Szczekociny - młyn elektryczny przy ulicy Lelowskiej

[Karolina Kot]

Przy bocznej drodze, odchodzącej od ulicy Lelowskiej w Szczekocinach, nieopodal miejsca, gdzie znajdował się niegdyś nowy cmentarz żydowski, nad brzegiem Pilicy, dostrzec można całkiem miły dla oka budynek drewnianego młyna zbożowego, pierwotnie wodnego.
Jest to najpewniej nadal czynny obiekt, napędzany już jednak za pomocą prądu elektrycznego.
Podczas regulacji brzegów Pilicy z jakiegoś powodu ominięto zakole, przy którym młyn się znajdował, przez co koło młyńskie stało się bezużyteczne.

Lokalizacja
Zdjęcia pochodzą z kwietnia 2014 roku.

[Grzegorz Onyszko]

Drewniany młyn wodny nad rzeką Pilicą w Szczekocinach, odcięty od rzeki wałem przeciwpowodziowym. Obecnie jest to młyn elektryczny. Zlokalizowany przy ulicy Lelowskiej, a właściwie bocznej uliczki (w prawo, jadąc od drogi nr 78 (ul. Śląska)). Młyn powstał najprawdopodobniej w okresie międzywojennym

[dinictis felina]

Ten młyn nie miał koła tylko turbinę Francisa,do końca lat 70-tych działała w najlepsze okresowo wspomagana silnikiem elektrycznym.Kiedy właściciel zobaczył co zamierzają melioranci był gotów ponoć wręczyć łapówkę aby nie odcięto go od rzeki...Bezskutecznie.
Całość pozostaje do dziś pomnikiem głupoty technokratów epoki gierkowskiej,podobnie jak cała regulacja górnego biegu Pilicy.Turbinę jak widać już ktoś zabrał-10 lat temu jeszcze była razem z drewnianą budką,przekładnią i wałem transmisyjnym łączącym ją z budynkiem młyna.
Kiedy będziesz tam jeszcze raz polecam do wglądu jeszcze 3 ciekawe miejsca niedaleko.
Pierwsze to pozostałości (relikty) dużego tartaku z napędem wodno-kołowym.Znajdował się on na Pilicy jakieś 1,5 km. w dół rzeki za drugim opisanym tu młynem.PRZYBLIŻONA (podkr.) lokalizacja to jakieś 50st.38'N 19st.48'E w/g Google'a.Tartak należał do żydowskich kupców ze Szczekocin.Podczas wojny skonfiskowany następnie zniszczony.Do dziś zachował się duży mur oporowy z cegły oraz resztki drewnianej zapory.Jak dobrze poszukasz to może coś jeszcze znajdziesz...
Drugie to duży,murowany młyn wodny obok pałacowego parku w Szczekocinach.Zbudowany pod koniec XIX wieku na miejscu wcześniejszego drewnianego.Od lat 60 tych XX nieczynny,włączony do kompleksu spółdzielczych zakładów metalowych.Podczas regulacjii Pilicy zasypano młynówkę i zniszczono zaporę.Lokalizacja 50°37'31.5"N 19°49'39.3"E .

Trzecie to tzw."spalony młyn" w dawnej wsi Zawodzie-obecnie jest to część Szczekocin.Był tam ogromny,drewniany młyn zbudowany na pocz.XX wieku najnowocześniejszy w całej okolicy.Obok niewiele mniejszy murowany budynek magazynu/mieszalni.Całość robiła wspaniałe wrażenie.Po wojnie upaństwowiony,własność spóldzielni.W 1976 roku spłonął w wyniku zwarcia instalacjii elektrycznej.Po kilku latach na jego ruinie powstała mała elektrownia wodna,nigdy jednak nie uruchomiona (!!!).Obecnie na parceli po młynie jest:
-wspomniany wcześniej magazyn mąki,
-mały budynek niedoszłej elektrowni,w środku zabytkowa turbina Francisa jeszcze po młynie,
-zapora odnowiona w dobrym stanie,
-blok mieszkalny z lat 80-tych i sklep przemysłowy.
Całość częściowo ogrodzona ale dostępna z ul.Żeromskiego.Lokalizacja
50°37'35.2"N 19°49'50.9"E .

[dinictis felina]

No,tu się nie napracowałem...

S.RECON.jpg (91.78 KiB) Przejrzano 17882 razy

[dinictis felina]

Jeszcze odnośnie młyna opisanego tu jako "młyn we Sprowie".
Ta nazwa może być myląca,gdyż wszyscy miejscowi nazywają ten obiekt "młynem w Czarnym Lesie" od uroczyska znajdującego się tuż obok.Za sprawą nowego podziału administracyjnego znalazł się w woj.świętokrzyskim podczas gdy stawy obok niego w woj.śląskim.Tymczasem był to zawsze jeden "kompleks"-młyn spiętrzał wodę dla stawów a jeszcze do niedawna mielono w nim pokarm dla karpi tzw.śrutę.
Ten młyn bardzo długo zachował koło,ponoć było jeszcze po wojnie.Jego obecny wygląd to efekt gruntownej przebudowy z przełomu lat 60/70tych-wcześniejsza zapora była całkowicie drewniana i wyglądała z grubsza tak:

CL.RECON.jpg (100.7 KiB) Przejrzano 17823 razy

Jej resztki dalej tkwią pod wodą.
Obok jeszcze dwa ciekawe miejsca:
-kopiec będący pozostałością budowli obronnej z okresu wczesnego średniowiecza.Jak się zdaje już go "obczailiście".Dodam tylko że do początku lat 80-tych to miejsce wyglądało całkiem inaczej;kopiec wypiętrzał się wysoko nad ziemię a dookoła był podmokły teren obrośnięty szuwarami.Miejscowi opowiadali historie o "zbójach" którzy mieli tu swoją siedzibę.Ponoć swoim koniom przykuwali podkowy tyłem do przodu i tak mylili pościg...Podczas regulacjii rzeki teren dookoła splantowano a koparki prawie że rozjechały sam kopiec.Barbarzyństwo...
-las za stawami.Skrywa on dobrze zachowane pozostałości niemieckich liniii obronnych zbudowanych jesienią 1944.Okopy,transzeje,stanowiska dział i ckm-ów ciągnęły się kilometrami wzdłuż rzeki.Po wojnie wszystko to zaorano-pozostały tylko te resztki.

[dinictis felina nr.2]

Witam po dłuższej przerwie...
Jak widzę zamierzona wyrawa do Szczekocin w celu weryfikacji materiału nie doszła na razie do skutku (życie,obowiązki itp).W związku z tym postanowiłem nadać trochę więcej szczegółów o opisanych tam obiektach.Najpierw "spalony młyn" w dzielnicy ZARZECZE (nie Zawodzie jak błędnie napisałem).
-Tak wyglądał przed pożarem w 1976 (zdjęcie z lat 50-tych):
download/file.php?mode=view&id=154325
Zwraca uwagę nietypowa architektura;spadzisty dach z oknami i brak osobnego pomieszczenia na turbinę.Po prawej widoczny fragment zastawki regulacyjnej kierującej wodę do młynówki następnego obiektu jaki tu opiszę.Po lewej magazyn zboża.
download/file.php?mode=view&id=154328
-Tak to miejsce wygląda teraz:
download/file.php?mode=view&id=154329
Strzałki od lewj do prawej:
-magazyn zboża (zachowany w całości),
-budynek niedoszlej elektrowni na orginalnym fundamencie po młynie (w środku turbina i niekompletny blok generatora),
-zapora metalowo-drewniana (przed pożarem cała z drewna),
-resztki wspomnianej zastawki.
Ta zastawka kierowała wodę do DRUGIEGO wspomnianego młyna przerobionego potem na spółdzielcze zakłady metalowe.Tak wyglądał ten młyn kiedy jeszcze działał:
download/file.php?mode=view&id=154330
Obecnie młynówka jest zasypana a zapora zniszczona.Budynek zachowany w całości.
pow.fotografie wygrzebałem w sieci.

[dinictis felina nr.2]

Wszystko się totalnie pomerdało...Zdjęcia zamiast w tekście wyszły poniżej. Sądzę jednak, że każdy prawidłowo odczyta ich kontekst (kolejność 1-2-3 zachowana).

[dinictis felina nr.2]

...I na koniec jeszcze uproszczony szkic przedstawiający lokalizację w/w obiektów na terenie Szczekocin-Zarzecza.
Odnogi Pilicy zaznaczone na jasno-niebiesko zostały zasypane podczas regulacji rzeki w 1980 roku.

mapa.jpg (50.39 KiB) Przejrzano 14432 razy

Na razie to wszystko.Pzdr.

[dinictis felina nr.2]

A jeszcze coś...Pisałem o pozostałościach (reliktach) po dużym tartaku wodnym na Pilicy.Teraz podam DOKŁADNĄ lokalizację tego obiektu: przy moście na drodze do Dębowca.
I jeszcze fot.z perspektywy kajaka.

tartakslim.jpg (226.74 KiB) Przejrzano 14383 razy

Widać mur oporowy z czerwonej cegły i resztki po zaporze.