Kraków - pomniki na Plantach

[Franek D.]

(tytuł "Zbiór pomników i historycznych Miejsc Pamięci, także tych w żaden sposób nie upamiętnionych" sugeruje umieszczenie tego wątku w powyższym dziale)

21 ha Plant Krakowskich, miejsca spacerów wśród zieleni okalającej Stare Miasto, począwszy od lat 80-tych XIX w. było zdobione licznymi pomnikami historycznymi:

Na początek pomnik kolumnowy z figurą Matki Boskiej Łaskawej, stojący przy wylocie ul. Jagiellońskiej.
Późnobarokowa figura zwana jest też Madonną z Faenzy. W tym włoskim mieście, w XV w., podczas epidemii dżumy ukazała się Maryja trzymająca połamane strzały gniewu Bożego. Po trwającym przez 3 dni poście oraz po modlitwach, zaraza ustąpiła. Od tego czasu w Europie zaczęto wznosić tzw. kolumny dżumy.

Figura na słupie z wylotu ul. Jagiellońskiej nie stoi tu od początku. Została posadowiona podczas okupacji przez Niemców w 1941 r. Jest to jej trzecia lokalizacja.

Pierwsza dotyczy czasu Konfederacji Barskiej. Podczas oblężenia Krakowa przez wojska rosyjskie, konfederat o nazwisku Sokołowski został poważnie ranny. Nie dającego żadnego znaku życia, złożono w kostnicy (lub w mogile ?) na cmentarzu Mariackim. W nocy odzyskał przytomność i zobaczył jasną smugę, na końcu której stała Matka Boska Łaskawa. Za jej kierunkiem wydobył się ze stosu leżących ciał (inna wersja mówi, że wygrzebał się z mogiły). Mimo cudownego uratowania życia, wkrótce dostał się do niewoli i został przez Rosjan rozstrzelany. Po śmierci ukazał się we śnie swojej matce, prosząc by wystawiła pomnik na cześć Matki Boskiej Łaskawej.
Figura została wykonana w stylu rokoko, w 1771 r. na zlecenie Sokołowskiej, przez kamieniarza Jana Krzyżanowskiego i ustawiona na szczycie bramy cmentarza przy kościele Mariackim.

Druga jej lokalizacja nastąpiła w 1796 r.. Po likwidacji cmentarza na skutek wprowadzenia przez Austriaków zakazu pochówków w granicach miasta, figurę zakupili Kapucyni i ustawili ją w ul/ Kapucyńskiej, na wprost wejścia do klasztoru.

Przeniesiona przez Niemców na Planty pod budynek Collegium Novum UJ, po latach upadła na ziemię. Podczas wichury w 2007 r. zwaliło się na nią jedno z drzew.
Po renowacji znów stoi na swoim miejscu.

[Franek D.]

Leszek Grabowski na str.https://www.facebook.com:
Ulica Kapucyńska w roku 1900, jeszcze z figurą Matki Boskiej Łaskawej u jej wylotu.

[Karolina Kot]

Krakowskim Matkom Bożym Łaskawym tak po prawdzie należałby się osobny wątek. To bardzo ciekawa historia.

[Franek D.]

Faktycznie, figura Matki Bożej Łaskawej nieco nie pasuje do zaproponowanej tematyki. Z pośród 21 pomników znajdujących się na krakowskich plantach, jedynie dwa z nich są o tematyce sakralnej.
Prof. Michał Rożek, wybitny znawca kultury Krakowa, w swoich książkach dokładnie opisuje 5 innych krakowskich Matek Bożych Łaskawych (dwa obrazy w kościele Mariackim, figura z brązu w tymże kościele, obraz na fasadzie kościoła św. Jana oraz figura na jednym z grobowców na Cmentarzu Rakowickim).

[Mario]

Tym drugim "pomnikiem" jest pochodząca z 1710 roku Latarnia Umarłych. Jej lokalizacja jest wtórna, podobnie jak kolumny z Matką Bożą Łaskawą. Latarnia Umarłych św. Gertrudy stała pierwotnie na cmentarzu obok szpitala dla weneryków, który istniał swego czasu przy kościele św. Sebastiana.

[Mario]

Po tych dwóch najstarszych, ale jak się okazuje późniejszych przybyszach, czas na ten pierwszy, stojący na swoim miejscu od początku.
W 1874 r. na kopcu upamiętniającym Wolne Miasto Kraków (1815-46), pośrodku okrągłego skweru przy rogu ul. Basztowej i obecnej ul. Westerplatte, posadowiono granitowy obelisk. Został on wykonany ku czci założyciela Plant - Floriana Straszewskiego. Dzieło Stehlika odsłonięto 4 sierpnia 1875 r.

[Mario]

W 1884 (lub 1886?) roku, w sąsiedztwie klasztoru Franciszkanów, postawiono jeden z kilku romantycznych pomników stwarzających Plantom odpowiedni nastrój. Pomnik Grażyny i Litawora, dzieło krakowskiego rzeźbiarza Alfreda Dauna, upamiętnia postać Adama Mickiewicza.

[Mario]

Fundatorem romantycznych pomników Krakowa był dr Henryk Jordan.
W 1884 (lub 1885?) roku, w sąsiedztwie klasztoru Franciszkanów Reformatów, z jego inicjatywy postawiono pomnik Lilli Wenedy. To kolejne dzieło Dauna, upamiętniające tym razem postać Juliusza Słowackiego. Postać Lilli Wenedy początkowo była wyrzeźbiona w miękkim piaskowcu pińczowskim, który szybko uległ zniszczeniu. Obecna postać jest odlewem z brązu z 1897 r.
Lilla Weneda, unoszona dźwiękami swej harfy, tworzy wokół siebie spokojny, senny klimat, tak ważny dla potrzebujących relaksu.

[Mario]

Z 1886 roku pochodzi często odwiedzany przez spacerujących Plantami pomnik Jadwigi i Jagiełły. Stojące na wprost ul. Krowoderskiej dzieło Knausa i Sosnowskiego upamiętnia 500-lecie unii polsko-litewskiej.
Pomnik ten początkowo został wykonany w Rzymie jako dar dla Ogrodów Watykańskich. Pierwotnie przedstawiał Dąbrówkę i Mieszka I i miał na celu uczczenie rocznicy chrztu Polski. Nie został tam jednak umieszczony w zaplanowanym miejscu.
Ostatecznie przekazany Krakowowi uległ nieco modyfikacji w celu uczczenia równej rocznicy unii w Krewie. Postaci Dąbrówki i Mieszka I przerobiono na Jadwigę i Władysława II.

[Mario]

Z 1886 roku pochodzi kolejny pomnik, przedstawiający Harfiarza Bojana. Podobnie jak wcześniej opisany pomnik Jadwigi i Jagiełły, został wykonany w Rzymie. Fundatorem był ziemianin ze Wschodniej Galicji, Konstanty Wołodkowicz. Pomnik przez 18 lat stał po wschodniej stronie Barbakanu.
Od 1904 r. zajmuje miejsce przy stawie, po zachachodniej stronie Barbakanu.
Upamiętnia kolejnego poetę romantyzmu, Bogdana Zalewskiego. Zalewski był piewcą sztuki i tradycji dawnej Rusi Kijowskiej (Ukrainy), autorem wielu ballad, dumek i sielanek.
Na pomniku umieszczony jest jeden z bohaterów jego twórczości, harfiarz Bojan.