Chorzów - rzeźnia miejska

Posty: 27771
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Karolina Kot » piątek 19 sty 2018, 07:22

W Chorzowie, przy ulicy Krakusa, znajdują się niknące w oczach ruiny i pozostałości dawnej rzeźni miejskiej (Neues Städtisches Schlachthaus). Kompleks ładnych, ceglanych budynków, zaprojektowanych w stylu neogotyckim, został oddany do użytku 19 listopada 1901 roku.
Był to - jak na ówczesne realia - najnowoczesniejszy i zarazem największy zakład tego typu na terenie Górnego Śląska.
Odbywał się tu nie tylko ubój, ale także miała miejsce dalsza obróbka mięsa, tak, że z bram rzeźni wyjeżdżały do konsumenta gotowe już produktu: kaszanki, kiełbasy, wędzone wędliny, bułczanki...
Obiekt funkcjonował niezwykle prężnie i był wielokrotnie modernizowany i stopniowo wyposażany w coraz sprawniejsze i wydajniejsze urządzenia.
W dodatku kilka lat po otwarciu rzeźni w jej sąsiedztwie powstała chorzowska hala targowa, a sam zakład zyskał własną rampę kolejową, co dodatkowo usprawniło transport i podniosło wydajność i rentowność firmy.
Po II Wojnie Światowej, w roku 1949, zakład upaństwowiono.
Rzeźnia funkcjonowała do lat 90. XX wieku, trudno dziś w ogóle oszacować, ile bydła rogatego, trzody chlewnej, cieląt, owiec i kóz mogło zakończyć w jej murach swój żywot, by stać się pokarmem dla człowieka.

Niestety, zakład, pomimo tradycji i doświadczenia sięgającego dziesięcioleci, nie przetrwał zawirowań związanych z przemianami systemowymi. Trafił w prywatne ręce i zakończył produkcję w roku 1996, którą z jakiegoś powodu nagle uznano za nieopłacalną. Maszyny i sprzed wywieziono i rozkradziono, nieużytkowane i niezabezpieczone odpowiednio budynki w ciągu kilkunastu lat zaczęły niszczeć, a potem - dosłownie na oczach zatroskanych o los tego pięknego zabytku mieszkańców miasta - dosłownie popadać w ruinę.
W ostatnich latach kilkakrotnie płonął drewniany dach budynków rzeźni, za każdym razem ogień zostawał na szczęście szybko opanowywany. Nic w tym dziwnego - chorzowska jednostka Straży Pożarnej mieści się dosłownie rzut beretem od ruin.
Ostatecznie większość zakładu zrównano z ziemią. Przetrwały w zasadzie jedynie dwa piękne budynki administracyjne i mieszkalne, które, pomimo wielu pomysłów i prób, nadal nie są w żaden sposób zabezpieczane i z wolna zaczynają grozić zawaleniem.
Dziś mało kto łudzi się jeszcze nadzieją, że zabytkową rzeźnię uda się jakimś cudem ocalić.
A szkoda - miejsce jest zacne, położone nieopodal ruchliwej drogi i otoczone wolną przestrzenią, w sam raz nadające się chociażby na centrum handlowe (w taki sposób - przekształcając miejską rzeźnie w "Galerię Kazimierz" ocalił podobny zakład Kraków).
Czy rzeźnia przetrwa?
Czy będziemy raczej świadkami jej smutnego końca?

Lokalizacja
Nie wiem, czas nam odpowie na to pytanie. Na razie pozwolę sobie zaprezentować kilka moich zdjęć z marca 2016 roku i zestawić je z archiwalnymi fotografiami.
Załączniki
Dawna rzeźnia (1).JPG
Dawna rzeźnia (1).JPG (84.91 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (2).JPG
Dawna rzeźnia (2).JPG (45.32 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (3).JPG
Dawna rzeźnia (3).JPG (67.75 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawniej.jpg
Dawniej.jpg (38.15 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dziś.JPG
Dziś.JPG (87.46 KiB) Przejrzano 17387 razy
Na zdjęciach archiwalnych (1).jpg
Na zdjęciach archiwalnych (1).jpg (59.91 KiB) Przejrzano 17387 razy
Współcześnie.JPG
Współcześnie.JPG (88.27 KiB) Przejrzano 17387 razy
Na zdjęciach archiwalnych (2).jpg
Na zdjęciach archiwalnych (2).jpg (74.88 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (6).JPG
Dawna rzeźnia (6).JPG (31.37 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (5).JPG
Dawna rzeźnia (5).JPG (89.47 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (4).JPG
Dawna rzeźnia (4).JPG (125.4 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (12).JPG
Dawna rzeźnia (12).JPG (53.52 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (11).JPG
Dawna rzeźnia (11).JPG (55.37 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (10).JPG
Dawna rzeźnia (10).JPG (115.14 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (9).JPG
Dawna rzeźnia (9).JPG (70.46 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (8).JPG
Dawna rzeźnia (8).JPG (90.34 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (7).JPG
Dawna rzeźnia (7).JPG (62.4 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (16).JPG
Dawna rzeźnia (16).JPG (87.45 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (15).JPG
Dawna rzeźnia (15).JPG (71.7 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (14).JPG
Dawna rzeźnia (14).JPG (115.09 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (19).JPG
Dawna rzeźnia (19).JPG (63.91 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (18).JPG
Dawna rzeźnia (18).JPG (104.34 KiB) Przejrzano 17387 razy
Dawna rzeźnia (17).JPG
Dawna rzeźnia (17).JPG (71.85 KiB) Przejrzano 17387 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27771
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Karolina Kot » piątek 19 sty 2018, 07:24

Niestety, nie odważyłam się wejść na teren obiektu z uwagi na jego stan techniczny. Ale za to sobie nad nim polatałam. ;)

Załączniki
Rzeźnia z lotu ptaka (1).JPG
Rzeźnia z lotu ptaka (1).JPG (111.23 KiB) Przejrzano 17386 razy
Rzeźnia z lotu ptaka (2).JPG
Rzeźnia z lotu ptaka (2).JPG (126.3 KiB) Przejrzano 17386 razy
Rzeźnia z lotu ptaka (4).JPG
Rzeźnia z lotu ptaka (4).JPG (126.06 KiB) Przejrzano 17386 razy
Rzeźnia z lotu ptaka (6).JPG
Rzeźnia z lotu ptaka (6).JPG (112.09 KiB) Przejrzano 17386 razy
Rzeźnia z lotu ptaka (5).JPG
Rzeźnia z lotu ptaka (5).JPG (126.94 KiB) Przejrzano 17386 razy
Rzeźnia z lotu ptaka (3).JPG
Rzeźnia z lotu ptaka (3).JPG (112.56 KiB) Przejrzano 17386 razy
Rzeźnia z lotu ptaka (7).JPG
Rzeźnia z lotu ptaka (7).JPG (112.19 KiB) Przejrzano 17386 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 585
Rejestracja: piątek 04 lis 2016, 18:51
Lokalizacja: Bytom

Re: Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Velder » piątek 16 lut 2018, 22:08

Archiwalna fotografia rzeźni pochodząca z przewodnika "Illustrierter Führer durch das Oberschlesische Industriegebiet..." z 1904 roku.
Określono ją w nim jako "dostosowaną do wszelkich współczesnych wymagań higieny".

Swoją drogą, ci Niemcy mieli ciekawe rozumienie pojęcia "atrakcja turystyczna" - bo obecnie nikt by chyba rzeźni do takich nie zaliczył ;). Ale przynajmniej dzięki temu mamy sporo pocztówek i archiwalnych fotografii takich miejsc.
Załączniki
Chorzow - rzeznia.jpg
Chorzow - rzeznia.jpg (138.97 KiB) Przejrzano 17318 razy

Posty: 585
Rejestracja: piątek 04 lis 2016, 18:51
Lokalizacja: Bytom

Re: Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Velder » sobota 24 mar 2018, 22:47

No to dorzucę jeszcze kilka aktualnych fotografii.

Ja bardziej niż stanem technicznym budynków martwiłem się grasującymi tutaj złomiarzami. Co chwila słychać stąd jakieś odgłosy młotów i skuwania. Na szczęście siarczyste mrozy z zeszłego miesiąca skutecznie przepędziły stąd wszelkich podejrzanych osobników i umożliwiły mi zwiedzanie w spokoju ;).
Z zabudowań rzeźni wiele już nie pozostało, ale fajnie byłoby, gdyby udało się chociaż uratować te dwa budynki o ciekawej architekturze, znajdujące się z przodu. Chociaż rzut okiem do ich wnętrz, raczej nie pozostawia złudzeń co do ich dalszego losu…

Wychodząc poza teren rzeźni, spotkałem też starszą panią, która bardzo ubolewała nad obecnym stanem rzeźni. Mówiła, że kiedyś na tym terenie istniało też targowisko, a w tych dwóch wspomnianych budynkach były sklepiki, w których zawsze mogła kupić co potrzebowała.
Załączniki
Chorzow - rzeznia (1).jpg
Chorzow - rzeznia (1).jpg (112.36 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (2).jpg
Chorzow - rzeznia (2).jpg (130.95 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (3).jpg
Chorzow - rzeznia (3).jpg (179.44 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (4).jpg
Chorzow - rzeznia (4).jpg (158.49 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (5).jpg
Chorzow - rzeznia (5).jpg (170.63 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (6).jpg
Chorzow - rzeznia (6).jpg (174.33 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (7).jpg
Chorzow - rzeznia (7).jpg (143.87 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (8).jpg
Chorzow - rzeznia (8).jpg (132.84 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (9).jpg
Chorzow - rzeznia (9).jpg (147.06 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (10).jpg
Chorzow - rzeznia (10).jpg (177.49 KiB) Przejrzano 17216 razy

Posty: 585
Rejestracja: piątek 04 lis 2016, 18:51
Lokalizacja: Bytom

Re: Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Velder » sobota 24 mar 2018, 22:48

2/3
Załączniki
Chorzow - rzeznia (11).jpg
Chorzow - rzeznia (11).jpg (169.71 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (12).jpg
Chorzow - rzeznia (12).jpg (147.76 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (13).jpg
Chorzow - rzeznia (13).jpg (165.69 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (14).jpg
Chorzow - rzeznia (14).jpg (162.2 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (15).jpg
Chorzow - rzeznia (15).jpg (107.79 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (16).jpg
Chorzow - rzeznia (16).jpg (140.12 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (17).jpg
Chorzow - rzeznia (17).jpg (155.99 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (18).jpg
Chorzow - rzeznia (18).jpg (145.24 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (19).jpg
Chorzow - rzeznia (19).jpg (150.74 KiB) Przejrzano 17216 razy
Chorzow - rzeznia (20).jpg
Chorzow - rzeznia (20).jpg (163.41 KiB) Przejrzano 17212 razy

Posty: 585
Rejestracja: piątek 04 lis 2016, 18:51
Lokalizacja: Bytom

Re: Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Velder » sobota 24 mar 2018, 23:17

3/3
Załączniki
Chorzow - rzeznia (22).jpg
Chorzow - rzeznia (22).jpg (175.44 KiB) Przejrzano 17212 razy
Chorzow - rzeznia (23).jpg
Chorzow - rzeznia (23).jpg (144.8 KiB) Przejrzano 17212 razy
Chorzow - rzeznia (24).jpg
Chorzow - rzeznia (24).jpg (140.05 KiB) Przejrzano 17212 razy
Chorzow - rzeznia (25).jpg
Chorzow - rzeznia (25).jpg (192.28 KiB) Przejrzano 17212 razy
Chorzow - rzeznia (26).jpg
Chorzow - rzeznia (26).jpg (128.63 KiB) Przejrzano 17212 razy
Chorzow - rzeznia (27).jpg
Chorzow - rzeznia (27).jpg (108.75 KiB) Przejrzano 17212 razy

Posty: 27771
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Karolina Kot » czwartek 28 cze 2018, 22:10

Złe wieści napływają z Chorzowa:

Zawalił się dach zabytkowej rzeźni

Dziś ok. godziny 15:00 zawaliła się ściana szczytowa i dach zabytkowego budynku na terenie rzeźni w Chorzowie. Na miejsce zdarzenia przyjechały zastępy Państwowej Straży Pożarnej i grupa poszukiwawcza z Jastrzębia Zdroju. Służby przeszukały obiekt i nie znalazły w nim nikogo.

- Miasto wielokrotnie interweniowało w sprawie złego stanu technicznego budynków. Urząd wnioskował do Wojewody, aby Skarb Państwa rozwiązał wieczyste użytkowanie. Gdyby tak się stało, budynki nie byłyby już w rękach prywatnych. Niestety wojewoda uznał wniosek miasta za bezzasadny - informuje Karolina Skórka, rzeczniczka Urzędu Miasta w Chorzowie.

Jak mówi, Miejski Konserwator Zabytków regularnie występował z wnioskiem o kontrolę - nakazy przeprowadzenia prac na terenie rzeźni oraz zalecenie pokontrolne wydawał Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków oraz Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego. Miasto podejmowało także czynności podatkowe, których celem było zmuszenie właściciela do należytej konserwacji i utrzymania zabytkowych budynków. Fatalnym stanem technicznym zajmowała się też chorzowska prokuratura.

Źródło: silesion.pl
Pewnie powstanie w tym miejscu ładne i duże centrum handlowe. Inspiracje można czerpać z Krakowa.
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27771
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Karolina Kot » poniedziałek 23 lip 2018, 20:53

Skalę zniszczeń najlepiej widać na zdjęciach z drona:

Przed zawaleniem.JPG
Przed zawaleniem.JPG (125.99 KiB) Przejrzano 16583 razy


Po zawaleniu.JPG
Po zawaleniu.JPG (137.4 KiB) Przejrzano 16583 razy




Sam obiekt jest obecnie nadzorowany przez całą dobę ze względu na niebezpieczeństwo kolejnej katastrofy budowlanej. Nawet tabliczki na murze przestały już kłamać o rzekomym "remoncie".
Załączniki
Rzeźnia miejska (1).JPG
Rzeźnia miejska (1).JPG (59.85 KiB) Przejrzano 16583 razy
Rzeźnia miejska (2).JPG
Rzeźnia miejska (2).JPG (76.83 KiB) Przejrzano 16583 razy
Rzeźnia miejska (3).JPG
Rzeźnia miejska (3).JPG (89.12 KiB) Przejrzano 16583 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 585
Rejestracja: piątek 04 lis 2016, 18:51
Lokalizacja: Bytom

Re: Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Velder » środa 25 lip 2018, 10:09

Łoo ale się posypał ten budynek :shock:.
Ale fakt, że był on już mocno wypatroszony od środka, co widać na moim zdjęciu:
Zdjęcie wnętrza.jpg
Zdjęcie wnętrza.jpg (76.12 KiB) Przejrzano 16462 razy



Szkoda, że będą jednak to wszystko burzyć, dotąd jakiś cień nadziei był...

Kilka lat temu pojawił się nawet projekt rewitalizacji kompleksu rzeźni, ale jak to zwykle bywa, na rozmowach się skończyło:

W zabytkowej rzeźni mogło powstać Śląskie Centrum Biesiadne

Centrum biesiadne, sportowe, galeria handlowa i hotel. To wszystko mogłoby powstać na terenie zabytkowej rzeźni w Chorzowie, gdzie w zeszłym tygodniu spłonął dach jednego z budynków. Pomysł Śląskiego Centrum Biesiadnego pojawił się w zeszłym roku. Prowadzone były nawet rozmowy z Urzędem Miasta, który zaoferował wsparcie finansowe. Ale rozmowy zakończyły się fiaskiem. Dlaczego? Okazuje się, że pomysłów na rzeźnię było kilka. W zeszłym roku firma architektoniczna Ostrowscy Architekci, po rozmowach z właścicielem zabytku, przygotowała projekt koncepcyjny zakładający budowę Śląskiego Centrum Biesiadnego. Inwestycja miała pochłonąć ponad 71 milionów zł. Projekt został złożony do Urzędu Miasta. Odbyły się nawet rozmowy w tej sprawie, i miasto zadeklarowało wsparcie finansowe, pod jednym warunkiem: zabezpieczenia części zabytkowej. I na tym etapie te rozmowy tak naprawdę zostały przerwane.
Jarosław Ostrowski, jeden z projektantów, mówi, że w ich koncepcji miała być wykorzystana znakomita większość zabytkowej zabudowy, łącznie z budynkiem chłodni, której dach ostatnio spłonął. - To miał być obiekt wielofunkcyjny. Miał się znajdować tam również hotel, izba tradycji, minimuzeum. Chodziło o to, żeby stworzyć centrum śląskiej tożsamości regionalnej - opowiada Ostrowski. Przypomnijmy, że w zeszłym tygodniu na terenie zabytkowego kompleksu Rzeźni Miejskiej w Chorzowie wybuchł pożar, który strawił dach (o powierzchni 50 m na 20 m) dawnej chłodni. Wszystko wskazuje na to, że byłoby to podpalenie lub zaprószenie ognia. Rzeźnia Miejska od 1996 roku niszczeje, a od tych kilkunastu lat jest w rękach tych samych właścicieli. Mimo kontroli m.in. Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków (ostatnia z nich odbyła się w lutym tego roku), większość zaleceń była lekceważona.


źródło tekstu i wizualizacji: dziennikzachodni.pl, 28.08.2015
Załączniki
1.jpg
1.jpg (53.2 KiB) Przejrzano 16559 razy
2.jpg
2.jpg (67.48 KiB) Przejrzano 16559 razy
3.jpg
3.jpg (84.84 KiB) Przejrzano 16559 razy
4.jpg
4.jpg (204.54 KiB) Przejrzano 16559 razy

Posty: 27771
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Chorzów - rzeźnia miejska

Postautor: Karolina Kot » poniedziałek 06 sie 2018, 12:09

Tak, to jest tragedia - lepiej tego się nie dało ująć.

Miasto doniosło do prokuratury na właściciela zabytkowego budynku. "To jest tragedia"

Zabytkowa rzeźnia w Chorzowie to dziś ruina, a kiedyś był to najnowocześniejszy taki zakład na Górnym Śląsku. Władze Chorzowa złożyły doniesienie do prokuratury na właściciela budynku.

Rzeźnia w Chorzowie powstała w 1901 r. Był to wówczas najnowocześniejszy taki zakład w regionie. W międzywojniu, gdy zakład wyposażono w elektryczne urządzenia, tutejsze wyroby eksportowano do Anglii i Niemiec, a rzeźnia znalazła się w czołówce krajowych producentów.
W 1985 r. zakład został wpisany do rejestru zabytków. Znalazły się w nim m.in. ceglane hale uboju, warsztat i pralnia. Te najcenniejsze i budynki administracyjne. W połowie lat. 90. rzeźnię zamknięto. Zakład znalazł prywatnego właściciela, ale od dawna niszczeje. Niedawno był pożar. Z końcem czerwca runął dach i jedna ze ścian szczytowych rzeźni.
Dla właściciela rzeźni zmieniono nawet plan zagospodarowania. Nadaremno

Władze Chorzowa postanowiły złożyć do prokuratury zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa polegającego na zniszczeniu i uszkodzeniu zabytku.

– Przez kilka lat prowadziliśmy rozmowy z właścicielem tej nieruchomości. Próbowaliśmy rzecz załatwić polubownie, namawialiśmy do troski o budynek, zachęcaliśmy do inwestycji. Nawet zmieniliśmy plan zagospodarowania terenu, tak by można tu było wprowadzić np. usługi – mówi Marcin Michalik, wiceprezydent Chorzowa.
Chorzów z własnej kasy musiał zabezpieczyć teren rzeźni

Dodał, że rozmowy nie przynoszą oczekiwanych efektów. – W końcu doszło do katastrofy budowlanej. W naszej opinii winę ponosi za to właściciel obiektu. To on doprowadził do tego, że cenny zabytek uległ degradacji. Z punktu widzenia troski o historię naszego miasta to jest to tragedia – podkreśla.

Dodaje, że w czerwcu miasto pokryło koszty zabezpieczenia terenu i dodatkowych działań w tym miejscu. Chodzi o 20 tys. zł. – Zażądaliśmy zwrotu tej kwoty od właściciela, który sam nie zadeklarował pokrycia tych wydatków – mówi Marcin Michalik.

Przemysław Jedlecki
6 sierpnia 2018
Źródło: katowice.wyborcza.pl
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."


phpbb 3.1 styles demo

Wróć do „Województwo śląskie”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 1 gość