Ojców - młyn i tartak Boronia

[reporter]

Kompleks zabytkowych budynków położonych w cieniu skał Cichych nad potokiem Prądnik to nie wątpliwie najciekawszy przykład architektury przemysłowej. W jego skład wchodzi budynek młyna i tartaku wodnego oraz zabudowania gospodarcze.
Ten dziewiętnastowieczny zespół funkcjonował do początku lat dziewięćdziesiątych.
Przez długie lata, podobnie jak większość nieczynnych obiektów, popadał w ruinę.
Po gruntownym remoncie został udostępniony zwiedzającym w maju br.

[reporter]

Tartak:

[Karolina Kot]

Wstęp na teren "Boroniówki" jest odpłatny, ale powyższe zdjęcia pokazują, że chyba warto tam zajrzeć.
Dzięki!

[Franek D.]

Naprawdę warto! Postaram się stopniowo to udowodnić.
Na wstępie małe porównanie wielkiego dzieła, jakie w tym miejscu dokonali nowi właściciele młyna i tartaku Boronia (dawne zdjęcia z galerii lokalnego mini-muzeum).

[Franek D.]

Myślę, że należy dodać małe sprostowanie, dotyczące tytułu.
Młyn leży na terenie wsi Grodzisko nr 22 (poczta 32-043 Skała), blisko granicy z Ojcowem - na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego.
Ponieważ w Polsce jest ok. 100 Grodzisk, popieram podaną w tytule lokalizację.

Osada Młynarska stanowi formę czynnego skansenu. Dokładna prezentacja całego cyklu pracy młyna wodnego oraz tartaku wodnego, była dla mnie wspaniałą lekcją z historii techniki.

[Franek D.]

Osada młynarska obejmuje odrestaurowane zabudowania przemysłowe, mieszkalne oraz gospodarcze. Większość z nich pochodzi z poł. XIX w.
Drewniany młyn oraz zrekonstruowany tartak stanowią wspaniały przykład architektury przemysłowej z czynnymi nadal, zabytkowymi urządzeniami.

[Franek D.]

Zapiski historyczne mówią, że od XV w. w tym miejscu stał młyn należący do Klarysek z tutejszego Grodziska (oraz z Krakowa). W 1816 r. zakonnice sprzedały młyn i tartak wodny prywatnemu właścicielowi.
W okresie międzywojennym XX w. zabudowania należały do braci Karola Boronia (młyn) i Szczepana Boronia z małżonką Kamilą (tartak) /nie wiem, czy dobrze zapamiętałem słowa przewodniczki ?/. Wtedy też główny budynek został przegrodzony ścianą działową.

Zachowało się wiele starych fotografii rodziny Boroniów i ich zabudowań. Galeria zdjęć jest prezentowana w suszarni na poddaszu młyna.

[Franek D.]

W tym młynie bardzo łatwo jest zrozumieć cały proces produkcji mąki.

Jego maszyneria wcale nie jest duża. Składa się z 3 części: mlewnika, pytla i sortownika.
W drewnianej obudowie mlewnika umieszczone są dwa kamienie młyńskie o średnicy po 90 cm: dolny cieńszy i nieruchomy – leżak oraz górny, grubszy i obracający się – biegun. Pomiędzy kamieniami młyńskimi znajduje się niewielka przerwa, regulowana w zależności od grubości przemiału. Ziarno wsypywane jest do umieszczonego nad mlewnikiem kosza, skąd potrząsane, przemieszcza się stopniowo do otworu w górnym kamieniu - oka bieguna.
W skrzyni pytla zawieszony jest pod ukosem długi na 2,5 m wełniany rękaw. Trzepiący się rękaw przesiewał mąkę oddzielając ją od grubszych kawałków. Dalszą, podobną rolę spełnia sortownik, oddzielający mąkę razową od otrąb przeznaczonych na paszę.

Można tu zobaczyć wszystko od początku, czyli od puszczenia koła w ruch...

[Franek D.]

Młyn miele zboże w dolej części budynku. Tu jest ono ważone, sprawdzane dotykowo pod względem wilgotności i wizualnie pod względem czystości. Zanieczyszczone łuskami chwastów i nasionami kąkola, poddawane jest sortowaniu w wiatrownicy. Tak przygotowane zostaje wsypane przez młynarza do kosza i poddane procesowi przemielenia. Otrzymana mąka oraz otręby wkładane są szufelką do worków i znów ważone. Później pomocnik młynarza - młynarczyk - schodami wynosi na plecach worki na górną części budynku zwaną suszarnią. Po pewnym czasie worek z mąką wydawany jest przez okno i opuszczany na linie do podstawionej pod młyn furmanki.

[Franek D.]

Młyn jest formą mini-skansenu. Zgromadzono w nim szereg muzealnych eksponatów.

W czasie okupacji Boroniowie ukrywali w pomieszczeniu za psią budą żydowską rodzinę, która dzięki nim przetrwała Holocaust.
Po wojnie wdzięczni za uratowanie przysyłali Boroniom paczki z Izraela z cytrusami w skrzynkach, takich jak ta na pierwszym zdjęciu.