Zabrze - Rokitnica, cmentarz choleryczny

Posty: 27771
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Zabrze - Rokitnica, cmentarz choleryczny

Postautor: Karolina Kot » sobota 28 lut 2015, 22:26

Przy ulicy Gnieźnieńskiej w Zabrzu znajduje się kamienny krzyż, upamiętniający starszy z dwóch cmentarzy epidemicznych, które znajdowały się w Rokitnicy - obecnej dzielnicy Zabrza.
Zachowany do dziś obiekt jest już kolejnym, wystawianym w tym miejscu na pamiątkę zarazy oraz ofiar, które pochłonęła.
Najstarszy, drewniany krucyfiks stanął na zbiorowej mogile już w pierwszej połowie XIX wieku.

Zachowany do dziś obelisk powstał po I Wojnie Światowej. Wzniesiono go z inicjatywy małżeństwa Marty i Józefa Prenczyna.
Fundatorzy umieścili na kapliczce płaskorzeźbę przedstawiającą Najświętszą Marię Pannę (najznamienitszą i najpotężniejszą patronkę, chroniącą przed zarazami) oraz zaopatrzony datą 1924 napis:
"Es ist vollbracht.*
Gestiftet Josef und Martha Prenzena
"


Oddajmy głos Teodorowi Freiherrowi, który w roku 1925 dokładnie opisał interesujące nas miejsce:
Jeszcze do niedawna, na południowym obrzeżu wsi, z dala od zabudowań, stał wielki drewniany krzyż. Znajdował się on naprzeciw domu Augusta Grabowego, na polu Józefa Prenczyny.
Teren wokół niego był porośnięty dzikimi gruszami i kasztanami i sprawiał wrażenie dość osobliwe. Charakterystyczną cechą tego miejsca był też drewniany płot, okalający obiekt.
U góry krzyża znajdowała się drewniana tabliczka w kształcie serca. W środku tabliczki był wyryty rok 1874, a pod nim litery "D.31.PA.", oznaczające D[NIA]31.PA[ŹDZIERNIKA].
Jeszcze niżej umieszczono litery "MG KS", inicjały ostatnich fundatorów tego krzyża. Byli nimi Malcher (Melchior?) Gawenda i Konstantin Sowik.
Krzyż ten, chociaż był już stary i podniszczony, nie był pierwszym na tym terenie, wcześniej też tu stał krucyfiks. Jak długo sięga ludzka pamięć, do tego miejsca odbywały się błagalne procesje. Ludzie klękali pod tym krzyżem i modlili się za zmarłych, jednocześnie prosząc Boga, aby uchronił ich od strasznej choroby i innych nieszczęść.
Ponieważ krzyż był już stary i bardzo biednie wyglądający, a przede wszystkim grożący przewróceniem się na ludzi, małżeństwo Józef i Marta Prenczyna ufundowali nowy, kamienny.
Koszt budowy wyniósł ich 400 marek. Stary krucyfiks rozebrano, a drewno spalono.
Zachowano jedynie z niego starą, drewnianą tabliczkę, którą przechowuje muzeum w Bytomiu.

Lokalizacja
*Wykonało się.
Załączniki
Zabrze - Rokitnica (1).jpg
Zabrze - Rokitnica (1).jpg (68.05 KiB) Przejrzano 8000 razy
Zabrze - Rokitnica.jpg
Zabrze - Rokitnica.jpg (59 KiB) Przejrzano 8000 razy
Zabrze - Rokitnica (3).jpg
Zabrze - Rokitnica (3).jpg (47.44 KiB) Przejrzano 8000 razy
Zabrze - Rokitnica (2).jpg
Zabrze - Rokitnica (2).jpg (57.99 KiB) Przejrzano 8000 razy
Zabrze - Rokitnica (5).jpg
Zabrze - Rokitnica (5).jpg (71.19 KiB) Przejrzano 8000 razy
Zabrze - Rokitnica (4).jpg
Zabrze - Rokitnica (4).jpg (60.4 KiB) Przejrzano 8000 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 585
Rejestracja: piątek 04 lis 2016, 18:51
Lokalizacja: Bytom

Re: Zabrze - Rokitnica, cmentarz choleryczny

Postautor: Velder » wtorek 11 kwie 2017, 01:52

Drugi cmentarz choleryczny, pochodzący z 1832 roku, zlokalizowany był w rejonie obecnej Akademii Medycznej, tuż przy granicy z dzisiejszą dzielnicą Helenka. Został on zlikwidowany w latach 30. XX wieku. Jeżeli obecna granica Rokitnicy i Helenki pokrywa się z tą historyczną, to cmentarz prawdopodobnie znajdował się w miejscu dzisiejszej stacji transformatorowej, na terenie Akademii Medycznej:

na mapie z 1883r.jpg
źródło: Mapster
na mapie z 1883r.jpg (124.43 KiB) Przejrzano 7757 razy
Rokitnica - Akademia Medyczna (1).jpg
Rokitnica - Akademia Medyczna (1).jpg (160.62 KiB) Przejrzano 7757 razy
Rokitnica - Akademia Medyczna (2).jpg
Rokitnica - Akademia Medyczna (2).jpg (149.79 KiB) Przejrzano 7757 razy
Rokitnica - Akademia Medyczna (3).jpg
Rokitnica - Akademia Medyczna (3).jpg (161.2 KiB) Przejrzano 7757 razy

Ogółem na tym cmentarzu pochowano co najmniej 31 osób.
Jeszcze w latach 30., na zapadniętych grobach stały stare, pochylone, drewniane krzyżyki. Nad cmentarzem górował też wielki 5 metrowy krzyż, który po jego likwidacji został przeniesiony na Gaidzikowe Górki. Obecnie ten już nie istnieje, lecz na jego miejscu, na skrzyżowaniu ulic Sosnowej i Miczurina postawiono inny, betonowy, który pomalowano na brązowo, tak aby przypominał drewniany:

Krzyz na Gaidzikowych Gorkach.jpg
Krzyz na Gaidzikowych Gorkach.jpg (122.17 KiB) Przejrzano 7757 razy
Krzyz na Gaidzikowych Gorkach (1).jpg
Krzyz na Gaidzikowych Gorkach (1).jpg (134.07 KiB) Przejrzano 7757 razy


Ogólnie o historii epidemii cholery w Rokitnicy:

Pierwsza wzmianka o zachorowaniu na cholerę w Rokitnicy pochodzi z 1832 roku. W ciągu miesiąca zmarło wtedy 8 osób. Zwykle zmarłych wywożono na cmentarze do Wieszowy lub do Miechowic. W tym wypadku uznano jednak, że ich wywiezienie może rozprzestrzenić epidemię, więc postanowiono ich pochować na miejscu, w Rokitnicy. Na miejsce cmentarza cholerycznego wybrano wtedy działkę pod lasem, tuż przy granicy wsi Rokitnicy i Stolarzowic, w rejonie obecnej Akademii Medycznej.

Kolejny atak epidemii cholery nastąpił dopiero po 20 latach, w 1852 roku, ale to z ogromnymi ofiarami. Jedna trzecia z około 640 wtedy mieszkańców zapadła na tę chorobę. W ciągu 2 miesięcy, w październiku i listopadzie zmarło 41 osób. 23 pochowano na cmentarzu w Miechowicach, a 18 w Wieszowie.

W 1867 roku wybuchła kolejna epidemia cholery. Pierwsze przypadki zachorowania nastąpiły w budynku, w którym mieściła się dworska karczma nazywana „Arendą”. W wyniku zarazy zmarli wszyscy jej mieszkańcy. Następne zachorowania wystąpiły w pobliskim dworze. Przypuszcza się, że źródłem zakażenia był staw leżący pomiędzy karczmą, a dworem, z którego pobierano wodę. Staw ten, ponadto łączył się strumykiem z pobliskim Potokiem Rokitnickim, w związku z czym epidemia szybko objęła również domy znajdujące się nad rzeką. Z niej bowiem czerpano wodę do mycia i prania, a jako że w samej Rokitnicy nie było żadnych studni, toteż dla wygody, wodę z rzeki używano też czasami do picia - i tak się zarażano. Epidemia pochłonęła 24 ofiary, lecz niektóre źródła* podają także od 29 do 31 zmarłych.

Wydawałoby się, że podczas ostatniej epidemii cholery poznano już źródło zakażeń, jakim była woda w rzece, jednak nie uchroniło to mieszkańców Rokitnicy przed kolejną, powstałą w 1874 roku. Zmarło wtedy 29 osób. Pierwszych 6 zmarłych pochowano na cmentarzu w Wieszowie, lecz wkrótce zakazano dalszego wywożenia zmarłych do innych miejscowości, na skutek zarządzenia wydanego przez władze powiatowe. W związku z tym, dalszych zmarłych chowano na starym cmentarzu z 1832 roku.

Autor nie precyzuje czy podczas tych wszystkich epidemii chowano też zmarłych na cmentarzu przy ul. Gnieźnieńskiej.

Informacje pochodzą z książek autorstwa Zygmunta Pierszalika pt. „Dawne dzieje Rokitnicy” cz. 1 i 2.

* Franz Dworatzik, 1924: Zur Geschichte von Rokittnitz. Die Cholera in Rokittnitz im Jahre 1866. W: „Aus dem Beuthener Lande” 1924, Jg. 1, nr 5


phpbb 3.1 styles demo

Wróć do „Województwo śląskie”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 2 gości