Regetów Niżny - cmentarz wojenny nr 51 na Rotundzie

[Markov]

Jedna z pereł architektury cmentarnej w Galicji. Cmentarz na wierzchołku góry Rotunda autorstwa Dusana Jurkovicia robi niezwykłe wrażenie swą lekkością, a jednocześnie monumentalnością. Ważne jest również jego położenie, na wyniosłym wierzchołku góry Rotunda, niegdyś bezleśnym więc wysokie wieże cmentarza były widoczne z dalekiej okolicy. Obecnie górą zawładnął las.
Spoczynek znalazło tutaj 42 żołnierzy armii austro-węgierskiej z 1. Pułku Cesarskich Strzelców Tyrolskich, 36. i 59. Pułków Piechoty oraz landwerzyści z 1., 9. oraz 25. Pułków Landwery. Ponadto spoczęło tu też 12 żołnierzy rosyjskich z 193. swijażskiego Pułku Piechoty. Żołnierze Landwery pochowani na Rotundzie polegli w walkach w rejonie sąsiedniej wsi Wirchne.

[Markov]

Na Rotundzie, co ciekawe, nie prowadzono długotrwałych i wyniszczających walk, polegli tu żołnierze to ofiary jednego tylko starcia prowadzonego na górze i w jej najbliższej okolicy.
Ale po kolei.
W drugiej połowie marca 1915 roku nacisk armii rosyjskiej spowodował ustąpienie wojsk austro-węgierskich o kilka kilometrów. Natarcie rosyjskie na austro-węgierską 28. Dywizję Piechoty w rejonie wzgórza Beskidek nad Konieczną spowodowało opuszczenie bez walki stanowisk na Rotundzie przez południowostyryjski 87. Pułk Piechoty. Górę wkrótce obsadził rosyjski 193 Pułk Piechoty, pod dowództwem pułkownika Leonarda Pohoskiego, być może Polaka.
Skutkiem takiego rozwoju wydarzeń było wytworzenie się niebezpiecznej luki między austro-węgierskimi armiami 3. i 4.
Próba odbicia góry nastąpiła 27 marca 1915 roku. Wzięły w niej udział łącznie cztery bataliony 1. Pułku Cesarskich Strzelców Tyrolskich oraz 59. Pułku Piechoty (czyli słynnego Rainera), z tym że do tej drugiej jednostki dołączono złożone z Czechów trzy kompanie marszowe 36. Pułku z Mlada Boleslav.
Atakujący zeszli ze stoków wzgórza Banne o 9. 30 rano. Pogoda była zła, było mglisto i zalegał głęboki mokry śnieg, który spowodował że przygotowanie artyleryjskie było nieskuteczne. Około południe Austriacy sforsowali potok Regetówka przepływający przez wieś o tej nazwie i rozpoczęli marsz w górę zbocza Rotundy. Atakujące jednostki ponosiły ciężkie straty w otwartym, zaśnieżonym terenie a później na stromym zboczu pod wierzchołkiem góry, dzielnie bronionym przez dobrze okopanych rosyjskich żołnierzy.
Około godziny 17 natarcie utknęło i atakującym oddziałom nakazano okopanie się. Około 1 w nocy podjęto jeszcze jedną próbę szturmu, jednak i tym razem atakujący zostali odparci. Dodatkowo zaczął padać deszcz, a temperatura w nocy spadła poniżej zera. Następnego dnia, 28 marca dowódca austro-węgierskiej 8. Dywizji Piechoty, generał Ludwig von Fabini wobec wielkich strat oraz skrajnie trudnych warunków atmosferycznych nakazał powrót na pozycje wyjściowe.
Rotunda pozostała w rękach rosyjskich aż do pierwszych dni maja, kiedy to wskutek postępów ofensywy gorlickiej zagrożeni odcięciem Rosjanie opuścili bez walki swe pozycje.

[Markov]

2 maja tego roku pogoda dopisała pomimo ponurych prognoz meteo. I można było obejrzeć cmentarz w pełnej krasie. Nie wspomniałem że dojście do cmentarza wymaga wylania nieco potu, ale dla tej nagrody warto. A szło się tak jak pan Frodyma pisał, czyli mniej więcej tak:od wsi łąką prosto pod górę (łąka owa okazała się podmokła, ale co tam), a dalej drogą cmentarną (owa droga to stromy i również miejscami podmokły leśny dukt, który trzeba było szukać na stromym zboczu przedzierając się przez chaszcze).

Sto lat temu z okładem, tym zboczem, w zupełnie innej aurze nacierali żołnierze I Batalionu elitarnego 1. Pułku Cesarskich Strzelców Tyrolskich. Wielu z nich zostało na górze na zawsze.