Nowy Wiśnicz - zamek

[Mario]

Zamek Kmitów, później Lubomirskich jest jednym z najwspanialszych zabytków w Małopolsce. Otoczony wieżami, obwarowany fortyfikacjami przyciąga dziś licznych turystów. Kilkadziesiąt lat temu stanowił ruinę, obecnie dzięki trwającej renowacji, stopniowo powraca do czasów swojej świetności, jaką miał w pierwszej poł. XVII w. za wojewody krakowskiego Stanisława Lubomirskiego.
Zamieszczone przeze mnie zdjęcia pochodzą z lat 2006-15. Na początek - Przed wejściem na zamek.

[Mario]

Czworoboczna bryła zamku kryje w środku wewnętrzny dziedziniec z renesansowymi krużgankami oraz pomysłową imitacją okien na pustej ścianie.

[Mario]

Miniatury kolejnych etapów rozbudowy zamku, są ilustracją do jego historii:
Najstarsza, gotycka część zamku Kmitów pochodzi z XIV w. Dwa wieki później, najsłynniejszy z Kmitów Piotr V, marszałek wielki koronny na dworze Zygmunta Starego, nadał zamkowi cechy renesansowe. Po nim żupnik krakowski Sebastian Lubomirski odkupił od Kmitów zamek (wraz z herbem). Jego syn Stanisław Lubomirski, w latach 1615-21 przebudował zamek wg planów Macieja Trapoli, nadając mu cechy barokowe. Zamek opuszczono po pożarze w 1831r. Później przeszło wiek czasu pozostawał w ruinie.

[Mario]

W komnatach na ekspozycji muzealnej zamieszczone są zdjęcia reliktów dawnych kominków, które zachowały się wśród zamkowych ruin. Jak widać, obecne kominki nie stanowią ich replik, lecz zostały zupełnie przypadkowo odtworzone.

[Mario]

Renowację zamku w dużej mierze finansuje Fundacja Książąt Lubomirskich. Z jej środków od 1901 do 1939 r. pod kierunkiem Adolfa Szyszko-Bohusza prowadzono pierwsze prace remontowe. Kolejne prace nastąpiły pół wieku później - w 1989 r.
W otwory drzwiowe do komnat w miejsce rozbitych powróciły nowe portale wejściowe. Ich belkowanie często zdobi kartusz z herbem Lubomirskich "Szreniawa bez Krzyża" - zakrzywionej laski zwanej Krzywaśń.
Podawana jest wersja, jakoby Sebastian Lubomirski, rządzący królewskimi kopalniami soli w Bochni i Wieliczce, po dorobieniu się olbrzymiej fortuny nabył od spadkobierców Kmitów ich herb szlachecki (wraz z zamkiem w Wiśniczu). Wcześniejszy herb "Szreniawa" posiadał krzyż i przedstawiał zakola rzeki Szreniawy. Notowany był już na pieczęciach Jana Kmity z Wiśnicza z 1371 i 1376 r.

[Mario]

Nad zamkiem góruje 5 wież. W zachodnim narożniku stoi pierwsza, najokazalsza i najbardziej znana - tzw. Wieża Królowej Bony. Pod jej charakterystycznym hełmem umieszczona jest wąska galeryjka pozbawiona balustrady. Taka nietypowa forma zapewniała utrzymanie stałej czujności przez spacerującego w nocy po galeryjce wartownika. Podanie głosi, że podczas hucznej uczty u Kmitów, królowa Bona siedząc na osiołku trzykrotnie objechała wąską galeryjkę.
Druga kwadratowa wieża znajduje się pośrodku północnej, a zarazem frontowej elewacji. Posiada czterospadowy dach.
Trzecia oraz piąta, usytuowane są w przeciwnych narożnikach. Są podobne do siebie, chociaż południowa ma wiele małych okien.
We wschodnim narożniku stoi jeszcze czwarta wieża, która do połowy jest czworoboczna zaś wyżej ma dwa narożniki ścięte, przez co nie jest jak się wydaje ośmioboczną, ale sześcio-.

[Mario]

Od strony pd-wsch, między wieżą 3 i 4 góruje jeszcze kopuła wspaniałej kaplicy zamkowej.
Na zamek prowadzą bramy i solidne drzwi.

[Mario]

Barokowa kaplica zamkowa została zbudowana w 1621 r. Od kilku lat stanowi kaplicę grobową Lubomirskich.
Książę Stanisław Lubomirski, słynny obrońca Chocimia, po latach był pochowany w 1649 r. w krypcie grobowej pod znajdującym się nieopodal, fundowanym przez niego kościołem klasztornym Karmelitów Bosych – obecnie teren ciężkiego więzienia w Wiśniczu. Tamta krypta przez wieki była mauzoleum rodowym Lubomirskich. W 1951 r. sarkofag z ciałem Lubomirskiego przeniesiono na zamek i ustawiono w niegodnym jak na księcia miejscu - w pomieszczeniu przeznaczonym dla służby zamkowej.
W 2009 r. administrujący zamkiem samorząd Nowego Wiśnicza zdecydował, aby przenieść sarkofag wraz z innymi do utworzonej pod kaplicą zamkową krypty.
Kaplicę przykrywa wspaniała kopuła, ozdobiona pomysłową polichromią, której odpowiednio cieniowana forma daje złudzenie trójwymiarowych stiuków.

[Mario]

Piotr Kmita (a później pewnie też i prawdopodobnie Stanisław Lubomirski) przygotowywał się do spowiedzi, modląc się gorliwie przy klęczniku umieszczonym w kącie górnej salki (obok zamkowej kaplicy). Jako mężczyzna o uprzejmym i kurtuazyjnym zachowaniu, pozwalał swojej małżonce pierwszej się spowiadać przy stojącym naprzeciw konfesjonale. Dziś w tej salce jest jedna z największych zamkowych atrakcji. Sufit pomieszczenia został tak skonstruowany, że wypowiedziane szeptem słowo w miejscu gdzie kiedyś stał konfesjonał doskonale słychać po drugiej stronie, tam gdzie był klęcznik.

..."Kochał ją tak, że gdy zmarła, wiózł jej trumnę przez całą Rzeczpospolitą z Krakowa do Wilna, idąc pieszo za karawanem"...
Zygmunt August zawarł potajemny ślub z Barbarą Radziwiłłówną (wdową po Gasztołdzie), co wywołało burzę wśród szlachty oraz spotkało się ze sprzeciwem Zygmunta Starego oraz Bony. Na sejmie piotrkowskim w 1548 r. Piotr Kmita z Wiśnicza żądał unieważnienia małżeństwa. Legenda głosi, że z polecenia Bony - Piotr Kmita, goszcząc na swoim zamku Barbarę - podał jej wolno działającą, śmiertelnie skuteczną truciznę.

[Mario]

Południowo-zachodnia ściana zamku, obramowana wieżą Bony oraz 5 - okrągłą wieżą, ma w połowie wysokości balkon wsparty na dwóch filarach i trzech przyporach. Rozpościera się z niego panorama na miasto oraz wystające na horyzoncie pojedyncze góry Beskidu Wyspowego. Pięć rzędów okien nad balkonem należą do wielkiej sali balowej.