Marszowice/Podolany - dawny młyn

[Karolina Kot]

Podolany to niewielka wieś w gminie Gdów, położona na prawym brzegu Raby. Znajduje się tu drewniany młyn, należący do rodziny Wojasów, a leżący, jak się okazuje, już na terenie administracyjnie wchodzącym w skład wsi położonej po drugiej stronie koryta rzeki - czyli Marszowic. Ot, taka lokalna ciekawostka.

Zakład, zmodernizowany po II Wojnie Światowej i będący obecnie młynem elektrycznym, pierwotnie napędzały wody młynówki. Do dziś częściowo zachował się zarys jej kanału oraz sterczący ze ściany wał, na którym niegdyś znajdowało się młyńskie koło.
Budynek wygląda dziś na nieco zaniedbany i opuszczony, jednak jego wnętrze, do którego zajrzałam przez wybite okienko, nadal pachnie mąką.

Lokalizacja na Wikimapii

[Franek D.]

Wszyscy miejscowi mówią na niego "Młyn Wojasów w Podolanach". Jest częścią zwartego ciągu podolańskiej zabudowy. Leży przy drodze prowadzącej od centrum wsi ku rzece Rabie. Docierając na jej brzeg, zobaczyć można po drugiej stronie majaczące hen na horyzoncie budynki Marszowic.
Tymczasem nad zamkniętymi od kilku lat drzwiami oraz wrotami do młyna widnieją tablice "Młyn Wojasów / Wojasa w Marszowicach". Pan Adam Wojas, właściciel młyna wyjaśnił mi, że historyczna granica miedzy ziemią myślenicką (Podolany), a bocheńską (Marszowice) przebiega wąską drogą pomiędzy jego domem, a młynem. Ustaloną jeszcze przed wiekami granicę wyznaczała płynąca wówczas tędy Raba. Po przerzuceniu się rzeki do nowego koryta, granicę wyznaczało suche starorzecze. W poł. XIX w. właściciele Gdowa Fihauzerowie, zbudowali nad Rabą 3 młyny, w tym ten w Marszowicach. W miejscu rozwidlenia Raby i starorzecza, zbudowano jaz oraz poprowadzono od niego młynówkę. Za młynem aż do Raby ciągnęły się marszowickie pastwiska. Chłopaki w Marszowicach siadali na krowy i w ten sposób pokonywali rzekę. Każdego lata, od strony Podolan pasło się ponad 50 krów z Marszowic (chłopaki z Podolan musieli paść krowy na własnym pastwisku pod Wólka Zręczycką). W latach 60-tych XIX w. właścicielem marszowickiego młyna został wójt Podolan Jan Chanek i został pierwszym tutejszym młynarzem. W latach 20-tych XX w. młyn przeszedł na własność rodziny Wojasów z Klęczan http://mbc.malopolska.pl/Content/9351/g ... kow_04.pdf Tak więc przed wojną właścicielem i zarazem młynarzem był Rudolf Wojas, a w czasach PRL-u jego synowie Adam i Zdzisław. Później Zdzisław przejął tartak, zaś Adam pozostał przy młynie.

[Franek D.]

Dziś na wsi mało kto hoduje zwierzęta gospodarskie.Dawniej młyn pracował na okrągło. Dzień i noc mielił śrutę i otręby na paszę dla zwierząt oraz mąkę i kaszę dla ludzi. Jeszcze 8 lat temu był czynny.
Dziś stoi zamknięty, nikt nie przywozi do młyna zboża.

[Franek D.]

W rozmowie z p. Adamem Wojasem, dowiedziałem się, że zachowany wał od koła młyńskiego został zrobiony z wewnętrznej części potężnego dęba (nie z lasu, ale z pasieki), Koło młyńskie było podsiębierne, miało 5,0 m średnicy oraz 2,4 m szerokości. Jego łopaty zanurzały się na ¼ długości. Z grabu wykonane były zęby trybów, osadzone w dziąsłach żelaznych kół. Młynówka zaczynała się jazem na Rabie 500 m powyżej, po to by uzyskać duży spadek w rejonie młyna. Wewnątrz młyn ma trzy kondygnacje.

W 1958 r. o młynie został nakręcony film fabularny „Pigułki dla Aurelii” w reżyserii Stanisława Lenartowicza.

[Franek D.]

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Gdów podaje, że w tym miejscu pod adresem Podolany 163 znajduje się zagroda młynarska - własność Adama i Józefa Wojasów - obejmująca dwa młyny oraz tartak, drewniany z 1937 r., murowaną prądnicę do młyna z 1900 r., dom drewniany z przeł. XIX/XX w., murowaną stajnię ze spichlerzem z 1934 r. oraz drewnianą stodołę z 1942 r.
Pierwszy z dwóch młynów - drewniany młyn wodny o murowanych ścianach szczytowych - został zbudowany w 1924 r. oraz rozbudowany w 1932 r. W czasach PRL-u uległ modernizacji i otrzymał napęd elektryczny.
Drugi mniejszy, drewniany, również wodny - od wielu lat nieużytkowany - został zbudowany w latach 1932-33...

[Markot Roman]

O historii niewielkiej wsi Podolany nad Rabą jakoś mało jest informacji w mediach, nie spotkałem jak dotąd żadnego opracowania na temat dawnych jej dziejów. Opracowanie solidnej monografii wymaga sporego wysiłku i jak widać na razie brak chętnego, a być może leży u kogoś w szufladzie taki materiał i czeka na ujawnienie. Wieś zapewne jest stara, podobnie jak sąsiadujące z nią Zręczyce czy Zagórzany, istniała na pewno już w średniowieczu i liczy dobrych kilkaset lat. Przez wieki posiadała swoich dziedziców i właścicieli. Być może kiedyś terytorialnie należała nawet do Zręczyc i została wyodrębniona jako odrębna jednostka w wyniku podziału majątku. Przemawiał by za tym niewielki obszar, wciśnięty pomiędzy Zręczyce a Wólkę Zręczycką i niewielka liczba chałup. W 1776 r w Podolanch było kilkanaście zagród,(może 16 ?) zanumerowanych od południowej granicy ku Rabie.

Jako pasjonata lokalnej przeszłości, zainteresowała mnie ostatnio historia obecnego młyna w Podolanach. Z opracowania Leszka Grabowskiego można sądzić że jest dość skomplikowana i tym wpisem może przyczynię się trochę do jej wyjaśnienia lub zagmatwania. Z analizy katastralnej mapy widać, że pod koniec 19 wieku w Podolanach istniał jeden, raczej mały drewniany młyn, w miejscu gdzie obecnie stoją zabudowania Zdzisława i Zbigniewa Wojasów. W 1850 r było tu gminne pastwisko, w 1890 r pojawiła się już nowa zagroda z nr 28, prawdopodobnie z młynem i dojazdową drogą. Dlatego wydzielono dwie parcele budowlane, 42/1 - młyn i 42 /2 - część mieszkalna. Między potokiem a młynem wydzielono także parcelę gruntową 255/5, jako część przez którą doprowadzona jest woda na młyńskie koło. Innych młynów w tym czasie nie dopatrzyłem się, także po marszowickiej stronie. W 1857 r na drugim brzegu Raby stał jeszcze w Marszowicach młyn ale w 1890 r, po aktualizacji mapy jest już skreślony.

Niszczejący obecny młyn Wojasów faktycznie stoi już po marszowickiej stronie ale posiada nr 11 z Podolan. Zagroda ta musiała być wybudowana tuż przed 1900 r, co potwierdzają zresztą warunki zagospodarowania przestrzennego Podolan (prądnica z 1900 r).

Przy okazji, z analizy brudnopisu mapy katastralnej podczas aktualizacji około 1890 r, wynika że we wsi nie było ani dworu, ani nawet folwarku. Wówczas w Podolanach stały 34 zagrody, np. z nr 1 przy granicy z Zagórzanami zamieszkiwał Stanisław Ćwik, pod nr 20 znajdowała się karczma Atanazego Benoe, co wskazywało by że wcześniej wieś należała do spolonizowanej francuskiej rodziny szlacheckiej, w której rękach były między innymi Niegowić i Marszowice.

[Karolina Kot]

Tak prezentował się młyn w maju 2018 roku. Wszystko to wygląda bardzo ciekawie, na szczęście przez kilka lat niewiele się zmieniło. I oby ten stan utrzymał się jak najdłużej.

[Czech]

Zawód młynarza w rodzinie Wojasów zapoczątkował 100 lat temu Karol Wojas /zmarły w 1927/.
Po nim jego dwaj synowie użytkowali zbudowane obok siebie w latach międzywojennych dwa młyny. Większy należał do Rudolfa Wojasa /zmarłego w 1951/, natomiast stojący za nim mniejszy do Stefana Wojasa /zmarłego również w 1951/. Po wojnie Władza Ludowa potraktowała obu młynarzy jako kułaków przez co ich synowie musieli odsłużyć 3 lata wojska pracując w kopalniach węgla kamiennego w Wałbrzychu.

[Czech]

Syn Rudolfa Adam Wojas /mający dziś 87 lat/ po zelektryfikowaniu większego młyna użytkował go aż do pierwszych lat XXI w, mieląc w nim mąkę oraz wyrabiając kaszę.

[Czech]

Syn Stefana Jozef Wojas użytkował mniejszy młyn przerabiając w nim zboże na śrutę i otręby. Józef zmarł w 1990 r. w wieku 62 lat. Od tej pory opuszczony młyn /podobnie jak wiele innych polskich młynów/zamienia się w ruinę.