Mszana Dolna - zbiorowa mogiła Żydów przy ulicy Ogrodowej

[Karolina Kot]

W Mszanie Dolnej, przy ulicy Ogrodowej, w miejscu zwanym "Aderówką", na terenie prywatnej firmy, otoczona osobnym ogrodzeniem, znajduje się upamiętniona pomnikiem zbiorowa mogiła z czasów II Wojny Światowej. Spoczęły w niej 22 osoby narodowości żydowskiej, oskarżone o sabotaż i posiadanie broni, zamordowane przez Niemców w dniu 1 maja 1939 roku.
Odnalezienie grobu jest utrudnione, praktycznie nie widać go bowiem z ulicy, a tablica epitafijna ustawiona jest tyłem. By dostać się na miejsce, musimy także trafić na otwartą bramę.
Na szczęście przy ulicy ustawiono tablicę informacyjną ze zdjęciami.

Moje fotografie powstały wiosną 2018 roku.
Lokalizacja grobu

[Karolina Kot]

Sprawą utrudnionego dostępu do opisanej mogiły zainteresowały się władze miasta:

Jak dotrzeć na mogiłę zamordowanych Żydów. Burmistrz Mszany Dolnej ma dylemat


Józef Kowalczyk, Burmistrz Mszany Dolnej zwróci się o pomoc do wojewody aby ten rozstrzygnął sprawę swobodnego dojścia do mogiły żydowskiej przy ulicy Ogrodowej.

Sprawa dojścia do mogiły spoczynku 22 Żydów, których 1 maja 1941 rozstrzelali Niemcy ciągnie się od przeszło 15 lat, kiedy teren będący w sąsiedztwie tej mogiły nabył prywatny przedsiębiorca. Teren ten sprzedało Starostwo Powiatowe w Limanowej jeszcze na przełomie XX wieku.

- Zwrócę się w tej sprawie do wojewody małopolskiego, aby pomógł on nam jakoś załatwić sprawę dojścia do tej mogiły - tłumaczył radnym na ostatniej sesji rady Miasta Mszana Dolna Józef Kowalczyk.

Burmistrz Miasta zdziwił się, że władze Powiatu Limanowskiego sprzedały teren w sąsiedztwie mogiły nie zabezpieczając tym samym do niej dojścia. Tym faktem był również zdziwiony Franciszek Dziedzina obecny na sesji radny powiatu limanowskiego.

- Nie pamiętam tej sprawy tak dokładnie, bo to była chyba pierwsza kadencja rady Powiatu. Będę się musiał bliżej przyjrzeć tej sprawie i oferuję swoją pomoc Panu Burmistrzowi - zaznaczył V-ce Przewodniczący rady Powiatu Limanowskiego.

To jednak nie jedyne miejsce pochówku mszańskich Żydów do którego nie ma swobodnego do niego dojścia. Podobnie jest w przypadku cmentarza na osiedlu Marki przy ulicy Zakopiańskiej.

Pierwsi Żydzi w Mszanie Dolnej osiedlili się w XVIII wieku. Zajmowali się oni nie tylko handlem. Prowadzili również karczmy. Z czasem do stolicy Zagórzan przybywało ich coraz więcej. Mieli oni swoją synagogę - stała nieopodal, w miejscu dzisiejszej szkoły nr 2 przy ulicy Matejki. Przed wojną w Mszanie Dolnej spory odsetek ludności stanowili Żydzi. Stanowili oni 25% ogólnej ludności.

Los mieszkających przed Żydów w Mszanie Dolnej zmieniła II wojna światowa. Mszańscy Żydzi byli zmuszani przez okupanta niemieckiego do przymusowej pracy. 1 maja 1941 r. Niemcy rozstrzelali na terenie "Aderówki" grupę 22 Żydów, których oskarżono o sabotaż.

19 sierpnia 1942 na osiedlu Pańskie pluton esesmanów z Nowego Sącza dowodzony przez samego Hamanna dokonał bestialskiej egzekucji 881 Żydów, mieszkańców Mszany Dolnej i okolic. Tam też znajduje się zbiorowa mogiła. W sierpniu 2012 roku Radni miasta podjęli uchwałę nadającej alei wiodącej do mogiły nazwę: Aleja Pamięci Ofiar Holocaustu. To jak na razie jedyne miejsce i mogiła do której nie trzeba się "skradać", ale można swobodnie dojść.

Źrodło