Wolbrom - mogiła ofiar terroru hitlerowskiego z 1944 roku

[Karolina Kot]

Na starszej części parafialnego cmentarza w Wolbromiu (powiat olkuski), po lewej stronie alejki, w drugim rzędzie, znajduje się zbiorowa mogiła dwudziestu osób, rozstrzelanych w dniu 26 stycznia 1944 roku przez okupantów, prawdopodobnie w odwecie za śmierć jednego z Niemców w wyniku akcji partyzanckiej.
Jest to skromny, założony na planie czworoboku grób ziemny, otoczony betonowym murkiem z metalowymi słupkami.
Zaopatrzona w krzyż, kamienna, odnowiona niedawno tablica inskrypcyjna brzmi:

TU
SPOCZYWA 20-TU POLAKÓW
ZAMORDOWANYCH
W WOLBROMIU
PRZEZ
ZBRODNIARZY
HITLEROWSKICH
W DNIU
26 STYCZNIA 1944
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI

A tak przedstawia się lista ofiar:
Barczyk Jan
Kotnis Jan
Kotnis Józef
Mendak Piotr
Milejski Ludwik
Radosz Stanisław
Rozlach Antoni
Rozlach Władysław
Sołtysik Stanisław
Wnuk Władysław
Zając Józef
oraz osiem osób nieznanych, niestety, z imienia i nazwiska.

Lokalizacja
Zdjęcia wykonałam w grudniu 2015 roku.

[Karolina Kot]

Opisany powyżej grób jest wtórnym miejscem pochówku.
Pierwotnie rozstrzelani nieszczęśnicy spoczęli na miejscu kaźni, w zbiorowym dole.
Dziś wznosi się tam obelisk ze stosowną inskrypcją i nazwiskami ofiar.
Ulica, przy której pomnik się znajduje, także poświęcona jest pamięci ofiar i nosi nazwę 20-tu Straconych.

Kiedy fotografowałam pomnik, podszedł do mnie nieznajomy, starszy pan. Był wyraźnie wzruszony i jednocześnie mocno wzburzony wewnętrznie. Mimo upływu tylu lat od tamtej zbrodni, wciąż przeżywał wydarzenia, w których uczestniczył jako dziecko.
Niestety, opowiadał tak chaotycznie i nerwowo, szturchając mnie co chwilę i ciągnąc za ramię, że w efekcie niewiele z tego wszystkiego zrozumiałam.
Według słów staruszka podobno w dniu egzekucji padało. Wystrzały słychać było w oddalonych domostwach. W mieście panowało przerażenie.

Ekshumacja zwłok, mająca miejsce w dniu 5 kwietnia 1945 roku, jeszcze mocnej zapadła mojemu rozmówcy w pamięć.
- Rodziny rozpoznawały ich po ubraniach. Wydobywano ich z dołu i wkładano do trumien. A potem trumny zawieziono na cmentarz.
To musiała być ogromna trauma dla małego chłopca. I dla wielu innych mieszkańców Wolbromia.

[Eworu]

Dziennik Zachodni 9 kwietnia 1945 roku