Bitwa pod Nachodem

[Markov]

17 czerwca 1866 roku wybuchła wojna prusko-austriacka, ale już poprzedniego dnia wojska pruskie rozpoczęły działania przeciwko Saksonii, zajmując jej terytorium do 20 czerwca.
23 czerwca pruskie 1. Armia oraz Armia Łaby wkroczyły na terytorium Austrii w pasie między Górami Łużyckimi a Karkonoszami. I tutaj właśnie była skupiona główna uwaga austriackiego dowództwa, które początkowo nie poświęcało zbyt wiele uwagi oddziałom pruskiej 2. Armii rozlokowanym na Dolnym Śląsku, tym bardziej że podczas gdy dwie pozostałe pruskie armie już walczyły, ta dalej stała na pozycjach wyjściowych. Do akcji przystąpiła dopiero rankiem 27 czerwca przekraczając granicę trzema zgrupowaniami:
I. Korpus generała Bonina maszerował z Lubawki na Trutnov, Korpus Gwardii z Nowej Rudy na Broumov, V. Korpus generała Steinmetza z Dusznik na Nachod, zaś VI. Korpus miał posuwać się nieco z tyłu za V. będąc odwodem armii.
Jednak już 26 czerwca około godziny 17 czołówki V. Korpusu pod dowództwem generała Lowenfelda przekroczyły granicę koło Belovsi i późnym wieczorem zajmując Nachod.

To właśnie w Belovsi poległ pierwszy żołnierz jeśli nie w całej wojnie, to na pewno na tym teatrze działań. Josef Souček, żołnierz austriackiego 35 Pułku Piechoty zginął ugodzony odłamkiem granatu artyleryjskiego który trafił w róg budynku urzędu celnego. Został pochowany obok wspomnianego budynku i spoczywa tam po dziś dzień, a na jego grobie ustawiono w 1881 roku pomnik.

[Markov]

Do obrony rejonu Nachodu dowództwo austriackie wyznaczyło tylko VI. Korpus generała Ramminga, który w czasie kiedy wojska pruskie zajmowały Nachod obozował w rejonie Nowego Miasta nad Metują z rozkazami marszu dalej na zachód. Zajęcie przez Prusaków Nachodu było dla dowództwa austriackiego zaskoczeniem i rozkaz zmiany kierunku marszu Ramming otrzymał dopiero nad ranem.
Cztery brygady austriackiego VI. Korpusu ruszyły w kierunku Czeskiej Skalicy i Nachodu. Tutaj jednak dowódca VI. Korpusu popełnił ogromny błąd, nie obsadził bowiem w pierwszej kolejności strategicznie położonych wzgórz w rejonie Vysokova i Václavic, przez które należało przejść idąc z Nachodu w kierunku Hradca Kralove. Uczynili to za to już rankiem 27 czerwca Prusacy, co również zaskoczyło Austriaków przekonanych że wojska pruskie są dopiero w Nachodzie. Wzgórza trzeba było zatem zdobywać.
Pierwsza na miejsce przybyła brygada generała Hertweka. Według tradycji jej dowódca nie posłuchał informacji mieszkańców o położeniu pozycji pruskich i możliwości skrytego do nich podejścia lasem i nakazał o godzinie 10. atak otwartym terenem. To jak i następne natarcie załamały się w ogniu szybkostrzelnych pruskich karabinów z bardzo wielkimi stratami Austriaków.
Jedynie morawskiemu 25 Batalionowi Strzelców Polowych udało się obsadzić kościół w Vaclavicach a części 4 Pułku Piechoty zająć wieś.

[Markov]

Pomnik w Vaclavicach poświęcony żołnierzom 25 Batalionu Feldjegrów

IMG_6911.JPG (143.76 KiB) Przejrzano 10979 razy

DSCF9233.JPG (143.57 KiB) Przejrzano 10979 razy

DSCF9235.JPG (132.8 KiB) Przejrzano 10979 razy

DSCF9236.JPG (118.42 KiB) Przejrzano 10979 razy

Oraz całemu austriackiemu VI. Korpusowi

IMG_6955.JPG (93.26 KiB) Przejrzano 10979 razy

DSCF9244.JPG (72.76 KiB) Przejrzano 10979 razy

DSCF9245.JPG (84.78 KiB) Przejrzano 10979 razy

IMG_6915.JPG (50.03 KiB) Przejrzano 10979 razy

IMG_6917.JPG (60.85 KiB) Przejrzano 10979 razy

IMG_6920.JPG (85.24 KiB) Przejrzano 10979 razy

[Markov]

Po przybyciu na miejsce pozostałych trzech brygad VI. Korpusu generałów Jonaka, Rosenzweiga i Waldstattena oraz brygady jazdy gen. Schindlockera Austriakom udało się z wielkimi stratami wyprzeć oddziały pruskie z lasu na północ od stacji kolejowej w Vaclavicach.

Las istnieje do dzisiaj, a w jego mrocznym wnętrzu napotkać można pamiątki tamtych krwawych bojów.

Na skraju lasu napotkamy tzw. Krzyż Wimpffena ustawiony na grobie 52 żołnierzy austriackiego 20 Pułku Piechoty, rekrutowanego w Galicji i złożonego z Polaków. Pułk ów po południu 27 czerwca przeszedł vaclavicki las i wyszedł na otwarte pole atakując Prusaków którzy wcześniej wycofali się do sąsiedniego lasu Branka za drogę Nachod - Nowe Miasto nad Metują. Natarcie zostało zatrzymane w ogniu pruskich karabinów a 20. Pułk poniósł ciężkie straty, ciężko ranny został też jego dowódca, pułkownik Alfons von Wimpffen, który zmarł miesiąc później w lazarecie na zamku w Nachodzie po amputacji ręki.
Ciekawym jest fakt, że honorowym właścicielem 20. Pułku był pruski następca tronu książę Fryderyk i który spotkał się z pułkownikiem Wimpffenem przed jego śmiercią.

IMG_6925.JPG (134.14 KiB) Przejrzano 10953 razy

IMG_6927.JPG (77.84 KiB) Przejrzano 10953 razy

Nieopodal w polu widać mogiłę dwóch austriackich oficerów

IMG_7170.JPG (86.78 KiB) Przejrzano 10953 razy

IMG_7171.JPG (127.76 KiB) Przejrzano 10953 razy

IMG_7172.JPG (109.36 KiB) Przejrzano 10953 razy

[Markov]

A nieco dalej w głębi lasu dość trudny do odnalezienia obelisk na miejscu potyczki kawaleryjskiej

[Markov]

Na zachodnim skraju lasu w pobliżu Vaclavic napotkamy pamiątkową tablicę poświęconą pułkownikowi Wimpffenowi

IMG_6942.JPG (129.81 KiB) Przejrzano 10953 razy

IMG_6941.JPG (114.8 KiB) Przejrzano 10953 razy

Oraz pomnik na grobie 50 poległych żołnierzy

IMG_6939.JPG (140.73 KiB) Przejrzano 10953 razy

IMG_6944.JPG (82.68 KiB) Przejrzano 10953 razy

A także mogiłę pruskiego ochotnika Friedricha Augusta Beiera

IMG_6946.JPG (142.81 KiB) Przejrzano 10953 razy

IMG_6947.JPG (101.53 KiB) Przejrzano 10953 razy

[Markov]

O godzinie 11. na polach między wsiami Vaclavice, Vysokov a lasem Branka rozegrał się kawaleryjski bój.
Generał Ramming wysłał do wsparcia walczącej już ciężko piechocie brygadę kawalerii swego VI. Korpusu. Brygadzie pod dowództwem generała Solmse składającej się z Pułków Kirasjerów 4. i 6. i liczących łącznie 660 ludzi po początkowych sukcesach, udało się jej bowiem częściowo rozproszyć pruskie prawe skrzydło, wkrótce przestało sprzyjać szczęście.
Na miejscu bardzo szybko znalazła się brygada kawalerii pruskiego V. Korpusu. Pod dowództwem generała Wnucka były Pułki Dragonów 4. i 8. oraz 1. Pułk Ułanów, liczące łącznie 1350 żołnierzy. Wkrótce Austriacy sami znaleźli się w krytycznym położeniu, oskrzydleni przez pruskich dragonów z 8. Pułku. Sytuację w ostatniej chwili uratował szwadron 6. Pułku Kirasjerów, odesłany do wsparcia austriackiej brygady generała Jonaka a w ostatniej chwili zawrócony. Brygadzie generała Solmse udało się, choć z wielkimi stratami wyrwać z matni i wycofać do pobliskiego Vysokova.

[Markov]

W trwającym zaledwie 35 minut boju Austriacy stracili 8 oficerów, 142 żołnierzy i 200 koni, zaś całkowite straty pruskie to 20 oficerów, 149 żołnierzy oraz 119 koni.

[Markov]

O godzinie 9. rano na rozkaz generała Hertwecka, którego brygada tworzyła prawe skrzydło austriackiego VI.Korpusu III. batalion 56. Pułku Piechoty razem z dwoma kompaniami z 41. Pułku miały podejść z rejonu Šonova i Vrchovin ku drodze w kierunku Nowego Miasta nad Metują. Po dotarciu do drogi zostały przez oddziały pruskich pułków piechoty 37. i 58. odrzucone z powrotem w okolice Šonova.
Godzinę później atak ponowiły trzy kompanie 14. batalionu Strzelców Polowych pod dowództwem majora Johanna Jesowitsa wsparte III. batalionem 60. Pułku Piechoty. i to natarcie zakończyło się fiaskiem i Austriacy zmuszeni byli do wycofania się.
Tuz przy drodze Nachod - Nowe Miasto nad Metują, na skraju lasu Branka stoi niepozorny kamienny pomnik. W to miejsce dotarł oddział z 60. Pułku pod dowództwem porucznika Karla Kopińskiego i niedaleko stąd został otoczony przez Prusaków. W odpowiedzi na wezwanie do poddania się porucznik Kopiński wystrzelił do wychodzącego ku Austriakom pruskiego oficera. Chwile później sam zginął od pruskich kul, podobnie jak większość jego podwładnych.
Pomnik stoi na mogile 10 oficerów, w tym wspomnianego Kopińskiego oraz 27 żołnierzy austriackiego 60. Pułku.

[Markov]

Kilkaset metrów od poprzednio opisywanego miejsca, również przy tej samej drodze z Nachodu do Nowego Miasta, na brzegu tego samego lasu Branka można napotkać skromny pomnik. Jest to mogiła pruskiego żołnierza Stanisława Korońskiego. Krew płynąca z rany żołnierza zalała zegarek który miał przy sobie i krzepnąc zablokowała jego mechanizm. Dla tego człowieka czas zatrzymał się o wpół do czwartej...
Opisał to wszystko w jednej ze swoich powieści urodzony niedaleko stąd w 1851 roku znany czeski pisarz Alois Jirásek.

Dodać należy, że pruski V. Korpus składał się w większości z jednostek rekrutowanych w Wielkopolsce.