарский край, Варениковский р-н, станица Гусчо-Чаевская
   318 сд 1139 сп Воинское звание красноармеец
   Zmarł od ran 21.05.1945
   rząd 1, mogiła № 11
7. Тимченко Михаил Григорьевич
   Ur. 1901 Украинская ССР, Житомирская обл., Андрушевский р-н, с. Андрушовка
   в/ч 78144 Воинское звание красноармеец
   Zmarł od ran 22.05.1945
   Rząd 1, mogiła № 10
8. Ольха Степан Петрович
   Ur. 1924 Люблинская обл., Белгорайский р-н, с. Корков
   246 сд Воинское звание красноармеец
   Zmarł od ran 22.05.1945
   Rząd 1, mogiła № 10
9. Кавун Николай Моисеевич
   Ur. 1918 Украинская ССР, Сталинская обл., Андреевский р-н, с. Н.-Александровка
   в/ч 0297 Воинское звание сержант
   Zmarł od ran 23.05.1945
   Rząd 1, mogiła № 12
10. Кроварик Антон Иосифович
    Ur. 1924 Чехословакия, с. Волговец
    партизан. отряд Воинское звание рядовой
    Zmarł od ran 06.05.1945
    Rząd 1, mogiła № 1 (pierwszy od południa)
11. Фролов Петр Иванович
    Ur. 1925 Курская обл., Дмитриевский р-н, с. Фокино
    30 сп 336 сд Воинское звание сержант
    Zmarł od ran 07.05.1945
    Rząd 1, mogiła № 1 (trzeci od południa)
12. Богдан Василий Васильевич
    Ur. 1924 Закарпатская Украина, Свалявский? окр., с. Дусено
    1004 сп Воинское звание красноармеец
    Zmarł od ran 10.05.1945
    Rząd 1, mogiła № 2
13. Гриву Трофим Карогович
    Ur. 1925 Тигильский РВК, Камчатская обл., Корякский НО, Тигильский р-н
    226 сд Воинское звание красноармеец
    Zmarł od ran 08.05.1945
    Rząd 1, mogiła № 1 (drugi od południa)
14. Кононенко Михаил Яковлевич
    Ur. 1894 Полтавская обл., Ковалевский р-н, с. Богдановка
    241 сд Воинское звание красноармеец
    Zmarł od ran 06.05.1945
    Rząd 1, mogiła № 1
15. 
    

[Karolina Kot]

Na tablicy informacyjnej, umieszczonej niedawno na murze cmentarza prawosławnego, wspomniano o tej mogile w ostatnich zdaniach, zaznaczając, iż ekshumowanych przeniesiono do Katowic, zapewne do kwatery w parku im. Tadeusza Kościuszki.

Poinstruowani przez Kusmanka szukaliśmy kilka dni temu śladów po omawianej tu mogile na terenie nekropolii przy ulicy Smutnej w Sosnowcu, ale bez skutku.
Dziś w jej miejscu znajdują się prawdopodobnie późniejsze groby, ale obiecujemy zajrzeć jeszcze w to miejsce jeszcze raz z taśmą mierniczą i upewnić się.

Cmentarz prawosławny (1).JPG (87.68 KiB) Przejrzano 8939 razy

Cmentarz prawosławny (2).JPG (101.63 KiB) Przejrzano 8939 razy

Przybliżona lokalizacja mogiły

Cmentarz prawosławny (3).JPG (115.78 KiB) Przejrzano 8939 razy

Podczas spaceru po nekropolii natrafiłam na ciekawy głaz nagrobkowy z sympatycznym napisem:

Napis na głazie.JPG (116.05 KiB) Przejrzano 8939 razy

[kusmanek]

Nie przeniesiono ich do Parku Kościuszki. Tam w 1947 roku ekshumowano tylko szczątki z samych Katowic (ówczesnego Stalinogrodu) oraz z cmentarza parafialnego w Bogucicach.
Wydaje mi się, że szczątki żołnierzy z cmentarza prawosławnego trafiły jednak do Bytomia. W dokumentach tej nekropolii można zaleźć informację, iż z Sosnowca w 1953 roku przeniesiono tam zwłoki z dwóch miejsc:

Miasto Sosnowiec
z cmentarza Ewang.
w mog. zbiorowej ______69
z cmentarza paraf.
Stary Sielec ___________22

Nie jest mi znana żadna wzmianka o radzieckiej mogile na cmentarzu ewangelickim. Zakładam, że w dokumentach zaszła pomyłka (nie jedyna - stąd takie wnioski) i chodzi właśnie o prawosławną część cmentarza.

EDIT:
Małe sprostowanie. Z mogił na cmentarzu prawosławnym w 1953 roku ekshumowano dokładnie 127 żołnierzy znanych z nazwiska. Wkrótce wstawię kompletne listy.

[kusmanek]

Poniżej obiecane listy. Wszystkie materiały pochodzą ze strony http://www.obd-memorial.ru.
Dotyczą ekshumacji z 1953 roku do kwatery żołnierzy radzieckich na cmentarzu w Bytomiu przy ul. Kwiatowej.
Niestety, dalej nie wiem nic o wspominanej powyżej kwaterze na cm. ewangelickim. Być może dane dotyczą 69 nieznanych żołnierzy z cm. prawosławnego. Jeśli ktoś posiada jakieś informacje, proszę o uzupełnienie.