Piekary Śląskie - Dąbrówka Wielka, miejsce po młynie Opara

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Piekary Śląskie - Dąbrówka Wielka, miejsce po młynie Opara

Postautor: Karolina Kot » czwartek 16 mar 2017, 20:47

W Dąbrówce Wielkiej, nad rzeką Brynicą, istniały niegdyś dwa wodne młyny. Pierwszy z nich, starszy, znajdował się na północnym stoku Sośniej Góry, stosunkowo dobrze znanej z uwagi na znajdującego się nań cmentarz choleryczny. Zakład ten zawalił się w roku 1938, podmyty wodami rzeki.
Drugi młyn, pochodzący prawdopodobnie z XVII wieku i wielokrotnie przebudowywany, zlokalizowany był przy granicy z Żychcicami, w rejonie dzisiejszej oczyszczalni przy ulicy Jana Sadowskiego.
Młyn ten od dziesięcioleci należał do rodziny Opara i od tego rodu przejął swą nazwę. W XIX wieku jego gospodarzem lub najemcą był młynarz Maciej Schwainoch, a jednym z ostatnich właścicieli był niejaki Klik.
Budynek młyna nie był duży, połączono go z domem mieszkalnym właściciela, a całość przykryto wspólnym, przyczółkowym dachem. Urządzenia napędzane były za pomocą drewnianego koła podsiębiernego. Przepływająca w pobliżu zakładu Brynica tworzyła liczne rozlewiska, ponad którymi przerzucono most (widoczny na archiwalnych mapach), wykorzystywany przez polskich robotników.
Młynarz miał pobierać od nich myto za każdorazowe przejście na drugą stronę rzeki i zarazem granicy.

Młyn Opara przetrwał II Wojnę Światową i przeszedł na własność KWK "Andaluzja". Jego zabudowania istniały jeszcze do lat 60. XX wieku, mieszcząc fermę drobiu.
Rozebrano je w związku z budową osadników istniejącej w tym miejscu obecnie oczyszczalni.
Aktualnie po dawnym młynie nie został żaden ślad (znajdował się on mniej więcej w rejonie ostatniego, najbardziej wysuniętego na południe basenu oczyszczalni). Przebudowano także i uregulowano koryto Brynicy.

Zdjęcia miejsca, w którym znajdował się młyn Opara wykonałam w marcu 2017 roku.
Zdjęcie archiwalne: StareMiejsca.pl
Źródło informacji: dabrowkawielka.pl
Współczesna lokalizacja dawnego młyna
Załączniki
Brynica.JPG
Brynica.JPG (135.47 KiB) Przejrzano 5189 razy
Miejsce po młynie Opara (3).JPG
Miejsce po młynie Opara (3).JPG (80.59 KiB) Przejrzano 5189 razy
Miejsce po młynie Opara (2).JPG
Miejsce po młynie Opara (2).JPG (98.33 KiB) Przejrzano 5189 razy
Miejsce po młynie Opara (1).JPG
Miejsce po młynie Opara (1).JPG (118.05 KiB) Przejrzano 5189 razy
Jakieś stare, reliktowe rozlewisko.JPG
Jakieś stare, reliktowe rozlewisko.JPG (105.94 KiB) Przejrzano 5189 razy
Widok na Żychcice.JPG
Widok na Żychcice.JPG (116.61 KiB) Przejrzano 5189 razy
Młyn Opara - zdjęcie ze strony StareMiejsca.jpg
Młyn Opara - zdjęcie ze strony StareMiejsca.jpg (46.86 KiB) Przejrzano 5189 razy
Mapa wiek XIX, Źródło Archiwum Państwowe Katowice.jpg
Mapa wiek XIX, Źródło Archiwum Państwowe Katowice.jpg (60.48 KiB) Przejrzano 5189 razy
Na mapie z końca XIX wieku.jpg
Na mapie z końca XIX wieku.jpg (92.48 KiB) Przejrzano 5189 razy
Na mapie z lat 20. XX wieku.jpg
Na mapie z lat 20. XX wieku.jpg (61.73 KiB) Przejrzano 5189 razy
Na WIGówce.jpg
Na WIGówce.jpg (97.39 KiB) Przejrzano 5189 razy
Na powojennej mapie z połowy XX wieku.jpg
Na powojennej mapie z połowy XX wieku.jpg (65.91 KiB) Przejrzano 5189 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 585
Rejestracja: piątek 04 lis 2016, 18:51
Lokalizacja: Bytom

Re: Piekary Śląskie - Dąbrówka Wielka, miejsce po młynie Opara

Postautor: Velder » poniedziałek 16 paź 2017, 23:06

Szperając po zasobach Śląskiej Biblioteki cyfrowej, natrafiłem przypadkiem na relację z wycieczki do młyna Opara, zawartą w kalendarzu „Heimatkalender” z 1944 roku.
Może nie wniesie wiele do historii młyna, ale ja tam akurat lubię odkopywać różne dawne opowieści ;). Poniżej kilka przetłumaczonych fragmentów:

W piękny zimowy dzień postanowiliśmy zrobić sobie małą wycieczkę do młyna Opara, należącego pod gminę Brzozowice-Kamień. […]
Jak tylko wchodzimy na teren gospodarstwa, o naszym przybyciu oznajmia donośnym szczekaniem pies gospodarski - wierny stróż. Mistrz młynarstwa K.* wychodzi nam naprzeciw i wita serdecznie, ciesząc się, że ma okazję pokazać nam swój młyn.
Po nadwietrzałej i poczerniałej od starości drewnianej budowli widać, że stoi tu już od ponad 200 lat. Nawet wystrój wnętrz nosi ślady sędziwego wieku. Koło młyńskie jest wprawdzie niewidoczne, lecz jego łopatki obracają się w poprowadzonym pod młynem kanałem młynówki. Jednak ono - jak i kamienie młyńskie, które na zewnątrz stoją oparte o szopę - przeszły już w stan spoczynku, od kiedy młyn wyposażono w nowoczesny napęd turbinowy, umożliwiający pracę na walcach. Jeden ze starych kamieni młyńskich służył nawet poprzedniemu właścicielowi młyna jako próg do drzwi wejściowych. Jego zarys da się jeszcze rozpoznać przy wejściu do domu, do którego wchodzi się przez drzwi, opatrzone w piękny, półkolisty łuk z datą 1830.

Państwo K. mieszkali w młynie Opara 50 lat, do momentu, kiedy to w pierwszych latach polskich rządów, z nakazu polskich służb, dotychczasowy dzierżawca musiał opuścić młyn. Stało się to niedawno po tym, jak w 1919 r. jego brat został zastrzelony przez powstańca na moście nad Brynicą, tuż przed młynem. Jednak po wkroczeniu niemieckich wojsk na wschodzie Górnego Śląska, młynarz K. z rodziną mógł w końcu powrócić w swoje ojczyste progi, które kryją dla niego tyle wspomnień z młodości i dzieciństwa.

Pan K. opowiada dalej, że młyn Opara był wcześniej okazałą posiadłością, do której przynależały także kuźnia, kołodziejstwo oraz pokaźne połacie ziemi. Poza tym, jego ojciec miał również prawo do poboru opłat za korzystanie z przejścia granicznego do dawnej „rosyjskiej Polski”. Przejście to było w ciągłym użyciu – raz, że korzystali z niego ludzie mieszkający po drugiej stronie, którzy pragnęli przemielić swoje zboże w młynie Opara; dalej pracownicy tutejszych kopalń; kończąc na tych, którzy cenili sobie dobre niemieckie towary. W szczególności maszyny do szycia, instrumenty muzyczne, ale przede wszystkim uwielbiany po tamtej stronie alkohol były chętnie wywożone. Pod osłoną nocy, rzeczy te były też często szmuglowane przez przemytników na drugą stronę, w związku z czym wielokrotnie dochodziło do emocjonujących, a czasem i zabawnych przygód, o których młynarz K. bardzo chętnie nam opowiada.
Pewnego dnia rodzina K. zauważyła, że ich wierna gosposia bywała co pewien czas jakoś dziwnie radosna i rozweselona. Wkrótce wyszło na jaw, że odkryła ona skrytki przemytników alkoholu i zapewniła sobie działkę tego pysznego napitku, którym później się uraczyła.
Alkohol przeważnie przemycano w świńskich pęcherzach, które wpuszczano do wody czekając, aż pokonają pewną odległość z nurtem rzeki, aby później odłowić je w bezpiecznym miejscu. Niestety, od czasu do czasu takie pływające „tankowce” odkrywali celnicy, którzy je później przestrzeliwali, a cenny trunek ulatywał do Brynicy. Nierzadko dochodziło również do sytuacji, kiedy szmuglerzy, pomiędzy którymi dochodziło często do bójek, niszczyli sobie nawzajem towar. Dziś, jako że granica celna już nie istnieje, takie opowieści o przemytnikach brzmią jak bajki.

[…]Po przejęciu młyna, Pan K. doprowadził go w ciągu ostatnich 2 lat do porządku i zainstalował nowe wyposażenie, dzięki któremu zakład może teraz pracować na wyższych obrotach. Chętnie zabiera nas na obchód po młynie, pokazując dokonane usprawnienia i zapewnia nas, że zakład pracuje dzień i noc. Kołatanie kół wkrótce porywa nas bez reszty i nawet pan K. wyjaśnia, że odgłos zakładu tak wszedł mu w krew, że nie chce już za nim tęsknić. Tymczasem świeży zapach mąki sprawia, że zaczynamy rozmyślać nad żywotem naszego chleba powszedniego. […]

autor: R. Elsner

* nazwiska nie podano, ale można przypuszczać, że chodzi o Klików.

W ramach ciekawostki dodam, że nazwisko tej rodziny dawniej zapisywano jako Klück, a właścicielem młyna w 1914 roku był Johann Klück - co wyczytałem w księdze adresowej pochodzącej z tegoż to roku.
Załączniki
mlyn Opara.jpg
mlyn Opara.jpg (125.21 KiB) Przejrzano 4887 razy


phpbb 3.1 styles demo

Wróć do „Województwo śląskie”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 2 gości